Folklor mojej okolicy. Scenariusz zajęć dodatkowych dla uczniów gimnazjum

Scenariusz związany jest z corocznym świętem Gimnazjum w Grzegorzowicach zwanym Powiatowym Dniem Zielonego Przymierza, zainicjowanym przez działające przy szkole Arcybractwo Zielonego Przymierza, które zrzesza młodzież wokół problemu ochrony przyrody. Święto to odbywa się na początku czerwca. Każdy z takich dni poświęcony jest odmiennej tematyce, ale zawsze obecne są elementy dotyczące dziedzictwa kulturowego regionu. W projekcie biorą udział uczniowie należący do Arcybractwa, a także wszyscy, którzy mają taką ochotę mimo, że nie są członkami tej organizacji. Efektem pracy uczniów jest nie tylko prezentacja podczas danego święta ale także coroczne wydanie tzw. „Rocznika Gimnazjalnego”, zawierającego efekty pracy uczniów, nauczycieli a nawet członków społeczności środowiskowej.

Cele ogólne:
poznanie najbliższego środowiska i specyfiki regionu,
pogłębienie więzi ze swoim środowiskiem,
wpływ dziedzictwa kultury regionu na życie obecne,
rozwijanie postaw patriotycznych związanych z tożsamością kultury regionalnej,
rozwijanie samodzielności, samorządności i umiejętności współpracy i życia w grupie rówieśniczej.

Osiągnięcia uczniów:
uczeń dostrzega związek tradycji rodzinnych z kulturą i obyczajami regionu,
rozumie wpływ kultury miejscowości i regionu na życie ludzi,
dostrzega rolę osób zasłużonych dla miejscowości i regionu,
uczestniczy w życiu i kulturze swego regionu,
umiejętnie pracuje w grupie,
potrafi sformułować problem i ustosunkować się do niego,
prawidłowo planuje i organizuje własną pracę,
korzysta z różnych źródeł informacji,
potrafi podejść krytycznie do zebranych informacji,
właściwie formułuje i wyraża opinię na dany temat,
rzetelnie przygotowuje i prezentuje zebrane materiały (makiety, filmy, nagrania itp.),
podejmuje decyzje grupowe,
rozwiązuje konflikty,
dokonuje samooceny swojej pracy.

Praca metodą projektu

Formy pracy: indywidualna, grupowa.
Środki dydaktyczne: radiomagnetofon, kamera video, telewizor, płyty, kasety itp.
Czas pracy: 2 miesiące

Tok zajęć:

I. Zainicjowanie projektu

Na 2 miesiące przed Dniem Zielonego Przymierza reprezentanci klas należący do Arcybractwa spotykają się z nauczycielem, aby omówić temat projektu. Tym razem dotyczy on folkloru własnej okolicy.
Przebieg zajęć:

1.Wyjaśnienie pojęć: folklor i folkloryzm.

Folklor: odrębna i samodzielna część kultury symbolicznej, właściwa konkretnym środowiskom, mniejszym bądź większym grupom społecznym, aż do całego społeczeństwa włącznie. Składają się nań zarówno elementy tradycyjne jak i treści aktualne o cechach estetycznych, zaspokajające określone potrzeby międzyludzkiej komunikacji. Treści folkloru wyrażane są zwłaszcza w formie słownej z jej walorami (ekspresja, intensywność, dobitność, barwa i tempo głosu) oraz cechami gestyczno-teatralnymi (mimika, gestykulacja), a także w formie obrzędowej, muzycznej, wierzeniowej.
Współcześnie wyróżnia się trzy rodzaje folkloru:
zanikający – tradycyjny (wiejski): żywe jeszcze lub tylko już pamiętane gatunki słowne jak np. bajka, opowieść, legenda, gadka, zagadka oraz folklor wokalno-muzyczny i choreograficzny;
rekonstruowany: polegający na celowym podtrzymywaniu autentycznych gatunków i treści folkloru tradycyjnego np. zaliczyć tu można gawędziarzy oddających wyuczone teksty gwarą lokalną, ludowi pisarze, poeci, muzykanci, kapele grające na tradycyjnych instrumentach, lokalne zwyczaje i obrzędy.
spontaniczny – współczesny: jest żywiołową, zmienna twórczością w zależności od okazji, ma charakter wielopostaciowy, zaspokaja potrzeby współżycia i stosunku do świata np. pogłoska, plotka, dowcip, satyra towarzyska itp.
Folkloryzm: zjawisko z dziedziny kultury artystycznej, polegające na stosowaniu w szczególnych sytuacjach życiowych wybranych treści i form folkloru w postaci wtórnej, najczęściej wyuczonej i w sytuacjach zazwyczaj celowo zaaranżowanych. Zjawisko to przejawia się w takich dziedzinach jak stroje ludowe, literatura ustna, tańce, obrzędy, występy wokalne i muzyczno-instrumentalne oraz w plastyce. Chodzi o wydobywanie z tradycji ludowej, historycznej lub aktualnej takich tylko elementów, które są interesujące z racji ich atrakcyjnej formy czy emocjonalnej treści.
2.Prezentacja filmowa elementów folklorystycznych na przykładzie wiejskich wesel nagranych na kasecie (rękowiny, tańce, przyśpiewki, oczepiny) oraz wysłuchanie melodii ludowych lub stylizowanych na ludowo z kaset czy płyt.
3.Omówienie nagrań pod kątem zauważonych elementów folklorystycznych. Nawiązanie do doświadczeń uczniów.
4.Wyszukiwanie w internecie informacji dotyczących największego polskiego etnografa – dokumentalisty kultury ludowej Oskara Kolberga i jego dzieła „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce.”
5.Rozmowa kierowana na temat pracy zbieracza elementów folklorystycznych.
6.Podanie uczniom ramowego harmonogramu projektu z określonymi terminami wykonania:
a)rozpoczęcie projektów, dobór grup, deklaracja do wykonania
określonego tematu – początek IV
b)wykonanie opisu projektu i planu pracy grupy – 2 tydzień IV
c)spisanie kontraktu –3 tydzień IV
d)wykonanie projektu – koniec V
e)prezentacja projektu – początek VI
f)ocena projektu – 2 tydzień VI
Dodatkowo ramowy harmonogram projektu zostaje wywieszony na tablicy ogłoszeń, oraz w każdej klasie.
7.Określenie przez nauczyciela puli tematów do wykonania:
zebranie i opracowanie ludowych pieśni, zagadek, legend, bajek funkcjonujących na terenie zamieszkanym przez uczniów
zebranie informacji o ludowych poetach i poetkach oraz zespołach działających na danym terenie ( wywiady, nagrania, zdjęcia itp.)
wyszukanie informacji o pochodzeniu nazw miejscowych
zebranie informacji o funkcjonujących na danym terenie zwyczajach i obrzędach
przygotowanie stołów biesiadnych zastawionych tradycyjnymi potrawami
zaprojektowanie ulotek i plakatów reklamujących Dzień Zielonego Przymierza (dominacja elementów folklorystycznych)

