Rewalidacja jako forma specjalistycznej pomocy dziecku

Rewalidacja jako forma specjalistycznej pomocy dziecku
Główne założenia pracy rewalidacyjnej z uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Pojęcie rewalidacja używane było przez twórczynię polskiej pedagogiki specjalnej. Według M. Grzegorzewskiej rewalidacja to proces przywracania jednostce upośledzonej możliwości i uzdolnień do pracy społeczno – użytecznej. Realizowanie zadań pracy rewalidacyjnej opiera się głównie na szczegółowym poznaniu jednostki, zastosowaniu odpowiednich warunków i jej możliwości. Ważne jest zastosowanie właściwych metod kompensacyjnych, korygujących, usprawniających.
Maria Grzegorzewska wyodrębniła cztery elementy procesu rewalidacji, jakimi są: kompensacja, korektura, usprawnianie i dynamizowanie. Według niej, zasadniczy czynnik rewalidacji stanowi kompensacja.
Na stałe do pedagogiki specjalnej pojęcie zostało wprowadzone w 1960r. przez W. Doroszewskiego. Źródłosłów pochodzi z łaciny: re –znów, na nowo; validus – mocny, w pełni sprawny. Wobec tego pojęcia rewalidacja oznacza „dążenie do przywrócenia dziecku upośledzonemu pełnej sprawności, w tym przypadku intelektualnej, społecznej itd.”. Dzięki rewalidacji dziecko nadal pozostanie upośledzone umysłowe, ale pomoże mu ona w podniesieniu stopnia funkcjonowania intelektualnego i społecznego. Reasumując rewalidacja ma za zadanie przywrócenie osobie upośledzonej możliwości uczestniczenia w życiu społecznym, kulturalnym i przygotowanie do pracy dającej podstawy do materialnego utrzymania się w dorosłym życiu.
Termin „rewalidacja” stosowany w pedagogice i kształceniu specjalnym bywa utożsamiany z pojęciem „rehabilitacja” ( z łac. Habilis – zdatny, zręczny; habilitatio – przywrócony) stosowanym w medycynie i lecznictwie. W krajach UE używany jest tylko termin „rehabilitacja” . Terminy współcześnie należy stosować zamiennie.
Zajęcia rewalidacyjne są integralną częścią edukacji, wspomagają rozwój uczniów z niepełnosprawnością intelektualną. Uczniowie objęci są różnymi rodzajami zajęć w zależności od indywidualnych potrzeb.

W. Dykcik wyróżnia następujące formy postępowania wobec różnorodnych niepełnosprawności:
1. wczesna, dobrze rozwinięta diagnoza i interwencja
2. wielostronna stymulacja i uaktywnianie
3. usprawnianie
4. korektura
5. kompensacja
6. indywidualizacja
7. profilaktyka i prewencja
8. wspieranie i wspomaganie
Program terapii powinien obejmować ćwiczenia z poszczególnych etapów oraz wykazywać ich korelację. Dotyczy on rewalidacji w zakresie czytania, pisania, liczenia, wad wymowy, wad postawy oraz pracy nad poprawą kondycji psychoruchowej oraz działania z zakresu psychoterapii zmierzających do łagodzenia i usuwania zaburzeń emocjonalno-umysłowych
W zajęciach rewalidacyjnych wyróżniamy:
1. zajęcia dydaktyczno- wyrównawcze
2. zajęcia korekcyjne:
- korekcyjno - kompensacyjne
- gimnastyka korekcyjna
- zajęcia logopedyczne


Aby odpowiednio zaprogramować działania rewalidacyjne należy kierować się diagnozą. Powinna ona zawierać:
1. Stopień upośledzenia
2. Poziom rozwoju percepcji wzrokowej (analiza, synteza, spostrzeganie)
3. Poziom rozwoju percepcji słuchowej (słuch fonematyczny, słuch fonetyczny, analizę i syntezę słuchową, wrażliwość słuchową i słuch muzyczny)
