Ludowy obrzęd wywoływania duchów ukazany w dramacie A. Mickiewicza - scenariusz lekcji w klasie I

Czas trwania lekcji: 45 minut

Cele: uczeń
zna zasady użycia cudzysłowu,
wskazuje miejsce i czas akcji,
gromadzi słownictwo wokół tematu i potrafi je wykorzystać,
szuka informacji w tekście,
potrafi przytoczyć cytat,
zna zasady ortograficzne,
wskazuje sposoby budowania nastroju w utworze,
rozumie, że za złe uczynki popełnione za życia należy się kara,
potrafi wymienić cechy charakterystyczne dramatu.

Metody:
burza mózgów,
praca z tekstem,
słuchanie ze zrozumieniem.

Zasady:
świadomości i aktywności,
poglądowości,
trwałości wiedzy uczniów,
wiązania teorii z praktyką.

Formy pracy:
indywidualna,
grupowa.

Ścieżki edukacyjne: kultura polska na tle cywilizacji śródziemnomorskiej ( uczeń poznaje twórców i ich fundamentalne dzieła, zarówno dla kultury polskiej, jak i europejskiej).

Korelacja z innymi przedmiotami: z religią

Materiały:
A. Mickiewicz:,, Dziady cz. II”
Tekst przygotowany przez nauczyciela- zdania, które uczniowie według własnego uznania uzupełniają na zakończenie lekcji.

Standardy:
I.1 - czyta teksty kultury na poziomie dosłownym,
I.6 -dostrzega i analizuje konteksty niezbędne do interpretacji tekstów kultury (religijny),
I.7 –dostrzega wartości wpisane w teksty kultury,
II.1 -buduje wypowiedzi poprawne pod względem językowym i stylistycznym w formie opowiadania,
II.2 -posługuje się kategoriami i pojęciami swoistymi dla przedmiotów humanistycznych (dramat , nastrój ),
II.6 -analizuje, porównuje, porządkuje i syntetyzuje informacje zawarte w tekstach kultury.

Przebieg lekcji

1.Wprowadzenie
Uczniowie zapisują na tablicy skojarzenia do wyrażenia wywoływanie duchów (np. bojaźń, lęk, dreszczyk emocji, halloween, śmierć, horror, okręg, adrenalina, święto zmarłych, groza, zdenerwowanie, mara, widmo, zjawa, ciemność)
Nauczyciel uświadamia uczniom cele zajęć i zapisuje temat na tablicy.
Uczniowie wyjaśniają pisownię trudnych wyrazów występujących w temacie lekcji: obrzęd, duchów, Mickiewicz. (pisownia rz po spółgłoskach, pisownia końcówki –ów w D. l.mn . , pisownia wielką literą).
Uczniowie dowodzą, dlaczego listopad to najlepszy czas, by zrozumieć przesłanie ,,Dziadów cz.II” A. Mickiewicza, np.
- jesienna aura, np. szybkie zapadanie zmroku, pochmurne niebo,
- nastrój wspomnień, o tych, co odeszli,
- klimat listopada,
- refleksja o zmarłych,
- święta obchodzone w listopadzie, np. Wszystkich Świętych, Zaduszki, Święto Niepodległości.

Uczniowie na polecenie nauczyciela wymieniają cechy utworu dramatycznego ( tekst główny, tekst poboczny- didaskalia, monologi i dialogi bohaterów, brak narratora, podział tekstu na role).

2.Część zasadnicza

Praca z tekstem: uczniowie przytaczają cytaty i wyjaśniają je własnymi słowami (zapis- cudzysłów, znak diakrytyczny, odczytywanie- używanie zwrotów: cytuję i koniec cytatu; uczniowie podają , które nazwy zapisuje się w cudzysłowie; aluzja do zapisu tekstu w formie wydruku komputerowego )

a) przygotowania do obrzędu dziadów, czyli co się dzieje przed rozpoczęciem ceremonii:
- zamknięcie drzwi od kaplicy,
- wygaszenie świec i lamp,
- zasłonięcie okien całunem (czarna tkanina),
- utworzenie przez wieśniaków kręgu wokół trumny,
- przygotowanie jadła i napitku;

