Aktywność fizyczna dziecka w przedszkolu

Aktywność fizyczna w dzieciństwie jest niezbędna dla prawidłowego wszechstronnego rozwoju.
Sprawność fizyczna to nie tylko cechy motoryki - siła, zręczność, gibkość, wytrzymałość, to zasób nawyków ruchowych decydujących o zdolności podejmowania wysiłku.
Wychowanie fizyczne realizowane przez nauczyciela przedszkola ma na celu wzmocnienie organizmu dziecka, hartowanie, gromadzenie wielu doświadczeń psychoruchowych, podniesieniu ogólnej sprawności ruchowej, rozwijaniu inwencji twórczej za pomocą ruchu oraz nabywaniu umiejętności rekreacyjnych i sportowo - użytkowych.
Sprawność fizyczna jest bardzo istotnym czynnikiem zdrowia psychicznego: daje dziecku wiarę we własne siły, zaszczepia optymizm oparty na konkretnych umiejętnościach, jest atutem w zdobywaniu pozycji społecznej w grupie rówieśników.
Okres przedszkolny szczególnie sprzyja promocji zdrowia fizycznego, ze względu na dobroczynny wpływ aktywności ruchowej na dziecko.
Wychowanie fizyczne to również kształcenie czynnych postaw wobec zdrowia i bezpieczeństwa, hartowanie, kształtowanie prawidłowej postawy ciała i nauka jak dbać o zdrowie.
Celem edukacji jest ukazanie dzieciom wartości zdrowia jako potencjału, którym dysponują, kształtowanie uczucia odpowiedzialności za zdrowie, wyposażenie ich w wiedzę i umiejętności, kształtowanie odpowiednich postaw i nawyków.
Potrzeba ruchu u dzieci w wieku przedszkolnym jest szczególnie duża, a wręcz niezbędna. Badaczom czeskim udało się określić normę dziennej aktywności ruchowej dla dzieci przedszkolnych i wynosi ona 6 godzin u chłopców i 5 godzin 15 minut u dziewczynek.
Opanowanie w tym wieku umiejętności ruchowe, pływanie, jazda na rowerze, nartach czy też łyżwach, pozostają już na całe życie. . Troska o sprawność i wydolność fizyczną dziecka to jedno z najważniejszych zadań przedszkola i nauczycieli. Aby rozbudzić zamiłowanie do ruchu i sportu, szczególnie w grupach zerowych, proponujemy dzieciom bogaty program aktywności ruchowej. Dlaczego starszakom? Bo właśnie na ten wiek przypada pierwszy okres krytyczny w kształtowaniu się postawy ciała, wtedy następuje zwykle jej pogorszenie. W naszym przedszkolu są prowadzone dwa razy w tygodniu zajęcia z gimnastyki korekcyjnej.
Tempo rozwoju cech motoryki jest różne w różnych okresach życia młodego człowieka, ale wiadomo, że w okresie 3-6 lat najbardziej rozwija się: gibkość, szybkość i dokładność prostej reakcji ruchowej, wyraźnemu przyspieszeniu podlegają cykliczne reakcje ruchowe. Wzrasta też siła, skoczność, zwinność i koordynacja ruchowa.
Ograniczenie czasu i intensywności ruchu dziecka w okresie przedszkolnym jest zjawiskiem niekorzystnym dla jego rozwoju motorycznego, sprawności fizycznej, słowem źle wpływa na zdrowie. Niestety współczesna cywilizacja nie sprzyja spełnianiu potrzeby ruchu dziecka. Jest to błąd, który pociąga bardzo przykre następstwa. Znaczny procent dzieci cierpi na otyłość, skrzywienie kręgosłupa w różnych płaszczyznach, nerwice, apatie itp.
Współczesne dzieci nie pracują niemal zupełnie, nie ma bowiem okazji do pracy fizycznej, pomocy rodzicom. Bardzo mało przebywają w ruchu, szczególnie na świeżym powietrzu. Nie podlegają hartowaniu, adaptacji do trudnych warunków pogodowych, uciążliwości dłuższego wysiłku, radzenia sobie w trudnych warunkach itp.
A przecież młody organizm nie może żyć w izolacji. Zachowanie równowagi ustrojowej wobec zmian zachodzących w środowisku zewnętrznym musi odbywać się przez czynne uodparnianie na wszelkiego rodzaju szkodliwe bodźce. Temu celowi ma służyć ciągły ruch, zabawa ruchowa, która
stanowi niezbędny element rozwoju dziecka. Dostarcza dziecku nie tylko przyjemności, ale też kształci i pozwala realizować własne potrzeby i zainteresowania.
