Sfera ruchowa, poznawcza i emocjonalna - ćwiczenia z dzieckiem IV- VI

1. RUCHOWA

a. Nadmierna ekspansja ruchowa
Ćwiczenie 1.
Zamiana ról.
Dziecko, które wykazuje się nadmierną ekspansję ruchową ( wykazuje zachowania agresywne ), ma odegrać rolę osoby poszkodowanej. Ważne jest, aby dziecko swoje emocje w ciągu trwania całego ćwiczenia wyrażało jedynie mimiką twarzy, gestami i ogólną mową ciała – nie używając słów. Mowa jako środek werbalny będzie miała zastosowanie jako podsumowanie scenki.
Oto przykład wymyślonej historyjki:
Janek jest chłopcem cichym i nieśmiałym ( dziecko pokazuje „swoją” nieśmiałość, cichość i skrytość)
Koledzy ciągle mu dokuczają ( dziecko mimiką twarzy, gestami pokazuje – jak jest mu przykro
z tego powodu )
Popychają go ( dziecko udaje, że jest popychane )
Przezywają go ( dziecko udaje, że nie może już słuchać przezwisk, np. zatyka uszy )
Ostatnio próbowali nawet zabrać mu piórnik ( dziecko udaje, że broni swojej własności )
W końcu udało im się to . Zabrali piórnik i uciekli.
Janek został sam.
Dopiero po słowach „Janek został sam”, dziecko może słowami opisać swoje uczucia w danej chwili .
Aby bardziej wcieliło się w rolę, można po kolei czytać zdania, a dziecko będzie teraz oprócz gestów i mimiki używać słów. Łącząc komunikację werbalną z niewerbalną bardziej zrozumie uczucia osoby krzywdzonej.
Ćwiczenie 2
Kopiowanie rysunku
Rozdaję dzieciom ( najczęściej w formacie A4 lub A3 ) rysunek - wzorzec ( naniesiony na papier
w kratkę ), daję drugą czystą kartkę w kratkę ( tego samego formatu co rysunek ) i proszę o odwzorowanie rysunku wzorcowego na czystej kartce.
Rysunek ma postać schematyczną, dla prawidłowego odwzorowania go, dzieci odliczają kratki.

Ćwiczenie 3
Dyktando graficzne
Na kartce w kratkę rysujemy tabelkę, na której w symetrycznie ( w centralnych miejscach każdej kratki nanosimy punkty ).
Schemat zbliżony do gry w tzw. statki.
Pionowo z boku każdej kratki nanosimy cyfry, a poziomo litery.
Następnie umieszczamy przed dzieckiem tabelkę ( oznaczoną cyframi i literami ) i prosimy
o zaznaczanie w tabelce współrzędnych punktów przez nas podawanych.
Współrzędne dyktujemy głośno i wyraźnie.
Np. Połącz ze sobą punt 4A i 3C
Z prawidłowo połączonych punktów wychodzi nam np. FIGURA GEOMETRYCZNA, którą dziecko mam za zadanie poprawnie nazwać.
Można też popracować nad jakimś ciekawym rysunkiem, adekwatnym do zainteresowań dziecka.
Np. Jedna z moich uczennic interesuje się tenisem stołowym, w związku z tym tak obmyśliłam punkty w dyktandzie, aby po ich poprawnym połączeniu wyszedł rysunek rakiety tenisowej i piłki na niej naniesionej.

Ćwiczenie 4
Książę „Gburek - Powaga” i Księżniczka”Chichotka”
To ćwiczenie to troszkę zmodyfikowana przeze mnie znana zabawa „Pomidor”.
Chłopiec z nadmierną ekspansją ruchową obsadzony w roli KSIĘCIA musi zawsze zachować powagę. Ma być poważny, a jednocześnie musi odgrywać swoją rolę. Nie może nic mówić. Dozwolone jest tylko nucenie melodii.
Dziewczynka z nadmiernym niepokojem ruchowym obsadzona w roli KSIĘŻNICZKI, za każdym razem gdy wyczytam słowa KSIĘŻNICZKA CHICHOTKA – ma zacząć się śmiać ( chichotać ).
Zarówno chłopiec jak też dziewczynka muszą odgrywać swe role za pomocą gestykulacji. Oczywiście w ćwiczeniu mogą brać też udział dwie dziewczynki lub dwaj chłopcy.
Głośno czytam tekst :
Dawno temu, za górami, za lasami żył sobie książę Gburek - Powaga i księżniczka Chichotka.
Pewnego razu książę Gburek - Powaga wyszedł na spacer. Idąc podskakiwał i pod nosem nucił swą ulubioną melodię ( książę nuci )
Spacerującego księcia dostrzegła zza drzew księżniczka Chichotka . Księżniczka Chichotka podbiegła do księcia i dokładnie mu się przyjrzała. Księżniczka Chichotka poprosiła księcia, aby zanucił jej swą ulubioną piosenkę. Książę na początku poczuł się oburzony. Jego wyraz twarzy dawał do zrozumienia, że nie podoba mu się to, że jest śledzony i w dodatku podsłuchiwany. Jednak po namowie księżniczki Chichotki książę Gburek – Powaga zanucił melodię ( książę nuci ). Księżniczka Chichotka ukłoniła się ładnie, dziękując za piękny koncert. Na koniec księżniczka Chichotka poprosiła księcia o uśmiech. Lecz książę Gburek - Powaga, który słynął z ogromnej powagi uśmiechnął się poważnie, a więc tak, ze księżniczka uśmiechu nie zauważyła.
Księżniczka Chichotka postanowiła więc uśmiechnąć się do niego. Pomachała mu ręką i pobiegła za motylem fruwającym nad łąką.
Książę Gburek - Powaga z powagą pomachał księżniczce na pożegnanie, po czym oddalił się
w kierunku pałacu.