4. Poziom koordynacji:
- wzrokowo - słuchowej
- wzrokowo - ruchowej
- wzrokowo - słuchowo - ruchowej
5. Uwaga(trwałość uwagi, zdolność koncentracji uwagi, stopień rozwoju uwagi dowolnej)
6. Poziom rozwoju wyobraźni przestrzennej i orientacji przestrzennej.
7. Pamięć (poziom rozwoju pamięci świeżej i trwałej, mechanicznej, logicznej, pamięci słów, zadań, tekstów, pamięci wzrokowej, słuchowej, wzrokowo - słuchowo - ruchowej)
8. Mowa - poziom rozwoju:
- rozwój fonologiczny (artykulacja)
- rozwój synaktyczny (gramatyka)
- rozwój semantyczny (rozumienie)
9. Rozwój myślenia: ujmowanie różnic i podobieństw, analiza i synteza myślowa, umiejętność klasyfikowania, przyporządkowywania, wnioskowania, myślenie przyczynowo - skutkowe, abstrakcyjne, matematyczne, definiowanie pojęć.
10. Poziom rozwoju motorycznego: koordynacja statyczna, ruchów jednoczesnych, precyzja ruchów, stan napięcia mięśniowego.
11. Stan dojrzałości społecznej i emocjonalnej.
12. Stan zdrowia dziecka.
Wytyczne w sprawie kształcenia specjalnego zwracają uwagę na potrzebę zapewnienia dzieciom odchylonym od normy ciągłości procesu rewalidacji – od chwili wczesnego stwierdzenia ich upośledzenia przez okres przedszkolny, aż do form kształcenia w zakładzie produkcyjnym.
Naczelna zasada, jaka powinna towarzyszyć każdemu nauczycielowi pracującemu z dzieckiem z niepełnosprawnością intelektualną to: serdeczność , życzliwość , cierpliwość bezwzględna akceptacja całej jego osoby. Zaś wszelkim oddziaływaniom rewalidacyjnym wobec ucznia niech przyświecają słowa Janusza Korczaka: „mów dziecku, ż e jest dobre, ż e może, że potrafi” .
Rewalidacja indywidualna jest podstawową formą specjalistycznej pomocy dziecku upośledzonemu mającemu trudności w opanowaniu materiału nauczania oraz w nawiązywaniu kontaktów społecznych z powodu różnych zaburzeń i wad. Praca rewalidacyjna obejmuje oddziaływanie w szkole, w czasie lekcji, czy na zajęciach pozalekcyjnych. Dla upośledzonych umysłowo zajęcia te mają istotne znaczenie. Prawidłowa ich organizacja może stanowić źródło wychodzenia naprzeciw ich potrzebom rozwojowym.
Zadania rewalidacji indywidualnej w szkole:
• Przeciwdziałanie zaburzeniom nerwowym i emocjonalnym powstałym na tle wad i trudności;
• Przeciwdziałanie wadom i trudnościom wywołującym zaburzenia nerwowe i emocjonalne;
• Wzmacnianie u uczniów przekonania o tym, że mogą przezwyciężać napotkane trudności i dorównać do poziomu zespołu dzieci danej klasy;
• Maksymalne usprawnianie, rozwijanie tych wszystkich funkcji psychicznych i fizycznych, które są najsilniejsze i najmniej uszkodzone;
• Dynamizowanie rozwoju, czyli stymulowanie
Różnorodne zajęcia obejmują m.in.
• muzykoterapia,
• zajęcia z komputerem,
• zajęcia logopedyczne,
• zajęcia ruchowe z gimnastyką korekcyjną,
• zajęcia plastyczne itp.