Rozwój umysłowy człowieka odbywa się bowiem w procesie jego działania, a u małego dziecka działanie to ma przeważnie formę zabawy.
Jedną z podstawowych grup zabaw dzieci w wieku przedszkolnym są, zaspokajające naturalną potrzebę ruchu, zabawy ruchowe.
Mogą to być zabawy samorzutne, organizowane przez same dzieci, które dają im wiele radości, rozwijają aktywność własną, pogłębiają różnorodne doświadczenia ruchowe i uczą prawidłowych kontaktów z innymi dziećmi. A mogą to być zabawy inspirowane przez dorosłego oraz prowadzone w zabawowej formie ćwiczenia gimnastyczne.
Zabawy ruchowe mogą pełnić trzy funkcje: zdrowotną, optymalizującą rozwój (fizyczny, umysłowy, społeczny), oraz terapeutyczną.(korygującą niedomagania).
Aktywność ruchowa dzieci polepsza ich kondycję fizyczną i motoryczną, zapobiega wadom i deformacjom ciała, kształtuje przyzwyczajenia i nawyki sprzyjające zdrowiu, doskonali sprawność i zaradność ruchową, rozwija zmysły i funkcje niezbędne do osiągnięcia późniejszych sukcesów szkolnych. Ma korzystny wpływ na odporność fizyczną organizmu, a także na prawidłowy przebieg jego procesów metabolicznych i hormonalnych. Wpływa na mineralizację kośćca, powoduje zwiększenie się masy aktywnych tkanek i zmniejszanie się tkanki tłuszczowej, co ma istotne znaczenie w profilaktyce otyłości.
Uaktywnienie ruchowe dziecka wpływa jednak nie tylko na jego rozwój motoryczny (zdolność wykonywania czynności ruchowych), ale i na pozostałe sfery rozwoju i działania. Wzmaga procesy myślowe takie jak pamięć i koncentracja uwagi, oraz przyczynia się do:
- doskonalenia spostrzegania wzrokowego i zdobywania doświadczeń ruchowych w zakresie statyki i dynamiki,
- kształtowania wyobraźni przestrzennej oraz rozumienia pojęcia czasu,
- doskonalenia umiejętności analizy i syntezy wzrokowej oraz oceny stosunków ilościowych i przestrzennych, a także rozumienia wzajemnych zależności między ruchem, spostrzeganiem a koordynacją bodźców wzrokowych, słuchowych oraz dotykowo-ruchowych (Piaget),
- rozbudzania motywacji do wszechstronnej aktywności stanowiącej niezbędny warunek rozwoju dziecka,
- osiągania gotowości do podejmowania nauki w szkole,
- pobudzania myślenia i działania twórczego,
- rozwijania refleksu; umiejętności szybkiego reagowania na różnego rodzaju sygnały odbierane za pomocą zmysłów,
- kontrolowania zachowań.
Aktywność ruchową małego dziecka zalicza się do podstawowych bodźców stymulujących wszystkie sfery rozwoju.
W rozwoju psychicznym i społecznym wspólne zabawy ruchowe stymulują kształtowanie się różnych cech niezbędnych w późniejszym życiu, takich jak : samodzielność, równowaga, emocjonalna, hart psychiczny, odporność na stresy, umiejętność psychicznej adaptacji do zmieniających się warunków.
A także: poczucie odpowiedzialności, zdyscyplinowanie i wytrwałość w pokonywaniu trudności. Zabawy ruchowe z regułami sprzyjają przyswajaniu norm społecznych, oddziaływują na postawy poprzez różnorodność socjalizujących zachowań wynikających z różnych sytuacji. Dzieci w wieku przedszkolnym mają często trudności w kontaktach zespołowych. Zabawy zbliżają je do siebie, integrują i uczą działania dla osiągnięcia wspólnego celu, eliminując nadrzędność interesu własnego nad grupowym.
Gry i zabawy zespołowe minimalizują zagrożenia płynące z odpowiedzialności za pracę samodzielną i zapewniają większe poczucie bezpieczeństwa.