Ćwiczenie 5.
Od śmiechu do łez.
Rozdaję dzieciom tzw. lizaki z nazwami uczuć :
Smutek, żal, radość, strach, zdziwienie, panika, zażenowanie, szczęście, zniecierpliwienie, obawa, melancholia, złość itp.
im bogatsze i wyszukane pojęcia, tym bardziej odnoszą się do grupy dzieci starszych.
Podczas ćwiczeń z dziećmi młodszymi nazwy uczuć można zredukować do podstawowych,
a zamiast lizaków z nazwami pisanymi można dać dzieciom lizaki w postaci znaków graficznych tzw. emotikonów ( buziek przedstawiających uśmiech, złość, strach itp. )
Wybieram jedno dziecko, które losując karteczki z nazwami uczuć będzie za pomocą mimiki twarzy starało się odwzorować uczucie tak, aby drugie dziecko mogło odgadnąć i pokazać lizak
z prawidłową nazwą pojęcia. Ewentualnie gdy pracuję z jednym dzieckiem, wówczas sama mimiką twarzy odtwarzam wylosowane przeze mnie uczucia, a dziecko je zgaduje.
Pracując z dziećmi z klas IV – VI, bardzo często czytam fragment „wycięty” z lektury , którą akurat omawiam w danej klasie i wtedy na bazie przeczytanego fragmentu dzieci analizują i określają uczucia danej postaci.
Dobrym przykładem jest tu fragment „Ani z Zielonego Wzgórza”, a dokładnie moment jej pierwszego spotkania z Gilbertem, a potem całkowite przeciwieństwo tej sytuacji, czyli początek przyjaźni z Gilbertem.
Dzieci analizują też sytuacje pod kątem pytań:
Jak było ?
Jak być powinno ?
Co czuła osoba pokrzywdzona ?
Jak zachował się winowajca ?
Dlaczego należałoby zmienić sytuację itp.
Podobne ćwiczenia ( z tym, że bez analizowania fragmentów lektur ) wykonuję na godzinie wychowawczej przy okazji tematu : Dostarczamy różnych uczuć.

b. Nadmierny niepokój ruchowy

Ćwiczenie 1
Wprawka pantomimiczna
Najpierw ( faza pierwsza ) do pudełka wrzucam karteczki z nazwami przedmiotów codziennego użytku ( i nie tylko ), np. grzebień, szczoteczka do zębów, lusterko, komputer, książka, lodówka itp.
Dziecko losuje karteczkę i za pomocą pantomimy ma przedstawić do czego służy przedmiot. Z kolei drugie dziecko ma za zadanie odgadnąć o jaki przedmiot chodzi.
Następnie do pudełka wrzucam karteczki z nazwami zawodów.
Procedura ćwiczenia jest identyczna jak w fazie pierwszej.
Potem, dla utrudnienia, wrzucam do pudełka karteczki z krótko opisanymi
scenkami sytuacyjnymi, które także mają być przedstawione w postaci pantomimy, a co za tym idzie również prawidłowo odgadnięte.

Ćwiczenie 2
Pan Powolniak kontra pan Ekspresowy.
Czytam tekst, a dziecko ma za zadanie przedstawić czytany fragment, ale dla utrudnienia poziomu zdania, wszystko ma robić w bardzo wolnym tempie ( wręcz na zasadzie stop – klatki ). Ruchy muszą być wyraźnie spowolnione – flegmatyczne.
Tekst własny, np.
Pan Powolniak stwierdził, że czas już zadbać o zdrowie i o kondycję. Skocznym krokiem poszedł
w kierunku łazienki. Wziął do ręki szczoteczkę do zębów i zaczął je myć okrężnymi ruchami. Potem wyjął z mydelniczki mydełko, powąchał je i zaczął myć twarz.
Następnie założył spodnie, bluzę na suwak, zasznurował buty i wyszedł przed dom. Spojrzał na rozciągającą się przed domem polanę i postanowił, ze zacznie uprawiać jogging. Zaczął więc biec.
To samo ćwiczenie można przekształcić czyniąc bohaterem historii pana Ekspresowego. Dziecko mające przedstawić sytuację, w przeciwieństwie do wcześniejszej scenki musi wykonywać ruchy bardzo szybkie ( błyskawiczne ) - jak przystało na pana Ekspresowego.

Ćwiczenie 3
Fasolki – raz, dwa, trzy, liczysz ty !
Do plastikowego przezroczystego naczynia z otworem ( idealna do tego celu jest sprzedawana ostatnio miska pod mikser ) wrzucam fioletową fasolkę, białą fasolkę i groch.
Proszę dziecko o zamieszanie.
Następnie stawiam przed dzieckiem trzy salaterki ( do pierwszej wrzucam fioletową fasolkę,
do drugiej – białą, do trzeciej – groszek ).
Ustawiam „śmieszny” stoper ( zegarek, gdzie na cyferblacie kot goni myszkę ) na dwie minuty.
Dziecko ma wciągu dwóch minut losując posegregować ziarna do właściwych salaterek. Następnie samo przelicza ile ma białych fasolek, ile czerwonych, a ile groszków.
Wyniki zapisujemy w tabelce.
Najczęściej robimy dwie lub trzy rundy ( na prośbę dziecka ).

