Program zajęć dla dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu

SZKOŁA PODSTAWOWA
IM. KORNELA MAKUSZYŃSKIEGO
W LIPIANACH

Program zajęć dla dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu

przeznaczony dla uczniów klas I w związku z przystapieniem do Projektu „Idywidualizacja nauczania i wychowania w klasach I-III” realizowany w Szkole Podstawowej im. Kornela Makuszyńskiego w Lipianach w roku szkolnym 2011/12


opracowała:
mgr Dorota Szendlermajer-Grudzińska
„Mów dziecku, że jest dobre, że może, że potrafi

Janusz Korczak

Wstęp

Dzieci przejawiające trudności w czytaniu i pisaniu są bardzo zróżnicowane pod względem ujawnianych zakresów trudności oraz ich głębokości.
Oznacza to, że to, co może okazać się skuteczne dla jednego, dla drugiego może być zgubne. Sedno terapii tkwi w tym, aby dopasować odpowiednią metodę dla określonego ucznia.
Za podstawę procesu terapii dzieci z trudnościami w czytaniu i pisaniu przyjmuje się aksjomat, że aby opanować umiejętności, należy ćwiczyć. Ich rolą będzie wyrównywanie braków przez naprawę umiejętności i funkcji zaburzonych, czy też niedostatecznie wyćwiczonych oraz zastępowanie negatywnych doznań, wynikających z ujawnianych trudności, doznaniami pozytywnymi.
Dzieci rodzą się wielce utalentowane, ale są to zadatki, które trzeba umiejętnie rozwijać .Im wcześniej, tym lepiej... Warto jednak pamiętać, że nie można przebyć drogi rozwojowej za dziecko, ono samo musi wspinać się po kolejnych szczeblach swojego rozwoju a zadaniem dorosłego jest sensownie mu w tym pomagać.
Poziom dojrzałości intelektualnej i percepcyjnej nie przesądza o stopniu powodzenia dzieci w nauce czytania. Pozwala jedynie z dużym prawdopodobieństwem przewidywać trudności. Już sam ten fakt uzasadnia celowość wcześniejszego diagnozowania poziomu funkcji percepcyjnych i intelektualnych dzieci, by można było tym trudnościom skutecznie zapobiegać. Przewidywanie możliwych niepowodzeń, odpowiednie planowanie pracy z dziećmi pozwala uzupełniać naszą wiedzę o strukturze gotowości do czytania i znaczeniu poszczególnych jej elementów dla sukcesu dziecka w opanowaniu tej ważnej umiejętności.

Postanowiłam szczególną uwagę zwrócić na usprawnienie zaburzonych funkcji:
• analizę i syntezę wzrokową,
• analizę i syntezę słuchową
• orientację przestrzenną,
• rozwój ruchowy małej i dużej motoryki.
• uprawnienie funkcji językowych
• Podjęte przeze mnie działania zmierzają do udzielenia dzieciom niezbędnej pomocy i wspólnego przezwyciężenia zaistniałych trudności.

CEL GŁÓWNY:
Przeciwdziałanie trudnościom w czytaniu i pisaniu uczniów mających specyficzne trudności w poprawnym czytaniu i pisaniu

CELE SZCZEGÓŁOWE:
• przeciwdziałanie lawinowo narastającej liczbie uczniów z symptomami dysortografii i dysleksji
• wyeliminowanie zjawiska tzw. „pseudodysortografii”, czyli trudności w pisaniu, które nie mają specyficznego charakteru, a ich przyczyną są zaniedbania środowiskowe, błędy dydaktyczne lub brak motywacji uczniów do nauki
• zapewnienie uczniom systematycznej pomocy, ukierunkowanie ich pracy, a tym samym podniesienie efektywności ich wysiłków w przezwyciężaniu trudności w czytaniu i pisaniu,
• usprawnienie zaburzonych funkcji,
• zapobieganie niepowodzeniom szkolnym ucznia i trudnościom wychowawczym,
• zmotywowanie dziecka do pracy, do aktywnego uczestniczenia w zajęciach szkolnych,
• ćwiczenia różnych umiejętności mających znaczenie dla usprawnienia czytania i pisania,
• podniesienie samooceny dziecka.
• stosowanie ćwiczeń usprawniających analizę i syntezę słuchową i wzrokową, a także sprawność ruchową i koordynację wzrokowo -ruchową.

