Przedszkole i dom rodzinny jako środowisko wspomagające dojrzałość szkolną

Środowisko rodzinne jest pierwszym środowiskiem, które oddziałuje wychowawczo na dziecko, natomiast przedszkole jest drugim ważnym dla dziecka środowiskiem wychowawczym.
Warunkiem i czynnikiem, który wpływa na gotowość szkolną jest uczęszczanie dziecka do przedszkola. Jest to niezwykle ważne, aby dziecko w klasie „0” jak najczęściej było w zerówce, aby nie miało zaległości w stosunku do innych dzieci. Po za tym dzieci, które rzadko opuszczają zajęcia w przedszkolu mają lepsze stosunki z innymi dziećmi, ich proces socjalizacji przebiega w sposób prawidłowy i nie przerywalny. Dzieci, które chodzą do przedszkola są lepiej przygotowane do nauki w szkole.
Według T. Pilcha przedszkole to instytucja opiekuńczo – wychowawcza, wspomagająca wychowanie w rodzinie przez zapewnianie dzieciom opieki i ukierunkowania ich rozwoju zgodnie z wrodzonym potencjałem oraz możliwościami. Do przedszkola uczęszczają dzieci w okresie poprzedzającym naukę szkolna. Natomiast Encyklopedia Pedagogiczna przyjmuje definicję przedszkola, iż jest to samodzielna instytucja opiekuńczo – wychowawcza dla dzieci w wieku od trzech lat do rozpoczęcia obowiązku szkolnego, wspierając wychowanie rodzinne 1 .
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych przyjmuje definicję, że wychowanie przedszkolne obejmuje wspomaganie rozwoju i wczesną edukację dzieci od trzeciego roku życia do rozpoczęcia nauki w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Przedszkola (oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych) zapewniają opiekę, wychowanie i uczenie się w atmosferze akceptacji i bezpieczeństwa. Tworzą warunki umożliwiające dziecku osiągnięcie gotowości szkolnej 2.
Zgodnie z założeniami zawartymi w podstawie programowej wychowania przedszkolnego celem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie i ukierunkowanie rozwoju dziecka zgodnie z jego wrodzonym potencjałem i możliwościami rozwojowymi w relacjach ze środowiskiem społeczno – kulturalnym i przyrodniczym3 . We współczesnym wychowaniu przedszkolnym, w którym dziecko traktowane jest jako podmiot wychowania występuje sformułowanie mówiące, że celem wychowania w przedszkolu jest wprowadzenie dziecka w kulturę i pomoc rozwijającemu się dziecku we własnym rozwoju i wychowaniu, w tworzeniu własnej niepowtarzalnej indywidualności. Celom wychowania przedszkolnego podporządkowane są zadania, poprzez które mogą być one realizowane. Zadania systemu oświaty – to zespoły określonych czynności, których wykonanie prowadzi do realizacji celów systemu oświaty. Czynności te obejmują przede wszystkim wychowanie i nauczanie w różnych typach szkół oraz innych instytucjach wychowawczo – oświatowych.
Przedszkole to placówka, która od pierwszych dni uczestniczenia dziecka w zajęciach uczy, kształci i daje możliwości nabywania nowych doświadczeń. Przedszkolne doświadcza bardzo silnych bodźców, co jest następstwem odczuwania przez dzieci dużych obaw oraz niepokoju. Dziecko należy włączyć w zabawę z innymi dziećmi, ale pod warunkiem, że będzie chciało brać udział w zabawach. Ważnym elementem przystosowania się dziecka jest udzielenie odpowiedzi na pytania dziecka i respektowanie jego decyzji. Przedszkole jest pierwszym ogniwem w systemie polskiej oświaty, które zapewnia wczesną edukację i dba o wszechstronny rozwój dziecka od trzeciego roku życia do momentu podjęcia przez dziecko nauki w szkole podstawowej. Swoją działalność opiekuńczą, wychowawczą i dydaktyczną organizuje w sposób dostosowany do potrzeb i możliwości rozwojowych dziecka we współpracy i działaniach partnerskich z rodziną. Z kolei rodzina jako podstawowa jednostka społeczna zaspokaja potrzeby dziecka, oddziałuje na jego uspołecznienie i stwarza warunki sprzyjające prawidłowemu rozwojowi i ciągłemu wzbogacaniu osobowości małego człowieka 4.