Ćwiczenie 4
Muzyka łagodzi obyczaje...
Oczywiście przed ćwiczeniami z muzyką, rozmawiam z dzieckiem na temat muzyki jakiej słucha, jaka jest jego ulubiona piosenka lub melodia, kto jest wykonawcą. Jeśli dziecko nie potrafi przypomnieć sobie nazwy piosenki, lub wykonawcy, stwierdzam, że ja też nie pamiętam wielu tytułów piosenek lub wykonawców, ale zapamiętuję np. melodię lub słowa.
Nie ukrywam, że takie zajęcia najlepiej jest prowadzić w gronie dwóch lub trzech uczestników zajęć.
W przypadku jednego dziecka, osóbka taka jest często onieśmielona nauczycielem. Aczkolwiek
w takich przypadkach ( bardzo rzadkich ) sama biorę udział w ćwiczeniach, aby zmniejszyć dystans pomiędzy mną i dzieckiem i aby relacje stały się partnerskie. Oczywiście w każdym ćwiczeniu
( nie tylko w tym „muszę” wypaść gorzej od dziecka ). Słyszę wtedy często komentarze typu : Mamo, a pani zebrała mniej fasolek niż ja! I to jest dla mnie piękne. Dziecko zaczyna nabierać pewności siebie.
Część pierwsza.
Włączam dziecku muzykę ( relaksacyjną ) w tle której pojawiają się różne odgłosy ( przyjemne , jak np. śpiew ptaków, ale też mniej przyjemne - jak np. odgłos wiertarki ).
Oczywiście przed włączeniem proszę dziecko, aby postarało się zapamiętać jak najwięcej dźwięków.
Po wysłuchaniu nagrania proszę dziecko o nazwanie odgłosów. Dzieci bardzo często same poruszają problem, które z tych dźwięków nie pasują do takiej ( spokojnej i wyciszającej ) muzyki.
Część druga.
Włączam dziecku muzykę ( jest to składanka – wolne i spokojne melodie przeplatana krótkimi i szybkimi ). Proszę, aby dziecko wolniutko się poruszało ( w takt muzyki ), a kiedy usłyszy „szybki kawałek”, spróbowało wymyślić „swój – szalony taniec”.
Część trzecia.
Na łyżce kładę piłeczkę pingpongową, podaję dziecku do ręki i włączam muzykę. Na płycie nagrane są cztery piosenki lub znane melodie ( fragmentarycznie i na przemian poprzeplatane,
ja wybrałam Hallelajah – ze Shreka, Smerfy – zwiastun filmowy , Pszczółka Maja – zwiastun i Miś Uszatek – piosenka końcowa Pora na dobranoc... ).
Gdy dziecko usłyszy Haalelujah – robi trzy przysiady z piłeczką, gdy usłyszy Smerfy – skacze trzy razy na prawej nodze, gdy usłyszy Pszczółkę Maję – skacze trzy razy na lewej nodze, natomiast słysząc Misia Uszatka – obraca się dwa razy wokół własnej osi - w prawo – lub w lewo.
Wszystkie te dziecko „akrobacje” powinno robić tak, aby piłeczka nie spadła z łyżeczki.

Ćwiczenie 5
Skacząca trikolina.
Praca z trikoliną ma dodatkowy plus, a mianowicie po uformowaniu z masy kulki, odbija się ona
od podłoża jak piłeczka kauczukowa.
Daję dzieciom po kawałku trikoliny. Proszę , aby uformowali z niej kulkę. Mówię im, że teraz to one wcielą się w rolę trikolinowej kuleczki.
Następnie proszę, aby lepili z niej to , co usłyszą podczas opowiadanej przeze mnie wymyślonej historii :
Była sobie kulka trikoliny. Odbiła się dwa razy od podłogi ( dzieci odbijają trikolinową piłeczkę )
i stwierdziła, że zamiast być kuleczką lepiej zostać kotem ( dzieci lepią kotka ). Trikolina zamiauczała dwa razy ( dzieci miauczą ). Jednak nie jest dobrze być kotem – stwierdziła trikolina i z powrotem przemieniła się w kuleczkę ( dzieci robią z trikoliny kulkę ). Znowu odbiła się od podłogi – tym razem jeden raz.
Najlepiej jak zostanę samochodem – powiedziała. I przemieniła się w samochód ( dzieci lepią samochód ).
Brum, brum ,brum – zawarczała trikolina ( dzieci udają odgłos silnika )
Nie, lepiej być jednak kuleczką. I z powrotem wróciła do postaci kulki ( dzieci lepią kulkę )
Oczywiście odbiła się od podłogi, ale tym razem aż cztery razy ( dzieci odbijają kuleczkę ).
Już wiem! - krzyknęła zostanę kwiatkiem. Jak powiedziała – tak zrobiła ( dzieci lepią kwiatek )
A psik! A psik ! - kichnęła trikolina ( dzieci udają dwa kichnięcia ). - Jestem uczulona na kwiatowy zapach.
Nie ma to jak być zwykłą kulką trikoliny. I przemieniła się kolejny raz w kuleczkę.
Z radości odbiła się trzy razy od podłogi ( dzieci odbijają kulkę ) i rzekła:
dzieci uwielbiają bawić się trikoliną i potrafią mną rzucać do siebie nawzajem i, nawet cztery razy ! ( dzieci nawzajem rzucają sobie trikolinowe kulki )

Oprócz trikoliny W chwili obecnej na rynku dostępna jest też tzw. sprytna plastelina, która zmienia kolory pod wpływem ciepła ( dotyku ), a nawet świeci.

c. Grupa ekspansywno – niespokojna tzw. mieszana

Ćwiczenie 1
Drama
Dzieci dostają do odegrania ( losują )krótkie scenki dramowe, odnoszące się bezpośrednio do określonych problemów. Pracując w grupach ( po dwie osoby ) mają za zadanie ułożyć do wylosowanych scenek dialogi. Mogą je też zapisać dla ułatwienia zadania na kartkach.
Np. a) Zosia dostała jedynkę z matematyki i musi powiedzieć o tym mamie. Jak ma to zrobić ?
Jak mama przyjmie taką wiadomość ?
b) Ewelina „obgadała” swoją najlepszą przyjaciółkę. Która oczywiście się o tym fakcie dowiedziała. Jak Ewelina ma przeprosić Kasię ? Co odpowie Kasia ?
c) Janek przywłaszczył sobie samochód Janka. Wie, że to była bardzo zły występek.
Nigdy już tego nie zrobi, ale jak ma powiedzieć o tym koledze ? Jak zachowa się Janek ?