b) nastrój towarzyszący przygotowaniom do obrzędu
- mroczny, złowrogi, ponury, niepokoju, grozy, tajemniczości, niesamowitości;

c) sposób budowania nastroju przez autora
- miejsce zdarzeń (kaplica- cerkiew),
- czas zdarzeń: noc,
- rekwizyty: trumna,
- postacie: Guślarz, obdarowany mocą wywoływania duchów i same duchy, mistrz ceremonii, wydaje polecenia zgromadzonym w kaplicy,
- kwestie chóru:
,,Ciemno wszędzie, głucho wszędzie,
Co to będzie, co to będzie?”,
zapowiadające tajemnicze zjawiska,
- drastyczne opisy wyglądu i męczarni Widma,

d) wywołane duchy: dzieci Józio i Rózia, Zosia- dziewczyna ze wsi, Widmo- pan wioski
- uczniowie podają przyczyny przebywania duchów w czyśćcu oraz karę, jaką otrzymali,
- zauważają, że czytelnik uczy się na błędach bohaterów,
- dostrzegają wartości, które przekazuje utwór.

Nauczyciel podkreśla kontekst religijny utworu (niebo, piekło, kara, nagroda, grzech, czyściec )

Nauczyciel pyta uczniów: Gdybyście chcieli wystawić na scenie ,,Dziady cz. II” A. Mickiewicza, co byłoby Wam potrzebne oprócz tekstu?
Oczekiwane odpowiedzi uczniów: rekwizyty, kostiumy, muzyka, instrukcje zamieszczone w tekście pobocznym, czyli w didaskaliach. Uczniowie mogą szukać fragmentów- wskazówek dla inscenizatora.

3. Podsumowanie
Uczniowie uzupełniają zdania, przygotowane przez nauczyciela, a następnie wskazani uczniowie odczytują je głośno.

Po dzisiejszej lekcji:
wiem........................................
rozumiem........................................
myślę, że........................................

4. Zadanie domowe
Wyobraź sobie, że przypadkowo stajesz się obserwatorem obrzędu dziadów. Opisz, co widzisz.

Nauczyciel omawia pracę domową: narracja pierwszoosobowa, czyli użycie czasowników w 1 osobie (ja), czas teraźniejszy,
Uczniowie wymieniają przydatne wyrażenia i słowa, np. nogi ugięły się ze strachu, włosy stanęły dęba, oniemiałem, niezwykłe, niesamowite, przerażające, niespotykane, ponure, zatrważające, ciemne, tonące w mroku, mrożące krew w żyłach, jarzące się, płonące, syczące, skwierczące, nagle, wówczas, wtedy, niespodziewanie, powoli, jednocześnie, tymczasem, za chwilę, w tym momencie.

Cele, zadania i treści realizowane na lekcji, wynikające z podstawy programowej kształcenia ogólnego dla III etapu edukacyjnego- gimnazjum:

1. Cele edukacyjne
kształcenie sprawności mówienia, słuchania, czytania, pisania,
rozbudzanie motywacji czytania,
rozwijanie umiejętności odbioru dzieł literackich, a przez nie przybliżanie rozumienia człowieka i świata.

2. Zadania szkoły
doskonalenie umiejętności mówienia, słuchania, czytania i pisania,
motywowanie do poznania literatury, wzbogacającej wiedzę ucznia o człowieku, życiu z perspektywy współczesności i z odniesieniem do przeszłości,
tworzenie sytuacji, w których uczenie się języka następuje przez świadome i refleksyjne jego używanie,
pobudzanie postaw kreatywnych ucznia w procesie zdobywania umiejętności i gromadzenia wiedzy,
obcowanie z tradycją,
wspomaganie uczniów w procesie rozpoznawania i rozumienia wartości oraz w osobistym wysiłku tworzenia wewnętrznie akceptowanej ich hierarchii.

3. Treści nauczania
rodzaje literackie - cechy dramatu.

Osiągnięcia uczniów po zrealizowanej lekcji:

budują wypowiedzi zgodnie z intencją i okolicznościami ( w związku z lekturą),
tworzą wypowiedzi opisujące,
rozpoznają i rozumieją emocje bohaterów utworu,
dokonują celowych zabiegów na tekście,
określają funkcje zaobserwowanych środków wyrazu,
rozpoznają wartości w utworze.