Złość, agresja i przemoc - scenariusz zajęć wychowawczych

SCENARIUSZ ZAJĘĆ

ZŁOŚĆ, AGRESJA I PRZEMOC

Cele zajęć:

• zapoznanie ze zjawiskiem agresji i przemocy,
• uświadomienie występowania agresji w życiu codziennym,
• uświadomienie sobie różnic między złością, agresją i przemocą,
• zwrócenie uwagi na różne przejawy złości i agresji oraz na możliwości i sposoby radzenia sobie z nimi.,
• zdobycie umiejętności wyrażania złości w sposób akceptowany społecznie,
• Zapoznanie uczniów z nie agresywnymi sposobami rozwiązywania problemów emocjonalnych.

Metody i techniki:

• dyskusja,
• burza mózgów,
• słoneczko
• odgrywanie ról,
• rysunek

Formy:

• indywidualna
• grupowa

Materiały:

• arkusze papieru do pracy w grupach, papier A4, markery, karteczki samoprzylepne, zał. nr 1- "Złość, agresja, czy przemoc?", zał. nr 2- „Formy przemocy”, zał. nr 3- „Przyczyny przemocy”, zał. nr 4- „Jak się czuje ofiara przemocy?”

Miejsce : świetlica internacka

Czas trwania: 2 godz.


PRZEBIEG ZAJĘĆ:

1. Powitanie

Wychowawca prosi uczniów, aby określili swój aktualny nastrój porównując go do pogody. Swobodne wypowiedzi młodzieży, próba określania samopoczucia używając wyrażeń określających aurę.

2. Przedstawienie tematyki spotkania.

Na dzisiejszych zajęciach porozmawiamy o agresji i przemocy. Istnieją różne formy tego typu zjawiska, które może być trudno od siebie odróżnić. Te zjawiska to: złość, agresja i przemoc. Kolejne ćwiczenie pomoże je lepiej rozpoznawać i odróżniać.

3. Co to jest złość, agresja i przemoc?- próba definicji

Rozdanie arkusza "Złość, agresja, czy przemoc?"(zał. nr 1) Indywidualne wypełnienie arkusza przez wychowanków , zaznaczając obok każdego zachowania czy jest to złość, agresja, czy też przemoc. Następnie dobór młodzieży w grupy. Omówienie i porównanie udzielonych odpowiedzi oraz sformułowanie przez każdą grupę definicji złości, agresji i przemocy. Po zaprezentowaniu przez liderów grup wyników pracy zapisanie w widocznym miejscu wszystkich lub wybranych definicji.

4. Ćwiczenie: Ściana złości.

Wychowawca prosi o narysowanie w sposób symboliczny złości .
Po wykonaniu rysunków wychowankowie przypinają je na jednej ścianie. Wszyscy uczestnicy zajęć oglądają wystawę, a następnie podają nasuwające się im skojarzenia.
Osoba prowadząca zapisuje wypowiedzi grupując je w następujących kategoriach: uczucia, zachowania, przyczyny. W oparciu o wypracowane plakaty wychowawca rozmawia z uczniami na temat złości.

5. Sposoby konstruktywnego wyrażania złości- praca w grupach

Wychowawca dzieli uczestników na grupy prosząc, aby w zespołach zapisali w jaki sposób ludzie wyrażają swoją złość, starając się znaleźć jednocześnie jak najwięcej takich sposobów, które nie ranią innych.
Następnie prowadząca zapisuje wypracowane w grupach sposoby na arkuszach zbiorczych. Po czym podsumowuje ćwiczenie podkreślając, że istnieje wiele sposobów wyrażania złości, które pozwalają odreagować napięcia nie czyniąc krzywdy innym.

6. Dyskusja na temat:

- Co by było, gdyby ludzie nie wyrażali w ogóle tak zwanych negatywnych uczuć ( złość, gniew, niezadowolenie)?
- Jakie dostrzegasz pozytywne aspekty wyrażania złości, gniewu i niezadowolenia?

7. Czym jest agresja i jak się objawia? Ustalenie form agresji i przemocy (zał. nr 2)

Wychowawca prosi o wypisanie na małych karteczkach rożnych form przemocy, z jakimi spotykają się na co dzień (jeden rodzaj na jednej kartce). Następnie zebranie karteczek i wspólne uporządkowanie (np. metodą "słoneczka").
Przyklejcie na dużym arkuszu papieru odpowiedzi w formie promieni słonecznych, biegnących od centralnego miejsca, które stanowi koło z napisem "Formy przemocy". Promienie dłuższe oznaczają, że większa liczba osób podała daną odpowiedź, krótsze - liczba mniejsza lub pojedyncza osoba.