Ćwiczenie 2
Słup soli
Na podłodze kładę trzy hula -hop ( jeśli są trzy osoby ).
Włączam muzykę. W momencie gdy ją zatrzymuję, dzieci wskakują do okręgu hula- hop, stając jednocześnie bez ruchu, zamieniając się potocznie mówiąc w słup soli. Potem zabieram jedno
hula – hop. Do dyspozycji trzech osób zostają dwa kółka. Potem jedno kółko zostaje dla dwóch osób. To dziecko, któremu uda się wskoczyć jako pierwszemu do ostatniego kółeczka – wygrywa.
Ćwiczenie przypomina jedną z popularnych niegdyś zabaw weselnych z krzesełkiem.

Ćwiczenie 3
Spacer Matyldy
Ćwiczenie najlepiej jest realizować w grupie min. 4 osób.
Jedno dziecko dostaje rolę Matyldy, drugie – brata Matyldy – Jana, trzecie – sąsiadki Matyldy – Elizy, a czwarte – kucharza Stefana.
Na środku sali stawiam cztery krzesełka ustawiając je oparciami do siebie. Następnie zaznaczam jedno literką M -jak Matylda, drugie literką E – jak Eliza, trzecie literką J – jak Jan i czwarte literką S- jak Stefan. Dzieci siedząc na krzesełkach siedzą odwróceni do siebie plecami.
Dzieci mają uważnie słuchać czytanego tekstu, a gdy usłyszą swoje imię, muszą obiec dookoła wszystkie cztery krzesełka i usiąść na swoim oznakowanym miejscu.
Przykładowy wymyślony przeze mnie tekst :
W piękny letni poranek Matylda wybrała się na spacer. Nie poszła jednak sama. Asystował jej Jan. Jan był bratem Matyldy. Jan i Matylda właśnie spacerowali leśną ścieżką, gdy w oddali ujrzeli biegnącą Elizę. Eliza była sąsiadką Matyldy. Matylda i Jan bardzo się ucieszyli ze spotkania Elizy, która chętnie przyłączyła się do spacerujących. Eliza, Matylda i Jan usłyszeli raptem czyjeś wołanie. To był głos kucharza Stefana. Stefan krzyczał co ma ugotować na obiad dla Matyldy
i Jana. Matylda i Jan przywołali do siebie Stefana i powiedzieli, że nakryć do stołu Stefan musi przygotować więcej, ponieważ Jan i Matylda będą gościć na obiedzie sąsiadkę Elizę. Stefan uśmiechnął się pod nosem i pobiegł do domu. W kuchni miał Stefan wiele pracy, ponieważ oprócz Jana i Matyldy na obiedzie miała się pojawić Eliza.
Itd.

Ćwiczenie 4
Taki/taka jestem...
Ozdobnymi dziurkaczami ( średnica 1,5 cm ) wycinam różne wzorki ( pieski, kotki, serca, samochody, misie, piłki, kwiaty, serca, gwiazdki, księżyce, słoneczka czterolistne koniczynki, dzwonki, mikołaje, chmurki, płatki śniegu, listki itp. ). Każdą z tych rzeczy wycinam w wielu kolorach ( jest to bardzo ważne ), np. serca są czerwone, zielone, czarne, niebieski itd. Wszystkie wycinanki mieszam ( dlatego ważne jest aby papier był dwustronnie kolorowy ) i kładę na plastikową tacę.
Nawiązując z dzieckiem rozmowę pytam ( nadmienię, że sama też odpowiadam dziecku
na te pytania np. wiesz, ja bardzo nie lubię sprzątać – to buduje zaufanie ) :
kiedy jest najbardziej szczęśliwe ?
kiedy jest smutne ?
co lubi robić ?
czego nie lubi robić ?
Jaką podobała mu się książka ?
Jaki podobał mu się film ?
Co umie robić najlepiej ? ( jeśli dziecko stwierdza, że właściwie nie potrafi nic najlepiej robić, wtedy mówię : Nieprawda. Umiesz najlepiej ze wszystkich opowiadać. Jesteś moim najlepszym rozmówcą w dniu dzisiejszym . Staram się też pochwalić dziecko nawiązując
do któregoś z wcześniejszych moich pytań.
Czego chciałby się nauczyć ?
Następnie daję dziecku kontur człowieka narysowany na papierze formatu A4 lub A3, klej i proszę, aby dziecko wykleiło całą postać kolorowymi wycinankami z dziurkaczy i podpisało portret swoim imieniem.
Następnie wspólnie analizujemy portret. Dlaczego akurat takie przedmioty, zwierzęta lub kwiaty
z wycinanek, dlaczego akurat takie kolory itp.

Ćwiczenie 5
Słodka niespodzianka
Na podłodze układam kolorowe kartki na kształt litery S. Na początku literki S umieszczam napis START, na końcu napis META. Na napisie Meta kładę małą karteczkę z napisem SŁODKA NIESPODZIANKA.
Następnie daję dziecku ( wybranemu na drodze wyliczanki ) do ręki kostkę ( własnej produkcji ), która zamiast kropek ma kolory ( muszą to być tylko kolory kartek ).
Dziecko staje na takim kolorze kartki , jaki wyrzuci kostką. Umawiamy się, że zawsze stajemy
na kartce nam najbliższej.
Wygrywa dziecko, które pierwsze dojdzie do mety. Otrzymuje ono słodką niespodziankę ,
np. cukierka ( oczywiście wcześniej muszę przeprowadzić z rodzicami każdego dziecka wywiad, czy może ono jeść tego rodzaju słodycze i czy nie jest uczulone np., na czekoladę ).
Aby jednak drugie dziecko nie czuło się pokrzywdzone, proponuję, aby ono też odnalazło swoją ( wcześniej ukrytą przez mnie w sali ) niespodziankę, poprzez zabawę CIEPŁO – ZIMNO.

