Program edukacji ekologicznej dla klas I-III

Program edukacji ekologicznej dla klas I – III

„Z ekologią za pan brat”


Spis treści:
Wstęp
I. Charakterystyka programu
II. Cele programu
III. Treści programowe, tematyka, przewidywane osiągnięcia uczniów
IV. Procedury osiągania celów
V. Metody i formy pracy
VI. Ewaluacja
Literatura

Wstęp

Jednym z najważniejszych problemów współczesnego świata jest postępująca degradacja środowiska naturalnego. Człowiek, wraz z rozwojem nauki i techniki zaczął je przekształcać, nierozważnie wykorzystywać zasoby przyrody, czyniąc przy tym poważne zagrożenie dla równowagi biologicznej oraz samego siebie. Postępująca degradacja przyrody spowodowała, iż podejmuje się coraz więcej działań w celu ochrony środowiska.
Edukacja ekologiczna odgrywa podstawową rolę w skutecznej ochronie środowiska. Począwszy od najmłodszych lat dzieci powinny nabywać doświadczeń w kontaktach ze środowiskiem. Aby jednak były one przekonane o konieczności ochrony przyrody, szanowały ją i doceniały, muszą ją poznawać przede wszystkim poprzez działanie. Edukacja ekologiczna to formowanie wiedzy, rozwijanie wrażliwości oraz chęci działania na rzecz kształtowania i ochrony środowiska. To stwarzanie takich sytuacji, by uczniowie samodzielnie dochodzili do określonych prawd i zasad, umieli wyciągać odpowiednie wnioski oraz myśleć perspektywicznie.

I. Charakterystyka programu
Prezentowany program ekologiczny przeznaczony jest dla uczniów edukacji wczesnoszkolnej. Dzieci w młodszym wieku szkolnym charakteryzują się dużą aktywnością poznawczą oraz zaangażowaniem, w związku z tym tematyka ekologiczna realizowana będzie w interakcji ze wszystkimi edukacjami poprzez różnorodną działalność praktyczną.

Program może być realizowany zarówno w ramach kształcenia zintegrowanego jak i podczas zajęć dodatkowych. Zadaniem programu jest kształtowanie postaw proekologicznych, zachęcanie uczniów do pogłębiania wiedzy o otaczającym je środowisku oraz wzbudzanie szacunku do świata przyrody. Treści zawarte w programie są ściśle związane z kalendarzem świąt ekologicznych i mogą być realizowane bez podziału na klasy I, II, III. Dobierane są w taki sposób, by były ciekawe, pobudzały do myślenia, poszukiwania, a przede wszystkim do działania.
Program ma charakter otwarty, jego treści mogą być rozszerzane w zależności od zainteresowań dzieci, inwencji nauczyciela oraz warunków i środków dydaktycznych, jakimi dysponuje nauczyciel.
Wprowadzanie i utrwalanie treści programu będzie odbywać się w ciągu całego roku szkolnego.
Program własny edukacji ekologicznej Z ekologią za pan brat jest zgodny z podstawą programową kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych – I etap edukacyjny: klasy I-III. Zawarte w programie zagadnienia uwzględniają również realizację Programu Wychowawczego Szkoły i Szkolnego Programu Profilaktyki.

II. Cele programu:
Cel ogólny edukacji ekologicznej:
Wzrost świadomości ekologicznej uczniów oraz rozwijanie aktywnych postaw wobec przyrody i jej ochrony.
Cele szczegółowe:
• kształtowanie pozytywnych więzi ze środowiskiem i odpowiedzialności za jego stan;
• poznanie podstawowych pojęć ekologicznych;
• uwrażliwianie na piękno otaczającej przyrody;
• dostrzeganie zmian zachodzących w otaczającym środowisku;
• rozpoznawanie struktur i zależności występujących w środowisku przyrodniczym;
• ukazanie różnorodności zjawisk przyrodniczych;
• uczenie się mądrego korzystania z zasobów natury;
• umiejętność obserwacji środowiska naturalnego i samodzielnego wnioskowania;
• rozbudzenie świadomości ekologicznej i podnoszenie jej;
• czynna ochrona przyrody;
• wytworzenie mody na ekologiczny styl życia;
• umiejętność praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy;
• wyrabianie nawyku porządku, segregowania odpadów i oszczędnego korzystania z materiałów;
• kształtowanie postawy prozdrowotnej.