CELE OPERACYJNE:

Uczeń powinien:
• poprawnie dopasować poszczególne elementy obrazka
• starannie wypełnić kolorami rysunki konturowe
• prawidłowo wyodrębniać kolejne zdania oraz wyrazy w usłyszanych wypowiedziach
• prawidłowo rozpoznawać sylaby i tworzyć z nich określone wyrazy
• określać właściwie ilość sylab, głosek i liter w wyrazach
• pisać poprawnie z pamięci i ze słuchu analizowane wyrazy
• formułować poprawne wypowiedzi ustne
• zredagować krótką wypowiedź pisemną na zadany temat
• rozróżniać dwuznaki w wypowiedziach ustnych i tekstach pisanych
• prawidłowo zapisywać spółgłoski zmiękczone kreską lub literą „i”
• różnicować spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne
• dobierać prawidłowo formy wyrazów wyjaśniających podstawowe zasady pisowni
• złożyć obrazek z kilku elementów i ułożyć podpis z rozsypanki sylabowej i literowej.
• tworzyć wyrazy rozpoczynające się od danej sylaby
• samodzielnie układać krótka wypowiedź na określony temat,
• czytać cicho ze zrozumieniem proste zdania,
• czytać głośno proste zdania,
• prawidłowo przepisywać tekst,
• nadawać tytuły obrazkom
• rozróżniać wyrazy podobnie brzmiące, np. bulka-półka, kaczka-praczka
• wyodrębniać samogłoskę na początku i na końcu wyrazu,
• wyodrębniać wszystkie głoski wyrazu
• wyróżniać głoski w nagłosie ( na początku), śródgłosie (w środku),wygłosie (na końcu) wyrazu
• ustalać miejsce samogłosek w wyrazie
METODY I FORMY PRACY:
- mini wykład
- ćwiczenia
- praca w grupach
- praca samodzielna
- metoda dobrego startu - M. Bogdanowicz
- teoria integracji sensorycznej metoda 18 struktur wyrazowych
- kinezjologia edukacyjna wg Dennisona
- zabawy edukacyjne
- samodzielnie wykonane różnorodne pomoce dydaktyczne
- metoda Weroniki Sherborne
- po każdych zajęciach i przed rozpoczęciem następnych jest przeprowadzana kontrola stopnia opanowanych umiejętności
Dobór form i metod pracy uzależnia się nade wszystko od aktualnych dyspozycji ucznia, rodzaju, stopnia i rozległości zaburzeń oraz zaawansowania w czytaniu i pisaniu.
W początkowej pracy z uczniem proponuje się wykorzystać metodę 18 struktur wyrazowych E. Kujawy i M. Kurzyny. Pomocna też będzie Metoda Dobrego Startu. Jako metody uzupełniające proponuję muzykoterapię, elementy biblioterapii.
Ponadto zajęcia powinny być różnorodne, aby uczeń miał okazję odpocząć od typowych obowiązków szkolnych, a znalazł dziedzinę, w której „ odniesie sukces”. Metody twórcze powinny być przeplatane metodami odtwórczymi. Podstawowa forma pracy to indywidualizacja wykonywanych zadań, jak również praca w grupie czy zespole. W czasie zajęć wykorzystane zostaną karty pracy dotyczące nauki czytania, które samodzielnie opracowałam i wykorzystałam w swojej pracy z dziećmi. Każdy uczeń będzie mógł osiągnąć sukces, gdyż w zadaniach zastosowano stopniowanie trudności.
OCZEKIWANE EFEKTY:
- Zna i poprawnie zapisuje wszystkie litery
- Potrafi poprawnie przepisać tekst z uwzględnieniem prawidłowego kształtu, proporcji i łączenia.
- Potrafi samodzielnie dostrzec i skorygować popełnione błędy.
- Poprawnie dokonuje analizy i syntezy słuchowej wyrazów.
- Czyta sylabami i w miarę możliwości całościowo.
- Rozumie samodzielnie czytany tekst.
- Potrafi samodzielne ułożyć i poprawnie zapisać krotką wypowiedź.
- Chętnie i poprawnie wypowiada się.
- Potrafi poprawnie nauczyć się krótkich tekstów na pamięć.
- Potrafi w miarę swoich możliwości zapanować nad stresem związanym z czytaniem i pisaniem.