8. Podział uczestników na grupy.

Ustalenie przyczyn zachowań agresywnych. Omówienie przez liderów rezultatów pracy grup.
Wychowawca podkreśla, że poza wewnętrznymi uwarunkowaniami zachowań agresywnych ( zmiany neurologiczne, mikro uszkodzenia systemu nerwowego) zachowania agresywne prezentowane przez człowieka wynikają z jego decyzji i są to zachowania, które potrafimy zmienić lub opanować zastępując zachowaniami pokojowymi.

9. Zabawa: Moje terytorium

Wychowawca prosi chętną osobę, aby kredą zaznaczyła na podłodze swoje terytorium tzn. taką przestrzeń, do której nie wpuszcza innych osób, dystans, który zachowuje w kontaktach z innymi ludźmi. Następnie prowadząca inicjuje trzy sytuacje i prosi wychowanka o reakcje na przedstawiane sytuacje:

Sytuacja nr 1: prowadzący wrzuca przedmiot do terytorium ucznia, czeka na reakcję,
Sytuacja nr 2: prowadzący jakiś czas krąży wokół terytorium ucznia obserwując jego
zachowania, po czym wrzuca przedmiot do terytorium ucznia
Sytuacja nr 3: prowadzący pyta ucznia czy może włożyć przedmiot do terytorium
ucznia

Wyjaśnienie i omówienie odegranych scenek, wskazanie zachowań agresywnych i nie agresywnych. Wyrażenie przez wychowanka odczuć towarzyszących mu podczas odgrywania poszczególnych sytuacji.
Dojście do wniosku, że uczucie złości, gniewu, irytacji itp. przeżywa każdy człowiek i są one nieodłączną częścią naszego życia. Istotne jest konstruktywne ich rozładowanie.

10. Co pomaga, a co przeszkadza przemocy ?( zał. nr 3)- praca w grupach


Podział uczestników spotkania na dwie grupy. Próba odpowiedzi na pytania:

GRUPA I

- Jakie zachowania sprzyjają przemocy?

GRUPA II

- Jakie zachowania nie sprzyjają przemocy?

Przykładowe odpowiedzi:

- brak reakcji, bierna postawa świadków, ignorowanie informacji o negatywnych zachowaniach, itp.
- życzliwy stosunek dorosłych do młodzieży, skrzynka informacji o agresji i przemocy, zajęcia profilaktyczne dla uczniów, itp.


11. Jak się czuje ofiara przemocy?- (zał. nr 4)

Każda chętna osoba wybiera jakąś formę przemocy spośród tych, które podało w poprzednim ćwiczeniu najwięcej osób. Wychowawca prosi następnie o skoncentrowanie się na osobie, która jest w takiej sytuacji ofiarą przemocy i odpowiedzi na następujące pytania:

- Jak czuje się ofiara przemocy (jakie przeżywa emocje)?
- Jak się zachowuje, jak próbuje sobie poradzić?
- Co sobie może myśleć – o sobie, o innych?
- Czego potrzebuje?

Osoby chętne zapisują swoje odpowiedzi na dużym arkuszu papieru, zatytułowanym: „Sytuacja ofiary przemocy”. Zaprezentowanie i omówienie wszystkich powstałych w ten sposób plakatów. Zwrócenie szczególnej uwagi na różne możliwe skutki, zarówno te bezpośrednie, jak i odległe w czasie.

12. Podsumowanie zajęć.

Podsumowanie efektów pracy na zajęciach. Podkreślenie znaczącej roli nabycia umiejętności radzenia sobie z trudnymi emocjami, wypracowania sposobów radzenia sobie z agresją rówieśniczą prośba o pomoc osoby dorosłej w rozwiązywaniu konfliktów, poszukiwanie pokojowych rozwiązań.
Podkreślenie negatywnych konsekwencji zachowań agresywnych.

1. Czy dowiedziałeś się na dzisiejszych zajęciach czegoś co może wpłynąć na Twoje
zachowanie?
2. Czy sądzisz, że te zajęcia były ważne dla Ciebie i grupy? Jeżeli tak, napisz z
jakiego powodu.


Załącznik nr1

Arkusz „Złość, agresja, czy przemoc?”

• Cała klasa wyśmiewa się z Basi.
• Dwaj koledzy z tej samej klasy biją się na przerwie.
• Dziecko krzyczy i tupie nogami, gdy mama nie chce mu kupić zabawki.
• Starsi chłopcy sprzedający w szkolnym sklepiku wydają maluchom za mało reszty.
• Grupa osób wysyła Renacie niemiłe sms-y.
• Krzysiek umyślnie zniszczył plecak kolegi.
• Koledzy nie pozwalają Jarkowi wieszać.
• Ania była tak zdenerwowana, że kilka razy uderzyła ręką w stół.
• Ala w złości obraziła koleżankę, mówiąc niemiłe rzeczy o jej rodzicach.
• Koleżanki od dawna ignorują Martę, udając że nie słyszą, co do nich mówi.
• Marcin pokazał koledze obraźliwy gest.
• Bożena dostała jedynkę i ze złości rozbolał ją brzuch.
• Rafał zrobił koledze zdjęcie, gdy ten przebierał się na w-f i umieścił je w Internecie.

