Metody pracy w świetlicy szkolnej

Świetlica szkolna jest integralną i niezastąpioną częścią szkoły. Sprawuje głównie działalność opiekuńczo-wychowawczą, jest również przedłużeniem działalności dydaktyczno
-wychowawczej. Grono dzieci korzystających ze świetlicy szkolnej jest bardzo szerokie
i zróżnicowane, w zależności od potrzeb środowiska lokalnego i samej placówki.
Różnorodność funkcji, jakie spełnia świetlica oraz różnorodność odbiorców korzystających z usług świetlicy szkolnej powoduje nałożenie na pedagoga-wychowawcę obowiązku umiejętnego orientowania się w kwestii odpowiednich metod i form pracy.

FORMY PRACY:
Świetlica szkolna to miejsce różnorodnej aktywności uczniów. Aby wspierać tę aktywność należy uwzględnić: wiek, potrzeby wychowanków oraz inne czynniki wpływające na kształtowanie procesu dydaktyczno-wychowawczego ( środowisko lokalne, warunki lokalowe itp.) Znajomość w/w czynników jest również podstawą umiejętnego dostosowywania form pracy z dziećmi.
Wśród najpopularniejszych form pracy wyróżnia się zajęcia:
•indywidualne - podczas zajęć indywidualnych uczeń sam wybiera sobie zadania i je wykonuje, w czym może pomagać wychowawca. Przykładem takich zajęć może być czytanie książek, czasopism, wykonywanie elementów dekoracyjnych, samodzielna praca plastyczna, uzupełnianie arkuszy dydaktycznych itp. Prowadzenie zajęć indywidualnych z dzieckiem w świetlicy szkolnej zasługuje na szczególną uwagę ze względu na możliwość dostosowania pracy do jego wieku, umiejętności czy zainteresowań. Dokonujemy tym samym lepszego poznania wychowanka świetlicy szkolnej, mamy możliwość zaobserwowania jego zachowania w różnych sytuacjach.
•grupowe - metoda pracy grupowej (praca w zespołach) daje możliwość angażowania wszystkich uczniów, umożliwiając im wykazywanie się. Jest podstawową metodą realizacji procesu wychowawczego. W naturze dzieci tkwi instynktowna potrzeba organizowania się w grupy, dlatego przejawem aktywności społecznej staje się działalność w zespołach rówieśniczych. Świetlica szkolna jest najczęstszym miejscem dla organizowania zespołowej działalności. Różne sytuacje wychowawcze, twórczej, celowo dają określone możliwości rozwijania różnych form własnej aktywności dzieci.
•masowe - polegają na organizowaniu pracy wychowawczej dużej liczby dzieci. Są metodą oddziaływania wychowawczego na zespół i poszczególnych jego członków. Do najważniejszych form zajęć masowych należą:
- zajęcia kulturalno-oświatowe takie jak: imprezy estradowe, koncerty, poranki artystyczne, spotkania i dyskusje z ciekawymi osobami, wieczory ciekawej nauki
i techniki, wystawy, pokazy, zbiorowe uczęszczanie do kina, teatru itp;
- uroczystości lokalne i państwowe - obchodzenie ważniejszych rocznic i świąt itp;
- imprezy rozrywkowe, spotkania towarzyskie, zabawy taneczne, konkursy, zawody itp. Zajęcia masowe mogą być organizowane przez dorosłych, jak również przez dzieci, dając im możliwość aktywnego tworzenia programu i uczestniczenia
w procesie przygotowywania różnorodnych form aktywności. Ta forma organizowania zajęć doskonale łączy elementy kształcenia i nauczania dzieci, wychowywania oraz dostarczania im niezbędnej rozrywki. Wybór tej metody jest wskazany zwłaszcza jako forma zakończenia cyklu tematycznego, ukazania osiągnięć i wyników pewnego etapu pracy.

Na inną klasyfikację form pracy zwraca uwagę M. Rosiński. Wyróżnił on następujące formy pracy z dziećmi w świetlicy szkolnej:
1.Zajęcia dydaktyczne: odrabianie lekcji, ciche lub głośne czytanie, opowiadania, pogadanki, dyskusje, gry i zabawy umysłowe, łamigłówki, kalambury, wierszyki, zagadki, filmy, audycje, olimpiady, gry i zabawy dydaktyczne
2.Spacery i wycieczki
3.Gry i zabawy ruchowe
4.Gry i zabawy świetlicowe
5.Zajęcia praktyczno-techniczne
6.Majsterkowanie
7.Zajęcia plastyczne
8.Zajęcia artystyczne
9.Zajęcia umuzykalniając
10.Zajęcia czytelnicze: zajęcia słowne ( nauka czytania, opowiadanie, spotkania dyskusyjne, literackie, autorskie), zajęcia wizualne (wykorzystanie katalogów, albumów, ilustracji, gazetek), zajęcia audiowizualne (małe formy teatralne, przeźrocza, filmy).

METODY NAUCZANIA:
Metody nauczania to celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela
z uczniami, który umożliwia uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnością posługiwania się nią w praktyce, jak również rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów. Dobierając metody pracy należy zwrócić uwagę na następujące czynniki:
•wiek uczniów;
•treści nauczania;
•cele i zadania pracy dydaktyczno-wychowawczej;
•organizacja i środki, których zamierza użyć nauczyciel.

