Program adaptacyjny w przedszkolu dla dzieci 3-letnich

1. Charakterystyka programu

Adaptacja to przystosowanie się do nowego środowiska społecznego, sytuacji, warunków; również zmniejszenie odczuwania określonych bodźców wskutek ich długotrwałego działania. Przystosowanie jest wyrazem zaakceptowania nowych warunków, odnalezienia się w nowej roli, pragnienia zmian wewnętrznych i zewnętrznych. M. Suświłło stwierdza, że „poznawanie przez dziecko nowego środowiska społecznego jest szansą na wzbogacenie i stymulację procesów rozwojowych, uspołecznienie, ale tylko wówczas,gdy jest ono zaakceptowane."
Przekroczenie przez dziecko progu przedszkola to przełomowy moment w jego życiu. Zmiana dotychczasowego trybu życia, a przede wszystkim obecność nowych osób wywołują u dzieci napięcie emocjonalne i są przyczyną różnych form protestu i negatywnych reakcji. Takie reakcje mają największe nasilenie na początku roku przedszkolnego
„System przedszkolny w dotychczasowym kształcie nie jest w stanie zapewnić dziecku, chociażby na pewien czas, opieki jednej osoby dorosłej w zastępstwie matki.
Musi ono przystosować się do nowych warunków i uczyć się zaspakajania swoich potrzeb emocjonalnych w krótkich kontaktach z innymi osobami dorosłymi i znosić te ograniczenia. Jedne dzieci dają sobie radę z tymi nowymi warunkami emocjonalnymi, a inne nie.”
Koniecznym jest, więc podjęcia takich działań, które pozwoliłby pokonać lęki stres dzieci oraz wpłynęłyby na wyrównanie, w miarę możliwości poziomu rozwoju dzieci w sferze; motoryki, czynności samoobsługowych, zabawowych, rozwoju mowy, rozwoju umysłowego tj. uczuć i zachowań społecznych
Proces przystosowania się dzieci 3-letnich do przedszkola może sprawić korzystne zmiany w rozwoju pod warunkiem, że będzie on przebiegał na miarę możliwości dziecka. Nie każdy 3-latek jest na tyle dojrzały i gotowy, aby temu procesowi samodzielnie nadać właściwy kierunek. Istnieje potrzeba wsparcia dziecka w tym działaniu przez intencjonalnie stworzone środowisko wychowawcze.
Aby stworzyć dzieciom lepszy start należy poznać trudności, jakie napotyka dziecko w początkowym okresie pobytu w przedszkolu, za najtrudniejsze należy uznać:
- zmianę dotychczasowych sposobów zaspokajania potrzeb
emocjonalnych i biologicznych
- nawiązywanie kontaktów interpersonalnych z nieznajomymi ludźmi
- zdobywanie szybkiej orientacji w środowisku materialnym przedszkola
- nabywanie poczucia przynależności do grupy społecznej
- zmiana rytmu i trybu życia dziecka
- inna pozycja dziecka w grupie przedszkolnej niż w rodzinie
- zmiany w sytuacji rodzinnej wywołane faktem podjęcia przez matkę
pracy zawodowej.
Program został opracowany w oparciu o podstawę programową wychowania przedszkolnego i zawiera się w następujących obszarach:
- Kształtowanie umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi, zgodne funkcjonowanie w zabawie sytuacjach zadaniowych (1)
- Kształtowanie czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie dzieci do utrzymania ładu i porządku (2)
- Wspomaganie rozwoju mowy u dzieci (3)
- Wspieranie dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu i rozumieniu siebie i swojego otoczenia (4)
- Wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności ruchowej dzieci (5)
- Wdrażanie dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych (6)

2. Założenia programu

Wieloletnie obserwacje momentu przekroczenia progu przedszkola przez nowo przyjęte dzieci wskazują na trudności, z jakimi znoszą one rozłąkę ze swoimi rodzicami. Trudności dotyczą nie tylko samych dzieci, dotyczą również rodziców oraz personelu przedszkola.
Program adaptacyjny jest działaniem pedagogicznym, które sprzyja rozładowaniu negatywnych doznań dziecka wywołanych gwałtownym rozstaniem z rodzicami i brakiem wiedzy o nowym środowisku. Włączenie najbliższych w poznawanie przez dziecko nowego środowiska wychowawczego ułatwi mu nawiązanie kontaktu z nauczycielką i rówieśnikami w warunkach komfortu psychicznego.

3. Cele programu

- zaspokojenie podstawowej potrzeby dziecka- potrzeby bezpieczeństwa
- ograniczenie lęku i zachęcanie do przebywania w grupie przedszkolnej
- przystosowanie dzieci do nowych warunków i nowego otoczenia
- pokonanie przez dzieci bariery związanej z rozłąką z rodzicami
- nabywanie przez dzieci umiejętności dostosowanych do ich potrzeb i możliwości
- włączenie rodziców do udzielania dziecku wsparcia psychicznego i pomocy w zakresie przystosowania dziecka do warunków życia przedszkolnego
- wzbogacenie pozytywnych doświadczeń dzieci w kontaktach z dorosłymi i rówieśnikami.