Cele powyższych ćwiczeń dotyczących SFERY RUCHOWEJ to :
a ) zmniejszenie chaotyczności wyładowań ruchowych
b ) uspokojenie lub uaktywnienie układu nerwowego
c ) doskonalenie koncentracji uwagi oraz cierpliwości
d ) cel terapeutyczno- wychowawczy ( np. w przypadku ćw. Zamiana ról )
e ) usprawnianie orientacji przestrzennej
f ) usprawnianie pamięci słuchowej
g ) usprawnianie ruchów rąk i koordynacji wzrokowo – ruchowej ( np. Wprawka pantomimiczna )
h ) usprawnianie percepcji wzrokowej
g ) rozpoznawanie i nazywanie emocji
g ) usprawnianie poprawnych stosunków interpersonalnych pomiędzy rówieśnikami

2. POZNAWCZA

a. Zaburzenia funkcjonowania pamięci ogólnie tzw. pamięć

Ćwiczenie 1
Kim jest ta osoba ?
Na identyczne kartki ( ja akurat mam 8 x12 cm ) np. koloru zielonego naklejam wycięte z gazet ludzkie twarze ( najważniejsze , aby nie były to twarze aktorów i osób znanych ).
Takie karty ( 10 sztuk ) rozkładam przed dzieckiem.
Następnie opowiadam mu o każdej osobie, tzn. czym się zajmuje.
Np. Ta pani w niebieskim kapeluszu jest lekarzem weterynarii. Pomaga wielu zwierzętom.
Ten pan w czapeczce z daszkiem jest maszynistą. To zdjęcie zrobiono mu podczas wakacji.
Oczywiście wcześniej uprzedzam dziecko, że moje historie są wymyślone, ponieważ w rzeczywistości osoby te mogą być tak naprawdę kimś innym.
Następnie proszę dziecko o potasowanie kart, ułożenie ich obrazkiem do stołu.
Potem losujemy karty – raz ja – raz dziecko.
Opowiadamy o wylosowanej osobie – kim jest i to co jeszcze pamiętamy.
Ja oczywiście udzielam błędnych odpowiedzi, a dziecko poprawia mnie ( na ogół ).

Ćwiczenie 2
Memory – gra PAMIĘĆ
Ćwiczenie polega na odkrywaniu par identycznych obrazków.
Często korzystam z gotowych dostępnych na rynku gier, jednak dla własnych potrzeb zrobiłam sobie MEMO – flagi państw i trudne ortograficznie wyrazy ( dziecko ma za zadanie znaleźć
np. do pary wyraz RZEŻUCHA ).
Dla chłopca z klasy VI, który miał problemy z wyrazami pochodnymi ( np. dom – domek )
i synonimami ( np. dom – chałupa ), zrobiłam właśnie takie MEMO.
Chłopcu uwielbiają MEMORY markami samochodów, dziewczynki ze zwierzętami.
Ćwiczenie 3
Jaka była kolejność ?
Mam do dyspozycji 10 małych przedmiotów ( temperówka, guzik, orzech, gumka do włosów, taśma klejąca, samochodzik- resoraczek, cukierek, korektor, nakrętka od butelki, kamyk )
Układam te przedmioty w różnej kolejności ( zaczynając od trzech ), następnie dokładam aż do 10.
Dziecko ma zadanie powtórzyć sekwencje, począwszy od trzech rzeczy, potem czterech, pięciu itd., skończywszy na dziesięciu.
np. układam ( oczywiście przed dzieckiem ) : orzech – cukierek – samochodzik – kamyk
następnie proszę dziecko, aby zapamiętało kolejności ułożonych przedmiotów.
Po czym sprzątam przedmioty i proszę dziecko o ułożenie ich w tej samej kolejności.

Ćwiczenie 4
Ile razy padło słowo...
Czytam dzieciom tekst, w którym padają bardzo często jakieś słowa. Np. słowo dom, jabłko, krasnal, choinka i inne.
Proszę, aby dzieci uważnie słuchały, gdyż mają za zadanie powiedzieć ile razy padło np. słowo dom.
Dla zwiększenia poziomu trudności proszę dzieci o liczenie dwóch słów jednocześnie, co wymaga też koncentracji.
Po każdej odpowiedzi daję dziecku czytany przeze mnie tekst i zakreślacz, aby jeszcze raz mogło przeczytać tekst samo, pozakreślać dane wyrazy i policzyć czy aby na pewno zgadzają się ilościową z wcześniejszą odpowiedzią. Tzn. Gdy dziecko powiem, że wyraz „dom” padł siedem razy, powinno zakreślić w tekście siedem wyrazów dom.

Ćwiczenie 5
Ile kropek ?
Rzucam pięciokrotnie kostką do gry, następnie proszę dziecko, aby powiedziało mi np. ile kropek padło za drugim razem, ile za piaty, ile za trzeci itd.
Sam także biorę często udział w zabawie ( kostką rzuca wtedy dziecko ) i sprawiając tym frajdę dziecku specjalnie podaję błędną odpowiedź.

b. zaburzenia funkcjonowania uwagi ogólnie
tzw. koncentracja uwagi

Ćwiczenie 1
Król orzeszka
Ustawiam przed dzieckiem 3 kubeczki do góry dnem. Pod jeden kubeczek wkładam orzech. Następnie przesuwam kubeczki, a dziecko ma za zadnie powiedzieć pod którym z nich ukrył się orzeszek.
Dla utrudnienia zadania ćwiczenie poszerzam o pięć kubeczków i dwa orzechy naraz ( każdy pod innym kubeczkiem oczywiście ).
Dziecko zgadując – zostaje KRÓLEM ORZESZKA.

Ćwiczenie 2
Koraliki według schematu
Daję dziecku zestaw koralików ( czerwone, zielone, żółte,niebieskie, różowe, fioletowe, białe )
oraz grubą i sztywną żyłkę do nawlekania. Następnie czytam dziecku instrukcję dotyczącą kolejności nawlekania, np. 3 koraliki żółte – 2 niebieskie – 5 różowych – 4 zielone – 1 biały .
Proszę dziecko o zapamiętanie ułożenia kolejności koralików ( które zdejmujemy z żyłki i z powrotem wkładamy do reszty koralików ), a następnie o ułożenie identycznej sekwencji – ale już bez mojej instrukcji ustnej.