W świetlicy szkolnej wielostronność potrzeb rozwojowych dzieci i młodzieży
i związanych z tym zainteresowań, a także różnorodność podejmowanych działań wychowawczych sprawia, że wychowawca powinien stosować bogate metody pracy.

Podział metod pracy w świetlicy szkolnej możemy przedstawić następująco:
1. Metody zajęć praktycznych (wykorzystywane we wszystkich formach pracy) posiadają różny charakter w zależności od założonych celów, są to:
- techniki plastyczne i artystyczne - teatr lalek, uczestnictwo w zespole tanecznym, te metody służą kształtowaniu wrażliwości estetycznej dziecka oraz rozwijaniu jego zainteresowań,
- zabawy i gry dydaktyczne, konkursy, olimpiady, gry i zabawy świetlicowe, zajęcia dydaktyczne, które kształtują zdolności intelektualne uczniów;
- imprezy, uroczystości, praca w kołach zainteresowań. Dzięki tym metodom uczniowie uczą się zachowań prospołecznych. Te metody dają również możliwość kształcenia uczyć patriotycznych oraz więzi ze swoim regionem.
- ćwiczenia, sporty oraz wycieczki, zabawy ruchowe, spacery- rozwój sprawności fizycznej uczniów
2. Metody poglądowe służą pogłębianiu i utrwalaniu wiadomości, przykładem mogą być tu: przedmioty, mapy, tablice, przezrocza, ilustracje, katalogi, albumy, gazetki, filmy, prezentacje.
3. Metody werbalne- pogadanka, dyskusja, opowiadanie bajek, różnych przygód wrażeń.
4. Metody aktywizujące – założeniem stosowania metod aktywizujących jest postawienie ucznia w sytuacji, w której jest on aktywizowany do podjęcia działania w ramach rozwiązania określonego problemu. Wśród najpopularniejszych metod aktywizujących możemy wyróżnić:
- burza mózgów – jest najczęściej stosowaną techniką, mającą na celu pobudzenie do kreatywnego myślenia. Główną zasadą postępowania w omawianej technice jest odroczone wartościowanie (gdyż krytyka i ocenianie hamują kreatywne myślenie) oraz ilość przechodzi w jakość (wg założenia myślimy w sposób tradycyjny, a następnie dochodzimy do oryginalnych rozwiązań)
- śniegowa kula – zachęca do tworzenia wspólnych pomysłów, pozwala na osobiste przemyślenia zadania, powoduje, że dziecko bierze aktywny udział w wymianie zdań. Polega na podwajaniu liczby uczestników np. z 4-osobowych do 8-osobowych.
- metoda sytuacyjna - polega na opisie kilku powiązanych ze sobą zdarzeń, złożoną sytuację, za rozwiązaniem, której przemawiają jakieś racje „za” i „przeciw”. Metoda ta jest szczególnie przydatną w sytuacji, gdy uczniowie musza rozwiązać problem trudniejszy, bardziej złożony.
- mapy pojęciowe – przy stosowaniu tej metody uczniowie posługują się plakatami, rysunkami, obrazkami itp. do opracowania problemu. Kształcimy tym samym twórcze myślenie uczniów, umiejętność współpracy w grupie czy też porządkowania wiedzy.
- drama – pracując tą metodą możemy wykorzystać słowo, gest, ruch, rekwizyt. Uczniowie poprzez wchodzenie w określone role, symulują różnorodne sytuacje. Należy jednak pamiętać, że drama nie jest metodą bazującą na gotowych tekstach czy scenariuszach teatralnych. Wchodząc w określone role uczniowie wykorzystują swój intelekt i znane im emocje do stworzenia nowych interpretacji.
- gry dydaktyczne - wychowankowie poznają rzeczywistość poprzez odpowiednio zaplanowaną i zorganizowaną zabawę. W tej metodzie możemy stosować: krzyżówki, rebusy, gry planszowe, multimedialne programy komputerowe. Stosowanie tej metody sprzyja przyswajaniu nowych wiadomości i ich utrwalaniu, ponadto pozwala na rozluźnienie, redukuje napięcia i stres.

Stosowanie różnorodnych form i metod w procesie pracy dydaktyczno-wychowawczej wzbogaca warsztat pracy nauczyciela-wychowawcy, pozwala również na wszechstronnie oddziaływanie na rozwijające się dziecko. Różnorodność pracy i sposobów jej wykonywania jest również doskonałym czynnikiem wzbogacającym ofertę samej świetlicy jako miejsca ciekawego, twórczego, a przede wszystkim nastawionego na wszechstronne wykształcenie wychowanka.


Literatura:
1. B. Zięba-Kołodziej, „...żeby świetlica nie była przechowalnią. Wskazówki metodyczno-organizacyjne.”; Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 2010
2. B. Maciorek, „Program wychowawczy świetlic. Liście wielkiego drzewa życia.”; Wydawnictwo Oświatowe FOSZE, Rzeszów 2007