Wiele gier i zabaw ruchowych ćwiczy umiejętność kontrolowania emocji, daje okazję do wyładowania nadmiaru energii i odreagowania napięć emocjonalnych; przeciwdziała agresji. Oprócz odreagowywania napięć, funkcja terapeutyczna zabawy ruchowej przejawia się także w umożliwianiu dziecku ćwiczenia takich umiejętności, które jeszcze nie zostały przez nie należycie opanowane, lub ich opanowanie sprawia mu trudności, np.: orientowanie się w przestrzeni według umownych oznaczeń, albo szybka orientacja w zmianie sytuacji w grze, bądź też niedostateczna sprawność manualna. Jeżeli opanowywanie takich trudnych dla dziecka umiejętności będzie wplecione w zabawę, to istnieje szansa na to, że dziecko opanuje je szybciej, jego uwaga nie będzie skupiona wprost na tym, co sprawia mu trudność, ale na przyjemności jaką niesie ze sobą zabawa. Radosny nastrój towarzyszący zabawom znosi bariery i wyzwala u dzieci odwagę.

Fakt, że ruchem można wspierać ogólny rozwój psychofizyczny dziecka i wykorzystywać go do kształtowania różnorodnych umiejętności, nie tylko motorycznych, wyzyskuje współczesna pedagogika tworząc nowatorskie metody nauczania oparte na ruchowej aktywności dzieci.
Wykorzystujemy je w naszej pracy z dziećmi, obok ich spontanicznych zabaw ruchowych i ćwiczeń gimnastycznych. Z pedagogiki zabawy wykorzystujemy często:
- zabawy integrujące, pozwalające na nawiązanie pozytywnych wzajemnych kontaktów, kształtujące samoświadomość, pozwalające dzieciom poczuć się bezpiecznie i nabrać zaufania do siebie i innych,
- zabawy siłowanki, dające możliwość sprawdzenia swoich możliwości, wyładowania nadmiaru energii, zaspokojenia potrzeby ruchu i aktywności, kształtujące poczucie własnej wartości,
- zabawy z chustą, które stwarzają warunki do rozwoju emocjonalnego i społecznego dzieci, a zarazem usprawniają je motorycznie. Przynoszą radość, odprężenie, stymulują spontaniczność i twórcze pomysły.
- oraz zabawy ruchowe z opowieścią, które rozwijają wyobraźnię, ćwiczą pamięć i komunikowanie się przez gest, jednoczą grupę, kształtują koordynację ruchową. Wszystkie wymienione tu zabawy rozwijają świadomość schematu ciała i świadomość przestrzeni, są jednym z elementów wielozmysłowego nabywania ważnych umiejętności, sprzyjają budowaniu poczucia własnej tożsamości i umożliwiają rozwijanie się funkcji ruchowych, językowych i spostrzeżeniowych niezbędnych w edukacji szkolnej dzieci. Metoda dobrego startu, w której tło dla zabawy ruchowej stanowią piosenka oraz znak graficzny, jaki dziecko odtwarza na różne sposoby (kreśląc w powietrzu, na podłodze, na blacie stołu, na tacce z kaszą, na piasku, na dużych arkuszach, a wreszcie na kartce) w rytm śpiewanej piosenki, pozwala dzieciom ćwiczyć orientację w przestrzeni i w schemacie ciała, dużą i małą motorykę, umiejętność wysłuchiwania dźwięków mowy (wyrazy, sylaby, głoski), trenować staw barkowy, łokciowy i nadgarstkowy, precyzję ruchów, spostrzeganie, koncentrację uwagi, koordynację ruchowo-słuchowo-wzrokową.
Ogromne możliwości kształcące i terapeutyczne można dostrzec w ćwiczeniach prowadzonych z dziećmi metodą Ruchu Rozwijającego.
Nawiązuje ona do "mowy ciała", a ćwiczenia stanowią formę komunikowania się z innymi przez dotyk, wzrok i ruch jako sposób okazywania im akceptacji i sympatii. Dzięki nim dzieci rozwijają świadomość schematu ciała, integracji poszczególnych jego części, orientację w czasie i przestrzeni, poczucie bezpieczeństwa, wzajemnego zaufania, współdziałania, partnerstwa, pewności siebie; inicjatywę, spontaniczność ruchu, sprawność ruchową, koncentrację uwagi i umiejętność komunikowania się. Kinezjologia edukacyjna wykorzystuje dziecięce zamiłowanie do naturalnego ruchu w celu stymulacji pracy mózgu.