Definicje:

Złość to emocja (uczucie). Jest związana z mobilizacją energii i pojawia się zazwyczaj w sytuacjach, w których napotykamy na przeszkodę (szeroko rozumianą) w osiągnięciu ważnego dla nas celu. Przeżywają ją wszyscy i nie mamy wpływu na jej pojawienie się. Dlatego złoszczenie się nie jest samo w sobie ani złe, ani dobre. Możemy mieć natomiast wpływ na to, co robimy, gdy czujemy złość.

Agresję definiuje się najczęściej jako świadome, zamierzone działanie, mające na celu wyrządzenie komuś szeroko rozumianej szkody – fizycznej, psychicznej lub materialnej. Jej charakterystyczną cechą jest używanie przez kogoś siły fizycznej lub psychicznej wobec osoby o zbliżonych możliwościach, mającej zdolność skutecznej obrony. Agresja jest często, lecz nie zawsze, sposobem wyrażania złości.
W szczególnych warunkach agresja może przeradzać się w przemoc.

Przemoc to wykorzystanie swojej przewagi nad drugim człowiekiem ( fizycznej, emocjonalnej, społecznej, duchowej). Mamy z nią do czynienia wówczas, gdy osoba słabsza (ofiara) poddana jest przez dłuższy czas negatywnym działaniom osoby lub grupy osób silniejszych (sprawcy przemocy)
Załącznik nr 2

Formy przemocy to:

• Bezpośrednia przemoc fizyczna – bicie, kopanie, plucie popychanie, szarpanie, wymuszanie pieniędzy, zabieranie przedmiotów, niszczenie własności, przezywanie, wyśmiewanie

• Bezpośrednia przemoc słowna i niewerbalna – dokuczanie, przezywanie, wyśmiewanie, wyszydzanie, obrażanie, ośmieszanie, grożenie, rozpowszechnianie plotek i oszczerstw (również poprzez sms-y i Internet), pokazywanie nieprzyzwoitych gestów

• Pośrednie formy przemocy – namawianie innych do ataków fizycznych lub słownych, naznaczanie, wykluczanie i izolowanie z grupy


Załącznik nr 3

Przyczyny przemocy to:

1. Niewłaściwy system norm m.in.:

• sprzeczność koncepcji wychowania i postępowania,
• normy preferujące użycie siły,
• nieprzestrzeganie norm przez osoby znaczące.

2. Brak reakcji na zachowania agresywne m. n.:

• brak reakcji na drobne wykroczenia typu wagary, spóźnienia, graffiti,
• brak reakcji ze strony nauczycieli na zachowania agresywne uczniów, bagatelizowanie ich,
• konflikty długo pozostają nierozwiązane, brak skutecznej mediacji,
• bierność świadków.

3. Czynniki związane z organizacją nauczania m. in.:

• nuda, brak zagospodarowania czasu,
• ograniczenie przestrzeni, zagęszczenie, hałas,
• brak możliwości relaksu i odprężenia ,
• mała ilość zajęć pozalekcyjnych.

4. Czynniki związane z relacjami uczeń – nauczyciel – rodzic m. in.:

• brak autentycznego kontaktu i dialogu miedzy uczniami, nauczycielami i rodzicami,
• wysoki poziom frustracji wśród nauczycieli, rodziców i uczniów.


Załącznik nr 4

Jak się czuje ofiara przemocy?

Ofiary przemocy przeżywają trudne emocje – poczucie poniżenia i upokorzenia, wstyd, lęk, rozpacz i smutek. Długofalowe skutki przemocy dla ofiar to obniżona samoocena i problemy społeczne – trudności w nawiązywaniu kontaktów, skłonność do izolacji.

Ofiary przemocy bardzo rzadko mówią dorosłym o swoich problemach. Często mają doświadczenia bagatelizowania ich problemów przez dorosłych („przezywają cię – nie zwracaj na to uwagi”, „nie skarż”). Obawiają się też pogorszenia sytuacji, zemsty ze strony prześladowców. Ponadto przeszkadza im wstyd i poczucie winy – „kozioł ofiarny” jest przekonany, że wina tkwi w nim samym. Długotrwałe podleganie presji agresorów może prowadzić do zaburzeń somatycznych, często bardzo poważnych.

Ofiara przemocy potrzebuje przede wszystkim grupy osób, które dadzą jej wsparcie, akceptację i zrozumienie. Musi odreagować trudne doświadczenia i odbudować poczucie własnej wartości.