4. Metody pracy

- elementy metody Pedagogiki Zabawy ułatwiające integrację grupy
- elementy Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne
- zabawy i ćwiczenia ruchowe
- techniki relaksacyjne
- zabawy naśladowcze
- opowieści ruchowe
- opowiadani, bajki, inscenizacje

5. Formy realizacji

Lp.
Forma działania
Cel

1. Rozmowy indywidualne
z rodzicami i dziećmi podczas zapisywania dziecka
do przedszkola.
Zachęcanie do oglądania przedszkola i zabaw z dziećmi. - nawiązanie kontaktu
- obserwowanie zabaw dzieci
- włączenie się do zabawy

2.
Zebranie informacyjne z rodzicami
- poznanie programu adaptacji wstępnej
- poznanie oferty edukacyjnej przedszkola oraz rozkładu dnia w przedszkolu

3.
Ankieta dla rodziców. - zbieranie informacji
o dziecku, jego upodobaniach,
przyzwyczajeniach, jak również
oczekiwaniach rodziców wobec
przedszkola

4. Praca w pierwszych dniach września dwu nauczycielek jednocześnie. - stworzenie sytuacji
maksymalnego złagodzenia
stresu w początkowym okresie

5. Poznawanie pomieszczeń przedszkola pod opieką nauczycielek - oswajanie się z nowymi
pomieszczeniami

6.
Tablica grupowa pod hasłem
„To my” - zamieszczenie na niej zdjęcia
każdego dziecka z datą urodzin
- poczucie więzi z grupą

7. Wspólne ustalenia dotyczące świętowania urodzin dziecka
w przedszkolu. - wprowadzenie radosnego nastroju
- integracja dzieci

8. Metody pedagogiki zabawy, metoda ruchu rozwijającego
W. Sherborne jako dominujące formy pracy z dziećmi. - rozładowanie napięcia
- wzajemne poznanie się
- integracja grupy

9.
Kontakty indywidualne rodziców z nauczycielkami. - wymiana informacji dotyczących
dziecka
- wspólne ustalanie sposobów
postępowania
10. Spotkania integracyjne, warsztaty z rodzicami. - wzajemne poznanie się
- integracja grupy

11.
Proponowanie rodzicom książek bądź ciekawych artykułów. - dostarczanie rodzicom wiedzy
nt. adaptacji i rozwoju
emocjonalno-społecznego
dzieci w wieku przedszkolnym

12.
Prowadzenie kącika dla rodziców. - udostępnienie rodzicom
tekstów wierszy, piosenek
- zamieszczanie aktualności
z życia grupy,
13. Badanie opinii rodziców nt. dotychczas podjętych działań. - możliwość dokonywania
ewaluacji

6. Oczekiwane efekty

Dziecko potrafi
- spokojnie rozstać się z rodzicem
- przezwyciężyć lęk i obawy przed zmianą środowiska
- uczestniczyć w życiu grupy
- przestrzegać podstawowych reguł współdziałania i współżycia z rówieśnikami
- z zaufaniem zwracać się do nauczycieli

Rodzic:
- wie w jaki sposób pomóc dziecku przekroczyć próg przedszkola
- nawiązuje aktywną współpracę z przedszkolem
- ma poczucie bezpieczeństwa o swoje dziecko
- ma możliwość obserwacji dziecka na tle rówieśników

Nauczyciel:
- poznaje dzieci, którymi będzie się opiekował
- zna oczekiwania rodziców wobec przedszkola
- planuje pracę w oparciu o wyniki obserwacji zachowań dzieci

7. Ewaluacja programu

Ewaluacji programu dokonuje się w formie analizy ankiety adaptacyjnej dla rodziców, która pozwoli na uzyskanie opinii o wszystkich poczynionych oddziaływaniach adaptacyjnych przedszkola. Analiza realizacji programu wskaże dalsze kierunki pracy.

8. Literatura

- Gruszczyk – Kolczyńska E. Płaczę i rozpaczam, gdy muszę iść do przedszkola
„Wychowanie w przedszkolu” 2/1998
- Lubowiecka J. Trudności dziecka w przystosowaniu się do przedszkola
„Wychowanie w przedszkolu” 6/2001
- Przetacznikowa M. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży
- M. Suświłło (1997) Wybrane problemy wczesnej edukacji: adaptacja w przedszkolu, Olsztyn
- Weronika Sherborne: „Ruch rozwijający dla dzieci”. PWN, Warszawa 2003

9. Co ułatwia adaptację dziecka w przedszkolu?

- racjonalne podjęcie decyzji
- pozytywne nastawienie do przedszkola
- zaufanie do personelu
- wcześniejsze stworzenie okazji przebywania z innymi dorosłymi
- umożliwienie kontaktów z innymi dziećmi
- usamodzielnienie dziecka
- akceptacja dziecka, zrozumienie jego stresu, wspieranie go
- okazywanie spokoju, poczucia bezpieczeństwa podczas rozstania
- wspólne spędzanie czasu po odebraniu go z przedszkola
- ujednolicenie rytmu dnia w przedszkolu i w domu.

10. Co utrudnia adaptację dziecka w przedszkolu?

- niepewność decyzji
- brak zaufania do przedszkola
- podejrzliwość wobec personelu
- wyrzuty sumienia, niepokój, lęk
- brak doświadczeń społecznych w kontaktach z innymi dorosłymi i dziećmi
- nadopiekuńczość, wyręczanie dziecka w czynnościach związanych z samoobsługą
- straszenie dzieci
- brak czasu dla dziecka
- brak zrozumienia dla trudnych zachowań dziecka, odrzucenie.

PROGRAM ADAPTACYJNY DLA DZIECI 3-LETNICH

Opracowała
mgr Marzanna Michalska

Bogatynia 2012