Odpowiednio dobrane ćwiczenia mogą zintegrować półkule mózgowe, usprawnić percepcję wzrokową, sprawność graficzną, wypowiadanie się a także wpływać na emocje. Sprzyjają koncentracji, poprawiają pamięć i logiczne myślenie.
Ważne jest, aby do tych działań zostali włączeni rodzice. W przedszkolu prowadzone są zajęcia otwarte z udziałem rodziców, zachęcające ich do wspólnej aktywności ruchowej z dzieckiem.
Organizujemy co roku dla dzieci Spartakiadę sportową zachęcając dzieci do aktywności ruchowej, niezbędnej do prawidłowego rozwoju ich organizmu, sprawności umysłowej i dobrego samopoczucia. Ponadto do działań prozdrowotnych włączamy rodziców, organizując w czerwcu „Piknik rodzinny”, są to rozgrywki sportowe między dziećmi i rodzicami. Tego typu imprezy cieszą się dużym zainteresowaniem wśród rodziców.
Tajemnica powodzenia w zakresie rozwoju fizycznego i motorycznego, a nawet można powiedzieć śmielej i w zakresie pomnażania zdrowia, tkwi w powrocie do ruchu w naturalnych warunkach, w świadomym korzystaniu z każdej okazji dobrze zaprogramowanego ruchu na powietrzu, w świadomym wyborze ruchu w naturalnych warunkach podczas każdego dnia zajęć w przedszkolu.
Obserwowanie zajęć w przedszkolach pozwala na stwierdzenie, że dzieci na powietrzu przebywają zbyt krótko i tylko w słoneczne, ciepłe dni. Żyjemy w określonym klimacie. Cyklicznie zmieniające się pory roku dostarczają bardzo różnorodnych bodźców hartujących i stwarzają wyjątkowe okazje do ich wykorzystania. Nie zawsze jednak chcemy i umiemy z nich korzystać. Zatrzymywanie dzieci na początku jesieni przez kilka dni w przedszkolu bez wychodzenia na powietrze lub wychodzenie bierne, bez w miarę intensywnego ruchu, stwarza okazję do przeziębienia, ale ciągłe uczestnictwo w ćwiczeniach, grach i zabawach na powietrzu przez dni pogarszającej się pogody to łagodne przejście, hartowanie - adaptowanie dzieci do tych zmieniających się warunków pogodowych. Zaniechanie lub wyraźne ograniczenie wychodzenia na powietrze w dni chłodne to nie jest wybór dzieci, to przesadna troska dorosłych, bądź nieświadomość, ile przez to dzieci tracą.
W przedszkolu przez cały rok organizować możemy różne rodzaje zajęć w terenie:
-Zabawy i gry w terenie z wykorzystaniem przyborów naturalnych /kasztany, szyszki, kule ze śniegu itp./;
-Elementy atletyki terenowej stosowane w formie zabawowej - bieg, pokonywanie przeszkód
czworakowaniem, rzuty, toczenie, zeskoki w głąb itp.
-Tory przeszkód – łączenie gry /współzawodnictwa/ z różnymi przejawami atletyki terenowej z zastosowaniem przeszkód sztucznych i naturalnych;
-Spacery i wycieczki;
-Zajęcia terenowe z użyciem urządzeń nietypowych - takich jak rowerki, hulajnoga, deskorolki;
-Zajęcia na śniegu i lodzie;
Należy pamiętać, że wiek przedszkolny powinien być okresem świadomego oddziaływania na nie w pełni jeszcze ukształtowaną postawę dziecka jak i o tym, że jego organizm jest podatny zarówno na wpływy pozytywne, jak i negatywne. Nie powinno się zaprzepaszczać szans stworzenia dziecku podstaw pełnego zdrowia, sprawności i odporności.
Należy zabiegać o nie już od najwcześniejszych lat życia.

Największy wpływ na prawidłowy rozwój dziecka mają rodzice i nauczyciele. Oni przebywają z dzieckiem najdłużej i są dla niego wzorami, przekazują wiadomości, umiejętności i nawyki. W przedszkolu i w domu uczy się ono nowych ruchów i doskonali zdobyte umiejętności. Nauczyciele i rodzice mogą – i powinni- tak kształtować rozwój ruchowy dziecka, aby uzyskać przedstawiony na wstępie cel – zdrowe, sprawne dziecko o zdrowej sylwetce.