Ćwiczenie 3
Sznurkowy labirynt
Na stoliku układam labirynt z kolorowych nitek, następnie daję uczniowi słomkę do picia
(szerszą – taką jak dają do coli w MC donald”s - stąd je mam m.in. ) oraz ziarenko groszku.
Zaznaczam STRAT i METĘ.
Dziecko ma tak poprowadzić groszek słomką ( groszek akurat lekko mieści się w słomce ) przez nitkowy labirynt, aby jak nie dotknąć żadnej nitki. Gdy dotknie, zaczyna od początku.
Obecnie korzystam z gotowego plastikowego labiryntu zakupionego w sklepie. Dziecko prowadzi przez labirynt metalowy długopis, a gsy dotknie którejś ze ścianek, labirynt wydaje różne efekty dźwiękowe.
Dobra do tego celu jest też gra MB -OPERACJA ( wersja turystyczna )

Ćwiczenie 4
Ukryte nazwy
Rozdaję dzieciom kartki z wypisanymi dziesięcioma zdaniami oraz zakreślacze.
W każdym zdaniu jest ukryta jedna nazwa np. zwierzęcia domowego.
Np. Statek zarzucił kotwicę ( KOTwicę )
Potem rozdaję małe kolorowe karteczki i proszę, aby sami ułożyli zdanie, w którym ukryła się np. jakaś ryba ( np. leszcz ). Jednak nie narzucam dzieciom nazw ryb. Same o tym decydują.
Nie ukrywam, że korzystam też z gotowych ćwiczeń tego rodzaju poprawiających koncentrację uwagi, opartych na analizatorze wzrokowym oraz doskonalących umiejętności czytania i pisania.

Ćwiczenie 5
Niesforne słowa
Daję dzieciom jakiś tekst, w którym celowo powstawiałam „błędne” słowa.
Dzieci za pomocą zakreślaczy mają pozaznaczać „niesforne” słowa, które przez „przypadek” znalazły się w tekście.
Mając zajęcia z dziećmi z klasy V często daję fragmenty mitów ( przy okazji zaznajamiają się z treścią )
Często też wykorzystuję gotowe teksty ze znanych bajek, baśni i legend.
Aby dzieci mogły sprawdzić, czy wyszukały wszystkie niesforne słowa, daję im prawidłowo zapisany tekst. Jeśli czegoś wcześniej nie zalazły, mogą to z pomocą tekstu drugiego skorygować ( ale już innym kolorem zakreślacza ). Następnie liczą zakreślone prawidłowe i błędne odpowiedzi.
Przykładowy fragment pochodzący z bajki pt. „Czerwony Kapturek”:

(...) Jak tylko babcia otworzyła garaż, wilk połknął ją w całości. Szybko założył jej koszulę oraz czepek i położył się do plecaka. Kiedy Kapturek przyszedł z bukietem cukierków, zdziwił się, że wujek ma teraz takie duże oczy, uszy i rower. Wilk czym prędzej rzucił się na biedną dziewczynkę i połknął ją podobnie jak jej ciocię. Po takiej uczcie usnął głośno chrapiąc. W tym czasie koło domku babci przechodził młody jeleń. Usłyszał docierające stamtąd głośne odgłosy. Postanowił to sprawdzić. W łóżku zastał śpiącego kuzyna. Naszykował PlayStation i już chciał strzelić do złoczyńca, ale do głowy wpadła mu myśl, że być może w środku baranka jest jeszcze żywa staruszka. Rozpruł więc zwierzę a z jego brzucha wyskoczyły: osłabiona babcia wraz z kotem (...)

Wyrazy podkreślone są wyrazami niesfornymi.
Oto wzorzec prawidłowy :

(...,) Jak tylko babcia otworzyła drzwi, wilk połknął ją w całości. Szybko założył jej koszulę oraz czepek i położył się do łóżka. Kiedy Kapturek przyszedł z bukietem kwiatów, zdziwił się, że babcia ma teraz takie duże oczy, uszy i zęby. Wilk czym prędzej rzucił się na biedną dziewczynkę i połknął ją podobnie jak jej babcię. Po takiej uczcie usnął głośno chrapiąc. W tym czasie koło domku babci przechodził młody myśliwy. Usłyszał docierające stamtąd głośne odgłosy. Postanowił to sprawdzić. W łóżku zastał śpiącego wilka. Naszykował fuzję i już chciał strzelić do złoczyńca, ale do głowy wpadła mu myśl, że być może w środku wilka jest jeszcze żywa staruszka. Rozpruł więc zwierzę a z jego brzucha wyskoczyły: osłabiona babcia wraz z wnuczką (...)

Dla urozmaicenia zadania, można pomieszać dwie bajki razem, a następnie pozamieniać prawidłowo wyrazy.

Cele powyższych ćwiczeń dotyczących SFERY POZNAWCZEJ mają za zadane :
a ) usprawnianie percepcji wzrokowej
b ) usprawnianie koordynacji wzrokowo – ruchowej
c ) usprawnianie orientacji przestrzennej

3. EMOCJONALNA

a. grupa wzmożonej drażliwości tzw. agresywna

Ćwiczenie 1
Recepta szczęścia
Opowiadam dziecku krótką historyjkę o Kasi, która często się złościła. W trakcie opowiadania rozdaję dziecku kolorowe karteczki, na których dziecko ma wpisać konkrety dotyczące danej sytuacji.
Dziecko w ten sposób tworzy własną historykę, z jednocześnie pisząc na kartce często oddaje swój stan emocjonalny. Podświadomie utożsamia się z bohaterką. Ja natomiast wiem, co najbardziej doprowadza dziecko do przysłowiowej „furii”.
Oto krótka historyjka :
Kasia była bardzo ładną i mądrą dziewczynką, ale niestety, bardzo często wpadała w złość. Nazywano ją Kasia – złośnica. Przyczyną złości było np...
( Jak myślisz , co mogło ją denerwować ? - tu daję dziecku karteczkę i proszę, aby napisało, co mogło być przyczyną złości dziewczynki )
Gdy była zdenerwowana, tupała nóżkami i ..... ( Jak myślisz, co jeszcze robiła dziewczynka gdy była zła ? - daję kolorową karteczkę i proszę o zapisanie odpowiedzi )
Pewnego razu, Ala bez pytania pożyczyła od Kasi klej, wtedy Kasia... ( Jak myślisz, jak zachowała się Kasia ? - daję kolejną karteczkę i proszę o zapisanie odpowiedzi )
Kasia najbardziej nie lubiła .... ( Jak myślisz, czego Kasia mogła nie lubić ? - daję karteczkę i proszę o odpowiedź pisemną )
Ale dziewczynka uwielbiała za to ... ( Jak myślisz, co uwielbiała Kasia ? - daję karteczkę i proszę o zapisanie odpowiedzi )