III. Treści programowe, tematyka, przewidywane osiągnięcia uczniów

1. Czym jest warstwa ozonowa? (16 września -Międzynarodowy Dzień Ochrony Warstwy Ozonowej)
Tematyka zajęć:
• Czym jest tajemnicza dziura ozonowa i co wpływa na jej powstawanie?
• Co grozi Ziemi?
• Co mogą zrobić mali ekolodzy dla warstwy ozonowej?
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Rozumie pojęcie „dziury ozonowej”.
• Wie, co przyczynia się do powstawania ubytków w warstwie ozonowej i jakie są tego skutki dla życia ludzi, roślin i zwierząt.
• Wie, że nie należy używać kosmetyków zawierających freon, a stare lodówki przekazywać do punktów zbiórki elektrośmieci.

2. Sprzątamy świat (wrzesień -Międzynarodowa akcja „Sprzątanie Świata”)
Tematyka zajęć:
• Dbamy o czystość planety Ziemia.
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Uczestniczy w akcji „Sprzątanie Świata”.
• Rozumie potrzebę sprzątania ziemi nie tylko raz w roku.

3. Zwierzęta – nasi przyjaciele (Październik - Miesiąc Dobroci Dla Zwierząt)
Tematyka zajęć:
• Czy zwierzę może być przyjacielem?
• Zwierzęta w naszych domach.
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Zna zasady opieki nad swoim zwierzęciem domowym.
• Odczuwa szacunek i respekt w stosunku do zwierząt.

4. Chronimy drzewa (10 października – Święto Drzewa)
Tematyka zajęć:
• Rola drzew w przyrodzie i życiu człowieka.
• Sadzimy drzewa.

Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Zna budowę drzewa.
• Rozpoznaje i nazywa drzewa liściaste i iglaste w okolicy.
• Rozumie znaczenie drzew i lasów w przyrodzie i życiu człowieka.
• Wie, jak należy zachowywać się w lesie.
• Potrafi posadzić drzewo.

5. Wolę mentosa od papierosa (18 listopada – Światowy Dzień Walki z Tytoniem)
Tematyka zajęć:
• Palenie szkodzi zdrowiu.
• Mamo, tato, rzuć palenie!
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Rozumie, jak szkodliwe jest palenie czynne i bierne.
• Dostrzega związek między paleniem papierosów a chorobami.

6. Pomagamy zwierzętom przetrwać zimę (grudzień, styczeń, luty).
(11 lutego - Dzień Dokarmiania Zwierzyny Leśnej)
Tematyka zajęć:
• Czy zwierzęta przetrwają mroźną zimę bez naszej pomocy?
• Przysmaki zwierząt i ptaków.
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Rozpoznaje i nazywa zwierzęta i ptaki z najbliższego otoczenia.
• Rozumie potrzebę dokarmiania zwierząt.
• Wie, czym żywią się zwierzęta i ptaki.

7. Na zakupy z torbą ekologiczną (23 stycznia- Dzień Bez Opakowań Foliowych)
Tematyka zajęć:
• Czy foliowe opakowania są przyjazne dla środowiska?
• Mój pomysł na wykorzystanie foliowej torby.
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Wie, że foliowe torebki szkodzą środowisku i zagrażają zdrowiu i życiu zwierząt.
• Potrafi wykorzystać zbędne foliowe opakowania do różnych celów.