I. ZAŁOŻENIA DYDAKTYCZNO - WYCHOWAWCZE PROGRAMU

I N F O R M A C J E O P R O G R A M I E

Program niniejszy jest przeznaczony dla uczniów klas I edukacji wczesnoszkolnej mających trudności w czytaniu i pisaniu. Będzie realizowany podczas dodatkowych zajęć w związku z przystapieniem do projektu „Indywidualizacja nauczania i wychowania w klasach 1-3” . W zajęciach będą uczestniczyli uczniowie, którzy mają specyficzne potrzeby edukacyjne. Jego celem jest niwelowanie trudności i niepowodzeń szkolnych dzieci poprzez usprawnienie zaburzonych funkcji percepcyjno-motorycznych, zaburzeń lateralizacji i orientacji oraz zaburzeń pamięci wzrokowej, słuchowej lub ruchowej.
Program realizowany jest w roku 2011/2012. Uczniowie będą mogli prezentować swoje wiadomości i umiejętności na zajęciach. Tempo pracy będzie dostosowane do możliwości dzieci. Jeżeli w toku zajęć wystąpią inne trudności, program zostanie poszerzony o kolejne zagadnienia
II. CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU.

Skierowany jest do dzieci mającej trudności w opanowaniu umiejętności czytania i pisania spowodowanych deficytami rozwoju funkcji percepcyjno - motorycznych jako jednej z przyczyn niepowodzeń szkolnych.
Przy konstruowaniu tego programu selektywnie dobrałam ćwiczenia kierując się zasadą korekcji zaburzeń, zasadą stopniowania trudności oraz dostosowano je do etapu, jaki uczniowie osiągnęli w opanowywaniu umiejętności czytania i pisania oraz ich możliwości percepcyjnych i zainteresowań.

T E M A T Y K A Z A J Ę Ć D L A U C Z N I Ó W K L. I

Ćwiczenia doskonalące percepcję słuchową.

1. Różnicowanie dźwięku mowy ludzkiej i natury z wykorzystaniem różnych głosów dzieci, przedmiotów, jak i odgłosów nagranych na taśmie.
2. Naśladowanie prostych rytmów – gra na instrumentach perkusyjnych, różnicowanie dźwięków różnych instrumentów.
3. Śpiewanie wierszy i wymyślonych zdań wg podanej melodii, tworzenie melodii własnych.
4. Budowanie zdań o określonej liczbie wyrazów, rozwijanie zdań, układanie zdań do historyjek obrazkowych, układanie zdań z podanym wyrazem.
5. Dzielenie wyrazów i całych zdań na sylaby, liczenie sylab, zabawy z sylabami-tworzenie wyrazów rozpoczynających się daną sylabą.
6. Zabawy w kończenie wyrazów rozpoczynających się podana sylabą np. ma-ma.
7. Uczenie się na pamięć prostych rymowanek, ciągów wyrazowych, wierszyków.
8. Budowanie wyrazów z sylab.
9. Uzupełnianie zdań i wyrazów brakującymi literami i wyrazami.
10.Różnicowanie dźwięków o podobnym brzmieniu
„b – p”, „d – t”, „g – k”, „s – z”, „ż – sz”, „c – dz”, „ś – dź”.

Ćwiczenia doskonalące percepcję wzrokową - materiał bezliterowy.
1. Segregowanie obrazków w grupy tematyczne.
2. Wyszukiwanie różnic pomiędzy obrazkami.
3. Wyszukiwanie ukrytych szczegółów na obrazku.
4. Wykrywanie niedorzeczności w treści obrazków.
5. Historyjki obrazkowe-uporządkowanie wg kolejności zdarzeń.
6. Uzupełnianie brakujących elementów w rysunkach, obrazkach niekompletnych figur, w mozaikach geometrycznych
7. Składanie całości z częściuczeń otrzymuje dwa obrazki jeden cały, drugi pocięty, składa go według wzoru:
• uczeń otrzymuje dwa obrazki pocięte, składa według wzoru,
• układanie obrazków w oparciu o zapamiętany wzór,
• układanie obrazków bez wzoru.
8. Obrysowywanie konturów.
9. Kalkowanie.
10.Układanie puzzli po uprzednim rozcięciu.
11.Układanie na wzorze lub wg wzoru.
12.Ćwiczenia na materiale obrazkowym typu:
● segregowanie i dobieranie obrazków wg ich znaczenia,
● rozpoznawanie obrazków opisanych słownie,
● pokazywanie ruchem czynności z obrazka,
● porządkowanie historyjek obrazkowych,
● odgadywanie dalszego ciagu,
13. Dobieranie podpisów pod obrazki.