8.Uczniowie na lekcjach wychowawczych wspólnie z wychowawcami rozpropagowują tematy i harmonogram projektu wśród pozostałej młodzieży.


II. Podział na grupy

Po zapoznaniu się z propozycjami dotyczącymi projektu, uczniowie tworzą grupy tematyczne, w których będą realizowali projekty. Skład grup ustalają poprzez przyporządkowanie się do danego tematu.

III. Rozważenie propozycji tematów

W ramach pracy domowej uczniowie dokonują opisu projektu. Opis taki zawiera:
szczegółowy temat projektu
cele projektu
przewidywaną formę realizacji i prezentacji (odczyt, wystawa, film, audycja, inscenizacja itp.)

1.Przedstawienie opisu nauczycielowi.
2.Wspólna analiza opisu.
3.Akceptacja zaproponowanych przez uczniów propozycji realizacji tematów/ ustalenie następnego terminu konsultacji w przypadku, gdy konieczne jest naniesienie pewnych zmian.

IV. Spisanie kontraktów

Uczniowie wraz z nauczycielem spisują kontrakt. Stanowi on zobowiązanie danej grupy do wykonania projektu zgodnie z opisem projektu w określonym terminie,
a nauczyciela do konsultacji i oceny projektu zgodnie z zawartymi w kontrakcie kryteriami oceny. Kontrakt zawiera wszystkie informacje, które są niezbędne uczniom, aby mogli wykonać swoją pracę.
Kontrakt zawiera:
temat projektu i jego cele
formę wykonania projektu
zadania dla poszczególnych członków grupy
źródła, które powinni wykorzystać
termin prezentacji oraz terminy konsultacji z nauczycielem
możliwe sposoby prezentacji projektu i jej czas
kryteria oceny projektu

Kontrakt jest ujednolicony dla całej społeczności uczniowskiej.

V. Realizacja projektów

Uczniowie spotykają się na zajęciach pozalekcyjnych (3 razy w tygodniu).
Poprzez selektywny dobór przygotowują materiały zdobyte do realizacji projektu. Konsultują się z nauczycielem, dokonują obróbek przygotowanych tekstów, projektów czy nagrań.

VI. Prezentacja projektów

Podczas Dnia Zielonego Przymierza uczniowie prezentują swe projekty.
W uroczystości biorą udział nie tylko reprezentanci danej szkoły ale także zaproszeni goście.
Prezentacja odbywa się poprzez:
odczyt, wykład
wystawę prac (albumy, plakaty, rysunki, modele itp.)
prezentację problemu w formie inscenizacji
występ zaproszonego zespołu ludowego czy orkiestry
pokaz filmu video
opracowanie folderu, książeczki, broszury itp.
przygotowanie stołów biesiadnych inspirowanych kuchnią staropolską

VII. Ocena projektów

Ocena projektu następuje 2 dni po święcie szkoły. Uczniowie znają kryteria oceny, gdyż zostały one im podane już w chwili przedstawienia ramowego harmonogramu projektu.