8. Woda źródłem życia (22 marca -Światowy Dzień Wody)
Tematyka zajęć:
• Gdzie w przyrodzie znajduje się woda? (doświadczenia).
• Czy możliwe jest życie bez wody?
• Jak możemy oszczędzać wodę?
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Rozumie znaczenie wody w życiu ludzi, roślin i zwierząt.
• Zna sposoby oszczędzania wody.
• Wykonuje doświadczenia związane z wodą.

9. Jemy zdrowo i kolorowo (7 kwietnia – Światowy Dzień Zdrowia)
Tematyka zajęć:
• Jakich witamin potrzebuje nasz organizm?
• Przyrządzamy witaminowe koktajle i sałatki.
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Rozpoznaje i nazywa owoce i warzywa.
• Rozumie znaczenie witamin dla zdrowia.
• Przygotowuje proste posiłki z zachowaniem zasad higieny i bezpieczeństwa.

10. Ziemia naszym domem (22-kwietnia Dzień Ziemi)
Tematyka zajęć:
• Skąd się biorą śmieci?
• Wpływ zanieczyszczeń na zwierzęta, rośliny i ludzi.
• Odpady – co z nimi robić?
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Wie, dlaczego należy zbierać makulaturę, baterie, puszki aluminiowe i szkło.
• Rozumie potrzebę oszczędzania papieru.
• Zna pojęcia recykling, segregacja.
• Potrafi powtórnie wykorzystać surowce w pracach ręcznych.
• Bierze udział w akcjach związanych ze zbiórką makulatury, puszek i zużytych baterii.
• Rozumie wpływ zanieczyszczeń na środowisko.

11. Piękno ojczystych kwiatów (15 maja- Święto Polskiej Niezapominajki)
Tematyka zajęć:
• Kwiaty naszych lasów, pól i łąk.
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Rozpoznaje i nazywa kwiaty z najbliższego otoczenia.
• Dostrzega piękno ojczystych kwiatów.
• Szanuje roślinność.

12. Parki Narodowe i rezerwaty schronieniem dla zagrożonych gatunków (24 maja-Europejski Dzień Parków Narodowych)
Tematyka zajęć:
• Potrzeba zakładania parków narodowych i rezerwatów przyrody.
• Zasady zachowania w parkach i rezerwatach.
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Zna zasady, których należy przestrzegać na terenie parków narodowych i rezerwatów.
• Przestrzega zasad postępowania w naturalnym środowisku.
• Rozumie potrzebę ochrony przyrody.
• Zna położenie na mapie Polski terenów parków narodowych i pobliskich rezerwatów przyrody.