Następnie czytam jeszcze raz całą historyjkę, ale już ze wstawionymi odpowiedziami dziecka.
Potem analizujemy zachowanie Kasi i postanawiamy jej pomóc.
Próbujemy zastąpić złe zachowania zachowaniami dobrymi.
Potem daję dziecku kolorową hologramową karteczkę z napisem recepta, ziemniaka i drewniany patyczek ( do wyżłobienia ziemniaka ) oraz farbkę ( dziecko wybiera kolor farbki ).
Następnie proszę dziecko, aby napisało dla Kasi receptę na szczęście ( np. dwa całusy dla mamy i dwa całusy od mamy, cztery uśmiechy dla taty, jeden śmieszny żarcik itp. ) oraz proszę dziecko o zrobienie wspaniałej własnej pieczątki. Recepta ma zostać podstemplowaną pieczątką .

Ćwiczenie 2
Uspokajające złote/srebrne kasztany
Ćwiczenia manualne często niwelują napięcie nerwowe. Są formą uspokojenia.
Daję dziecku kasztany ( około 10 sztuk ), plastikowy mały spodeczek, marszczony papier metaliczny ( różne kolory ) do owinięcia spodeczka oraz dwa markery – jeden w kolorze złotym, drugi w kolorze srebrnym.
Dziecko wybiera jeden kolor ( może się zdarzyć, że weźmie dwa )
Ważne , aby był to foliopis i nie ścierał się z kasztana.
Następnie proszę dziecko, aby pomalowało kasztany na wybrany kolor i by zrobiło to w miarę dokładnie.
Następnie dziecko dekoruje swój spodeczek, układa na nim kasztany i zabiera dekorację jesienną do domu.
Wcześniej jednak umawiamy się, że gdy tylko dziecko się zdenerwuje; nie będzie tupało nogami, ale pobiegnie do swoich kasztanków i trzy razy je przeliczy.

Ćwiczenie 3
Gra w guziki
Do ćwiczenia wykorzystuję duże kolorowe guziki ( średnica około 2 cm )
Dziecko układa kolorowe guziki w rządku ( na podłodze ) i na każdym guziku przykleja nalepkę z punktami ( np. 10 pkt., 20 pkt. )
Jako naklejki wykorzystuję kolorowe samoprzylepne metki z metkownicy.
Następnie innym kolorystycznie wybranym przez siebie guzikiem ( któremu dziecko nadaje nazwę ) próbuje strącać ustawione guziki.
Zasady gry są identyczne jak w dawnej grze w kapsle.

Ćwiczenie 4
Mały człowiek w świecie wielkich uczuć
W koszyczku mam przygotowane małe kolorowe karteczki z zapisanymi nazwami uczuć.
Np. smutek, radość, złość, tęsknota, ból, zazdrość, litość itp.
Dziecko losuje karteczkę np. smutek i ma za zadanie powiedzieć, co to za uczucie ( dobre czy złe, rzadko czy często spotykane ) oraz spróbować wymyślić sytuację z tym uczuciem związaną.
Po omówieniu wszystkich karteczek, dziecko na tablicy za pomocą magnesów po prawej stronie przypina uczucia pozytywne ( dobre ) , a po lewej uczucia negatywne ( złe ).

Ćwiczenie 5
Kostka hau – kostka miau
Daję dzieciom białe lub szare pudełko ( kształt –koniecznie kwadrat ) oraz kartki z kolorowych gazet, na których są zdjęcia różnych zwierząt. Do tego celu wykorzystuję często czasopismo Junior.
Następnie kładę przed dzieckiem klej i 5 par nożyczek do wyboru ( tnących ozdobne wzorki np. falowane linie ) i proszę, aby dzieci wspólnie wycięły z gazet zdjęcia zwierzątek i przykleiły na każdej ściance pudełka inne zwierzątko ( ważne jest aby zwierzęta się nie powtarzały ).
Np. pies, kot, kogut, wilk itp.
Po wykonaniu kostki, dzieci na przemian rzucają kostką i w zależności od tego jakie zwierzę „wypadnie”, próbują najpierw naśladować wydawane przez zwierzątko dźwięki, a potem próbują pokazać za pomocą ruchu zachowanie zwierzęcia.
Np. wypada kot, dziecko naśladuje miauczenie, prychanie, a potem ogólne zachowanie kota.
Kostki można też zrobić np. marka,i różnych samochodów, wtedy można się pokusić o próbę naśladowania odgłosu silników ( np. Fiat 126p – słynny”maluch”, Polonez, Porsche itp. )

b. grupa wzmożonej lękliwości tzw. lękliwa

Ćwiczenie 1
Muzyczny obraz – brokatowy czar
Do tego ćwiczenia wykorzystuję Muzykę Bacha lub Beethovena i brokat ( w tej chwili jest dostępnych wiele tanich brokatów do paznokci, które świetnie nadają się do tego celu ). Do ćwiczenia używam też maleńkich błyszczących hologramów w różnych kształtach ( takich jak do stylizacji paznokci ).
Włączam płytę, dziecko słuchając wybranego utworu ma za zadanie usypać za pomocą brokatu ( i przy pomocy kleju ) muzykę, którą słyszy. Może sobie ją wyobrazić jako postać ludzką.
Utwory dobieram w zależności od nastroju dziecka ( czasem dziecko prosi o konkretny utwór ). Ważne jednak, aby melodia była w miarę wyciszająca.