14.Układanie mozaik z koralików, klocków geometrycznych

Ćwiczenia doskonalące percepcję wzrokową - materiał literopodobny i literowy.
1. Odtwarzanie z pamięci uprzednio widziane litery.
2. Różnicowanie samogłosek w szeregach liter poprzez ich wykreślanie, zamalowywanie lub oznaczenie pętlą.
3. Wyszukiwanie w zbiorze takich samych sylab i ich segregowanie..
4. Wyodrębnianie w wyrazach wyrazów krótszych np. „las” – w „oklaski”, „klaser”, „laser”, „balast”, itp.
5. Układanie wyrazów z liter według wzoru, dopasowywanie wyrazów do obrazków z podpisem.

Ćwiczenia usprawniające koordynację wzrokowo –ruchową i manualną
1. Rysowanie „od ręki linii, szlaczków, figur geometrycznych bez liniatury i w liniaturze.
2. Tworzenie labiryntów własnego pomysłu i poszukiwanie drogi wyjścia.

3.Rzucanie do celu lub do kosza piłkami papierowymi.
4.Wydzieranie pojedynczych kształtów lub kompozycji.
5.Modelowanie z plasteliny.

ĆWICZENIA KONCENTRACJI UWAGI I PAMIĘCI.
• rysowanie, stemplowanie,
• podobieństwa i różnice na obrazkach,
• wycinanki, układanki,
• odtwarzanie rytmu,
• powtarzanie krótkich tekstów,
• dzielenie wyrazów na głoski, sylaby, synteza z głosek i sylab,
• słuchanie wierszy, piosenek, bajek,
• wykonywanie poleceń 2,3 członowych,
• rozwiązywanie rebusów, zagadek
• zapamiętanie szczegółów na obrazkach – odpowiedzi na pytania,
• wyszukiwanie na obrazku ukrytych przedmiotów,
• wyszukiwanie takich samych obrazków, figur, znaczków,
• opowiadanie bajki za pomocą pytań wspomagających,
• odtwarzanie z pamięci układów klocków,
• powtarzanie zdań, szeregu cyfr, sylab,

Doskonalenie techniki czytania
1. Wyszukiwanie w tekście określonych liter, wyrazów.
2. Próby czytania metoda 18 struktur wyrazowych.
3. Dobieranie podpisów do obrazków.
4. Segregowanie podpisów wg znaczenia.
5. Czytanie głośne i ciche.
6. Opowiadanie przeczytanych tekstów ukierunkowanych pytaniami.
7. Czytanie wyrazów i eliminowanie z nich zbędnych liter.
8. Sztafeta sylabowa.
9. Rozwiązywanie rebusów i krzyżówek.
10. Porządkowanie zdań.

PROCEDURY OSIĄGANIA SZCZEGÓŁOWYCH CELÓW EDUKACYJNYCH.

1. Systematyczne uczęszczanie na zajęcia.
2. Aktywny udział w zajęciach.
3. Wykorzystanie na zajęciach gier dydaktycznych, łamigłówek, krzyżówek, wykreślanek, przeskakiwanek, zgadywanek jako jeden z elementów stałej pomocy dydaktycznej.
4. Zachęcanie do wypowiadania się i pokonywania oporu przed wypowiadaniem.
5. Stwarzanie sytuacji do swobodnych wypowiedzi dzieci i wysłuchiwania ich.
6. Wspólna dyskusja do rozwiązywania problemu.
7. Zauważenie postępów i sukcesów w pracy uczniów.
8. Udzielanie pochwał po każdej poprawnej wypowiedzi.

ZAŁOŻONE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW I ICH OCENA.

1. Obserwacja postępów uczniów w oparciu o przygotowane ćwiczenia i zachęcanie ich do wysiłku.
2. Stwarzanie sytuacji uczniom do prezentowania swoich wiadomości i umiejętności na zajęciach.
3. Samoocena uczestników zajęć.
4. Ocena prowadzącego zajęcia i uznanie dla wysiłków podejmowanych przez uczniów.

EWALUACJA PROGRAMU.
Treści zawarte w programie będą realizowane w dowolnej kolejności i dostosowane do potrzeb, możliwości i zainteresowań uczniów.
Podsumowaniem całorocznej pracy będzie indywidualny arkusz postępów ucznia.
Obserwacje prowadzącej zajęcia oraz indywidualny arkusz postępów ucznia wskażą jak pracować z uczniami w następnym roku, opierając się o nowe pomysły i doświadczenia.