Rodzina jest pierwszym i najważniejszym środowiskiem wychowawczym dziecka. To właśnie w rodzinie dziecko zdobywa swoje pierwsze doświadczenia, poznaje i uczy się obowiązujących zasad i norm, po prostu uczy się żyć. Jak stwierdza L. Dyczewski rodzina jest czymś tak naturalnym i tak powszechnym, że trudno sobie bez niej wyobrazić życie ludzkie 5. Człowiek rodzi się jako mała, bezbronna istota i to właśnie poprzez oddziaływania najbliższych poznaje, świat. Pierwszymi i najważniejszymi nauczycielami dziecka są rodzice. To, co przekazują mu w pierwszych latach życia, stanowi podstawę całej dalszej edukacji. Dom rodzinny jest idealną, bo najbliższą dziecku emocjonalnie, instytucją wychowawczą i kształcącą . W nim to poznaje ono mowę, kształtuje uczucia i postawy wobec członków i otaczającego świata. Oddziaływanie rodziny nie tylko zaczyna się najwcześniej, ale i trwa najdłużej. Przez wiele lat wpływa na koleje życia dziecka, wyznacza jego miejsce w grupie rówieśniczej, stymuluje ambicje i aspiracje życiowe. Rodzice zaspokajają podstawowe potrzeby emocjonalne dziecka: miłości i poczucia bezpieczeństwa. Stanowią też najbliższe wzory osobowe i wprowadzają dziecko w świat wartości kulturalnych i społecznych. Wpływ rodziny działa nieustannie, a autorytet rodziców pozostaje w młodym człowieku na wiele lat. Działania opiekuńcze i wychowawcze rodziny przyczyniają się do fizycznego, psychicznego i społecznego rozwoju dziecka. To z kolei przygotuje je do samodzielnego życia w społeczeństwie, jako dorosłego człowieka.
Prawidłowo funkcjonująca rodzina jest środowiskiem wychowawczym, ponieważ stwarza warunki do prawidłowego rozwoju uczuciowego, intelektualnego, a także przygotowuje do życia w społeczeństwie 7. Do takiego funkcjonowania rodziny niezbędni są oboje rodzice – zarówno ojciec, jak i matka. Stosunki łączące dziecko z rodzicami są relacjami totalnymi i funkcjonują na wielu płaszczyznach – wychowawczej, ekonomicznej i społecznej. W rodzinie prawidłowo funkcjonującej tworzą się wyznaczniki, które określają normy regulujące zarówno zachowania osób rodziny oraz wyznaczające role i pozycje, które determinują wzajemne oczekiwania i wymagania. W niej właśnie dziecko kształtuje swoją osobowość, poszukuje autorytetów i wzorców do naśladowania 8.
Rodzina stanowiąc pierwsze środowisko wychowawcze, w największym stopniu kształtuje osobowość dziecka. W rodzinie dziecko nabiera pewności siebie, zdobywa równowagę uczuciową, przeżywa swoje pierwsze zawody. W rodzinie prawidłowo funkcjonującej dziecko uczy się zaspokajania tych wszystkich pierwszych potrzeb odpowiednio na odczuwalne niedostatki i braki, odczuwania uczuć takich jak miłość, zadowolenie i radość. Spotyka się też po raz pierwszy z hierarchią wartości, osoby dorosłe z najbliższego środowiska swoim zachowaniem i postępowaniem określają co jest dobre i prawidłowe, a co złe i nieprawidłowe.
Przedszkole oraz rodzice mają jedno takie same zadanie, muszą wspólnie przygotować dziecko do szkoły. Jest to zadanie piorytetowe zarówno dla rodziców jak i nauczycieli przedszkola. Rodzice mogą nie tylko wspierać dziecko w osiągnięciu gotowości szkolnej, ale także w twórczej i pozytywnej nauce w klasie pierwszej dbając przede wszystkim o:
• Odpowiednie przygotowanie fizyczne dziecka,
• Zadbanie o rozwój ruchowy dziecka,
• Umiejętność dysponowania czasem wolnym,
• Aktywne spędzanie czasu wolnego,
• Umiejętność odpoczynku i relaksu,
• Kształtowanie odpowiedniej wymowy,
• Naukę odpowiedniego słownictwa, tzw. kultura językowa,
• Umożliwienie odpowiednich kontaktów z rówieśnikami,
• Posiadanie odpowiedniego kontaktu z dzieckiem,
• Umiejętność rozwijania myślenia logicznego,
• Zachęcanie dziecka do obserwacji, doświadczeń, rozmowy, dyskusji,
• Uczenie koncentracji, skupienia myśli,
• Zwracanie uwagi na szczegóły np., w trakcie zabawy lub gry,
• Ćwiczenie rąk do pisania,
• Uczenie porządku,
• Uczenie samodzielności,
• Uczenie współdziałania, współgrania i współpracy z rówieśnikami oraz osobami dorosłymi.

Bibliografia

1. Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, Tom P, s. 636.
2.Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych, Dz. U. 2007, nr 157, poz.1100.
3. Ibidem.
4. M. Bulera, K. Żuchelkowska, Edukacja przedszkolna z partnerskim udziałem rodziców, Wydawnictwo Akapit, Toruń 2006, s. 128.
5. W. Korzeniowska, U. Szuścik, Rodzina. Historia i współczesność, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2006, s. 140.
6. H. Prus-Wiśniewska, Zanim dziecko pójdzie do szkoły, Wydawnictwo Medium, Warszawa 1995, s.8.
7. D. Apanel, Opieka i wychowanie- tradycja i problemy współczesne, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2009, s. 395.
8. Ibidem, s. 395.