Ćwiczenie 2
Cień pana Antoniego
Do ćwiczenia niezbędne jest duże umocowane na ścianie lustro.
Jedno dziecko jest wciela się w rolę pana Antoniego, drugie w rolę jego cienia.
Czytam tekst, dziecko pan Antoni wykonuje czynności o których mowa w historii, a cień powtarza jego ruchy. Zarówno pan Antoni jak też cień stoją przodem do lustra tak, aby mogli widzieć całą swoją postać.
Przykładowy tekst ;
Pan Antoni wstał wcześnie rano. Spojrzał na zegarek po czym przystawił go do ucha by sprawdzić czy”chodzi”.
Stanął przed lustrem, zrobił trzy przysiady, wykonał trzy podskoki.
Podrapał się prawą ręką po lewym uchu, lewą ręką podrapał się po nosie.
Zatkał lewe oko prawą dłonią, prawe oko lewą dłonią i spoglądając przez palce krzyknął : kuku!
Następnie wziął się pod boki, puścił do siebie przysłowiowe oczko ( do lusterka ) itd.

Ćwiczenie 3
Piłka komplementów
Ćwiczenie przeprowadzam z trójką dzieci, które siadają naprzeciw siebie, na podłodze.
Daję im do ręki gumową piłkę piłkę, tłumacząc, że jest to piłka komplementów. Turlając ją po podłodze do konkretnej osoby musimy powiedzieć jakiś komplement, np. masz bardzo ładny sweterek.

Ćwiczenie 4
Szybki sen, długi dzień
Dzieci siadają po turecku ( ja także ), następnie łokcie opieram na kolanach, na dłoniach głowę ( dzieci naśladują mnie ) i mówię :
Moja głowa jest senna ( lekko opuszczamy głowę )
Moje lewe oko idzie spać ( zamykamy lewe oko )
Moje prawe oko idzie spać ( zamykamy prawe oko )
Głośno ziewam ( ziewamy )
Zaczynam chrapać ( chrapiemy )
Przestaję chrapać ( przestajemy chrapać ) bo właśnie śni mi się piękny sen.
Tu opowiadam jakąś historyjkę, np. widzę łąkę pełną kwiatów. Piękne czerwone maki, a obok błękitne chabry. Słyszę szum zboża. A jakie są wasze sny ?
Proszę dzieci po kolei by opowiedziały o swoich wymyślonych snach )
Następnie mówię :
Powoli będziemy się budzić.
Moja głowa podnosi się, moje prawe oko się otwiera, moje lewe oko się otwiera.
Teraz głośno ziewam.
Wstaję, robię dwa przysiady, dwa podskoki i zaczynam nowy dzień pełna energii.
Oczywiście dzieci wszystko to naśladują za mną.

Ćwiczenie 5

c. grupa drażliwo – lękliwa tzw. mieszana

Ćwiczenie 1
Wiórkowy pan Mróz
Daję dziecku dużą czarną kartkę formatu A3, z powycinanymi ozdobnie ( gałązki ostrokrzewu ) brzegami, wiórki kokosowe wysypane na plastikowym talerzyku, ołówek ( do narysowania szkicu wstępnego ) i klej.
Ważne jest, aby stworzyć dziecku przy tym przytulną, świąteczną atmosferę.
Można nawet zapytać z czym kojarzą mu się święta ? Co jest w nich takiego „magicznego”.
Następnie opowiadam dziecku o panu Mrozie, który często śpi w dzień, a w nocy pracuje malując piękne obrazy. To co tworzy jest piękne. Tak piękne – jak praca, którą dziecko za chwilę wykona.
Proszę dziecko, aby wyobraziło sobie, że to ono jest takim panem Mrozem i ma za zadanie namalować piękny śnieżny obraz.
Dziecko za pomocą ołówka rysuje projekt wstępny swego dzieła, następnie przykleja wiórki do papieru, tworząc w ten sposób niepowtarzalny wzór.
Oczywiście pozwalam dziecku zabrać dzieło do domu.
W nagrodę, daję dziecku mandarynkę w którą powbijane są goździki i tłumaczę, że jest to namiastka świątecznego zapachu.
Oczywiście wcześniej – przed rozpoczęciem ćwiczenia rozmawiam z rodzicami, czy dziecko nie jest uczulone na cytrusy, wiórki itd.

Ćwiczenie 2
Nie płacz, pocieszę cię...
W ćwiczeniu bierze udział dwóje dzieci.
Jednemu przydzielam rolę „płaczącego”, drugiemu rolę „pocieszyciela”.
Płaczący ma za zadanie płakać, lamentować i smucić się, natomiast pocieszyciel ma za zadanie jak najskuteczniej pocieszyć płaczącego przerywając jego lament, a jednocześnie dowiedzieć się jaki jest powód płaczu.
Oczywiście wcześniej powód płaczu zostaje ustalony z odgrywającym rolę płaczącego, np. może to być zgubienie pieniędzy przeznaczonych na zakupy.

Ćwiczenie 3
Słowo na temat tolerancji
Ćwiczenie to polega na odegraniu scenek rodzajowych na dany temat . Hasła są kluczowe, dotyczące tolerancji.
Wcześniej jednak rozmawiam z dziećmi na ten temat, pytając między innymi co to znaczy być tolerancyjnym ? Najlepiej gdy w ćwiczeniu biorą udział minimum trzy osoby,
W pudełku mam papierowe ruloniki przewiązane wstążeczkami, na których krótko opisane są sytuacje problemowe do przedstawienia.
Np. Ela ufarbowała sobie włosy na zielono. Właśnie zdecydowała się pokazać efekt upiększenia mamie.
Olek zgubił pieniądze przeznaczone na wycieczkę. Mówi o tym fakcie tacie.
Iza wzięła bez pozwolenia siostry jej bluzę i niestety zostawiła bluzę w szkole . Iza ma powiedzieć o tym siostrze.