W odniesieniu do osób upośledzonych umysłowo termin “rewalidacja” oznacza długotrwałą działalność terapeutyczno-pedagogiczną, której zadaniem jest:
- Zapobieganie pogłębianiu się istniejącego już niedorozwoju lub powstawaniu innych dodatkowych upośledzeń,
- Leczenie i usprawnianie elementów chorych lub zaburzonych oraz wzmacnianie osłabionych,
- Stymulowanie i dynamizowanie ogólnego rozwoju przy wykorzystaniu własnych sił organizmu oraz korzystnych czynników środowiskowych,
- Wychowanie i nauczanie specjalne (ogólne i zawodowe), dostosowane do wieku, sprawności fizycznych i umysłowych rewalidowanego oraz zapotrzebowania społecznego,
- Kompensowanie istniejących braków i trwałych uszkodzeń organicznych w celu podniesienia ogólnej sprawności tych osób. W pracy z osobami upośledzonymi umysłowo, gdzie opieka, wychowanie i nauczanie ściśle związane są z rehabilitacją, obowiązują wszystkie podstawowe zasady wychowania, dydaktyki oraz terapii.
Proces rewalidacji kieruje się następującymi zasadami (Lipkowski, 1981; Sowa, 1977)
1. Zasada akceptacji – kształtowanie stosunku społeczeństwa wobec w osób niepełnosprawnych w formie wsparcia i pomocy bez względu na etiologię zaburzeń,
2. Zasada pomocy – dbałość o aktywizację sił biologicznych jednostki niepełnosprawnej, w celu jej usamodzielnienia i przezwyciężenia trudności rozwojowych,
3. Zasada indywidualizacji programów rewalidacji – dostosowanie oddziaływań pedagogicznych do indywidualnych właściwości jednostki,
4. Zasada terapii pedagogicznej – konieczność wszechstronnego poznania dziecka i stosowanie odpowiednich środków terapeutycznych, leczniczych i psychoterapeutycznych,
5. Zasada współpracy z rodziną – współcześnie rodzina pojmowana jest jako aktywny uczestnik kompleksu oddziaływań specjalistycznych
6. Zasada wczesnego objęcia opieką i pomocą specjalistyczną
7. Zasada podejścia wielospecjalistycznego
8. Zasada powiązania oceny z usprawnianiem
9. Zasada integracji
Główne kierunki oddziaływań rewalidacyjnych, jak podaje w swoim opracowaniu S. srebro to:
- Maksymalne usprawnianie, rozwijanie, wzmacnianie najmniej uszkodzonych funkcji psychicznych i fizycznych,
- Korygowanie funkcji zaburzonych i uszkodzonych,
- Kompensowanie czyli wyrównywanie przez zastępowanie,
- Stymulowanie (dynamizowanie rozwoju),
Celem rewalidacji nie jest wyrównywanie braków edukacyjnych. Ustalając rodzaj zajęć rewalidacyjnych należy uwzględnić zalecenia i diagnozę zawarte w orzeczeniu poradni psychologiczno-pedagogicznej, potrzeby dziecka wynikające z diagnozy pedagogicznej nauczycieli.


BIBLIOGRAFIA:
1. Dykcik W. (red.): Pedagogika specjalna. Poznań 1998.
2. Grzegorzewska M.: Pedagogika specjalna. Warszawa 1964, PIPS.
3. Kosmowska B.: Dzisiaj się bawimy. Rewalidacja indywidualna prowadzona metodą dobrego startu. Scenariusze zajęć klas I – IV szkoły specjalnej. Warszawa 1999, WSiP.
3. Maciarz A.: Z teorii i badań społecznej integracji dzieci niepełnosprawnych. Kraków 1999, Oficyna Wydawnicza Impuls.
4. Szczepanik R.: Elementy pedagogiki specjalnej. Łódź 2007, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno – Ekonomicznej w Łodzi.
5. Wyczesany J.: Pedagogika upośledzonych umysłowo. Kraków 2002, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
6. Wyczesany J.: Pedagogika upośledzonych umysłowo. Wybrane zagadnienia. Kraków 1999
7. Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Materiały dla nauczycieli. MEN
8. Aspekt prawny dot. kształcenia specjalnego w szkolnictwie ogólnodostępnym. Opracowanie: Stanisław Srebro Kuratorium Oświaty w Krakowie Delegatura w Tarnowie -
Stanislaw.Srebro@kuratorium.krakow.pl
9. Źródło: Internet:.
www.szkolnictwo.pl
www.szkoladydnia.republika.pl
www.psouu.opalenica.com.pl
www.sosw.sanok.pl