13. Zagrożenia dla środowiska (5 czerwca -Światowy Dzień Ochrony Środowiska Naturalnego)
Tematyka zajęć:
• Czym jest środowisko naturalne?
• Jakie są zagrożenia dla środowiska naturalnego? (wypalanie traw, kłusownictwo, rośliny i zwierzęta zagrożone wyginięciem, trujące odpady, nadmierny hałas, itp.)
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
• Wykazuje postawę szacunku wobec środowiska naturalnego.
• Zna sposoby ochrony środowiska naturalnego.
• Rozumie konieczność ochrony przyrody
IV. Procedury osiągania celów
• Odpowiednia organizacja procesu edukacyjnego i zapewnienie warunków do jego realizacji,
• Tworzenie sytuacji umożliwiających zdobycie wiedzy i umiejętności w zakresie edukacji ekologicznej,
• Dobór atrakcyjnych form i metod pracy opartych na różnorodnej działalności dziecka.
Sposoby osiągania zamierzonych celów:
- wycieczki i zajęcia w terenie;
- projekcje filmów, prezentacje multimedialne;
- gry i zabawy ekologiczne;
- spotkania z ekspertami;
- przedstawienia ekologiczne dla dzieci i/lub rodziców;
- obserwacje, doświadczenia, eksperymenty;
- fotografowanie obiektów przyrodniczych, wystawy fotografii;
- wykonywanie gazetek prezentujących tematykę ekologiczną;
- ekspozycje wydawnictw ekologicznych;
- wykonywanie afiszy, plakatów, ogłoszeń, zaproszeń;
- wykonanie prac plastycznych na określone tematy;
- udział w konkursach;
- gromadzenie naturalnych eksponatów do kącika ekologicznego;
- uczestnictwo dzieci w akcjach, obchodach i świętach ekologicznych;
- opieka nad zwierzętami w czasie zimy;
- współpraca z fundacją „Nasza Ziemia” i organizacjami ekologicznymi na terenie gminy.
V. Metody i formy pracy
W edukacji ekologicznej uwzględnia się przede wszystkim metody praktycznego działania, aktywizujące i problemowe. Metody stosowane w pracy z uczniem powinny rozwijać jego samodzielność w rozwiązywaniu problemów, uczyć współdziałania w grupie, rozwijać kreatywność, systematyczność, wzmacniać wiarę we własne siły. Wymagają od uczniów myślenia, aktywności, umożliwiając im tym samym samodzielne dochodzenie do wiedzy. Metody praktycznego działania umożliwiają dzieciom eksperymentowanie, prowadzenie doświadczeń i obserwacji oraz inne przedsięwzięcia. Działając, dzieci uczą się projektowania, planowania, doboru narzędzi, posługiwania się nimi oraz podejmowania decyzji.
Metody pracy:
• praktycznego działania: wycieczki, spacery, doświadczenia, ćwiczenia, hodowla;
• aktywizujące i problemowe: gry i zabawy dydaktyczne, metaplan, inscenizacja, drama, zabawa, burza mózgów, metoda projektu;
• eksponujące: pokaz, prezentacja, film, ekspozycje materiałów przyrodniczych;
• podające: pogadanka, rozmowa, wyjaśnienia, odczyt, opis;

Formy pracy:
• indywidualna (jednolita lub zróżnicowana)
• zbiorowa (jednolita lub zróżnicowana)
- praca w zespołach,
- praca całej grupy.

VI. Ewaluacja
Po realizacji powyższego programu uczniowie powinni podejmować działania proekologiczne we własnym życiu
i najbliższym otoczeniu. Powinni czuć się odpowiedzialni za środowisko, w którym żyją. Nabędą umiejętności obserwowania środowiska naturalnego. Będą umieli wykorzystać wiedzę zdobytą na zajęciach oraz umiejętnie dzielić się nią z innymi oraz ją wykorzystać w praktyce. Formami sprawdzania osiągnięć, umiejętności i wiadomości będą:
- ankiety,
- testy, karty pracy,
- wytwory pracy dzieci,
- samodzielne pisanie ulotek, artykułów do szkolnej gazetki,
- obserwacja zachowań uczniów,
- zabawy dydaktyczne,
- udział w konkursach o tematyce ekologicznej.
Wyniki ewaluacji posłużą usprawnieniu metod i form pracy z dziećmi oraz umożliwią dokładną analizę osiągnięć uczniów. Pozwolą też na sformułowanie wniosków i ewentualnych wskazówek do dalsze pracy.

Literatura:
1. Cichy D.: Problemy ochrony środowiska i kształtowania środowiska w pracy szkoły, WSiP, Warszawa 1978.
2. Frątczakowie E.J.: Edukacja ekologiczna uczniów klas I-III, Oficyna Wydawnicza TUVEX, Pabianice 1993.
3. Krzyżewska J.: Aktywizujące metody i techniki w edukacji wczesnoszkolnej, cz. 1 i 2, Wydawnictwo „AU OMEGA”, Suwałki 1998.
4. Soida D.: Bądź mistrzem – przyjacielem, czyli edukacja ekologiczna na wesoło, Regionalny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Krakowie, Kraków 1994.
5. http://www.mos.gov.pl/kategoria/2448_wazne_daty_podnoszace_swiadomosc_ekologiczna/

Opracowała: Anna Brodowska, Szkoła Podstawowa w Kowalach Oleckich