W 80 dni dookoła świata - cykl lekcji z lektury

Podróżujemy dookoła świata

Pomysł na lekturę „W 80 dni dookoła świata” Juliusza Verne’a
Zaproponowany cykl zajęć ma na celu pokazanie uczniom piękna świata, jego egzotyki i osobliwości. Podczas podróży wraz z bohaterami lektury uczniowie przeżyją niezwykle przygody i podejmą trudne decyzje. Odkryją, czym jest przyjaźń, odwaga, siła woli, poczucie godności i honoru. Nauczą się radzić sobie z przeciwnościami losu i odróżniać rzeczy ważne od ważniejszych.

Lekcja 1
Temat: Spotkanie z lekturą.

Cele:
- Sprawdzenie poziomu przyswojenia treści.
- Wprowadzenie w problematykę lektury.
- Poznanie elementów świata przedstawionego w lekturze.
- Poznanie cech powieści podróżniczo-przygodowej.

Tok:
1. Przeprowadzenie kartkówki z treści lektury.

Grupa A
1. Jak nazywał się klub do którego należał pan Fogg?
2. Kto został oskarżony o kradzież pieniędzy z londyńskiego banku?
3. Jakiego ściganego prawem czynu dopuścił się Passepartout w Bombaju?
4. W jaki sposób podróżowali bohaterowie, gdy zabrakło torów kolejowych?
5. Kto z bohaterów spóźnił się na statek do Jokohamy?
6. W jakim mieście w Ameryce bohaterowie wyszli na ląd?
7. W jaki niezwykły sposób pokonano przedostatni etap podróży po Ameryce?

Grupa B
1. W jakim mieście Passepartout zawiera znajomość z Fixem?
2. Kto wyruszył w pościg za rzekomym złodziejem?
3. Jakiego bohaterskiego czynu dokonał Passpartout w Indiach?
4. Co spotkało bohaterów w Kalkucie?
5. W jaki sposób Passpartout zarabiał na życie w Jokohamie?
6. Co opóźniło przejazd pociągu w Ameryce?
7. Kto przejął władzę na statku Henryka?

Wariant 2: Pytania można połączyć, rezygnując z podziału na grupy.

2. Ustalenie elementów świata przedstawionego.
1) Czas i miejsce akcji: akcja trwa 80 dni od 2 X do 21 XII 1872 r., miejsce stale się zmienia, wyznacza je trasa podróży dookoła świata. Akcja toczy się m.in. w Londynie, Suezie, Bombaju, Kalkucie, Hongkongu, Jokohamie, San Francisco
i w Liverpoolu.
2)bohaterowie:
a) główni: Fileas Fogg, Jan Passepartout, Auda, detektyw Fix,
b) poboczni: koledzy Fogga z klubu „Reforma”, generał Francis Cromarty, Pars, John Bunsby, kolonista Proctor, kapitan Andrew Speedy.

Rozmowa z uczniami na temat możliwości podróżowania w XIX w. Bohaterowie mieli do dyspozycji kolej parową, statki parowe, dyliżanse, dorożki, balony ( podróż balonem nie pojawia się na kartach książki jedynie w filmowej ekranizacji). Podróż dookoła świata w 80 dni była szczytowym osiągnięciem, na jakie pozwalał ówczesny rozwój techniki. Główny bohater zakłada się, gdyż pragnie udowodnić, że objechanie świata w 80 dni jest możliwe.

3. Cechy gatunkowe lektury jako powieści podróżniczo-przygodowej:
- wydarzenia rozgrywają się w czasie podróży do odległych , egzotycznych miejsc,
- czytelnik poznaje osobliwości odległych krain, krajobrazy, wierzenia i zwyczaje ludzi,
- bohaterowie przeżywają liczne przygody,
- akcja ma szybkie tempo, a jej miejsce stale się zmienia,
- występują zwroty akcji, które wzmacniają napięcie,
- bohaterowie to ludzie odważni, zaradni, żądni przygód, ciekawi świata.

4. Zadanie domowe:
Zredaguj list gończy za panem Foggiem. Uwzględnij powód ścigania (kradzież 55.000 funtów z Banku Angielskiego), krotki rysopis, miejsce, w którym był ostatnio widziany, wysokość nagrody (50.000 franków).
Wariant 2:
Zadanie można przeprowadzić na lekcji metodą plakatową w formie pracy grupach.


Lekcja 2
Temat: Z panem Foggiem dookoła świata.

Cele:
- Poznanie trasy podróży bohaterów książki.
- Poznanie położenia geograficznego miejsc akcji.
- Kształcenie umiejętności chronologicznego przedstawienia wydarzeń i zapisania ich w formie równoważników zdań.

Środki dydaktyczne:
- Duża mapa fizyczna świata.
- Skserowane mapki świata.

Tok:
1. Przypomnienie rodzajów planu:
Plan ramowy - ujmuje w punktach najważniejsze wydarzenia
Plan szczegółowy – ujmuje w punktach najważniejsze wydarzenia i w podpunktach
podporządkowane im wydarzenia mniej ważne.
2. Wspólne redagowanie punktów planu podróży dookoła świata z jednoczesnym wskazywaniem na mapie miejsc akcji.
- Uczniowie zaznaczają na mapkach miejsca akcji i wyznaczają trasę podróży.
Punkty planu zapisują na tablicy i w zeszytach:
1. Przez Europę:
a) wyjazd z Londynu do Dover,
b) przez Paryż i Turyn,
c) wejście na pokład parowca w Brindizji.
2. W Suezie:
a) podejrzenia wobec Fogga,
b) zawarcie znajomości Fiksa i Passepartout.
3. Przygody w Indiach:
a) posiłek w restauracji,
b) Passepartout w świątyni,
c) podróż na słoniu,
d) uratowanie Audy,
e) przed sądem w Kalkucie.
4. Wypadki w Hongkongu:
a) zmiany w kursie „Carnatica”,
b) rozmowa Fiksa z Passepartout,
c) odurzenie opium służącego,
d) spóźnienie się Fogga na statek.
5. Podróż do Japonii:
a) samotność Passepartout na „Carnaticu”,
b) wynajęcie „Tankadery” przez Fogga,
c) niebezpieczeństwo podczas tajfunu,
d) zabranie bohaterów na pokład parowca.
6. Szczęście w Jokohamie:
a) Passepartout aktorem cyrkowym,
b) spotkanie Fogga z lokajem,
c) zatajenie prawdy o Fixie.
7. W Ameryce:
a) awantura w San Francisco,
b) bizony na torach,
c) przerwany pojedynek i napad Indian,
d) odbicie Passepartout,
e) jazda na saniach z żaglem.
8. Triumf pana Fogga:
a) przejęcie okrętu „Henryka”,
b) aresztowanie Fogga w Liverpoolu,
c) 5-o minutowe spóźnienie,
d) nieoczekiwana wygrana,
e) ślub z Audą.

Wariant 2:
Podajemy uczniom plan z brakującymi punktami i podpunktami, które mają uzupełnić, w pracując w parach.

Zadanie dla dociekliwych:
Dopisz daty do wydarzeń w planie, na tej podstawie oblicz czas – w dniach – potrzebny na pokonanie poszczególnych etapów podróży i porównaj go z kalkulacją zamieszczoną w rozdziale II.

Lekcja 3
Temat: Prawdziwy dżentelmen.

Cele:
- Gromadzenie materiału do charakterystyki.
- Promowanie pozytywnych postaw i zachowań.
- Uczenie wartościowania i dokonywania własnej oceny postaci.
- Wdrażanie do korzystania ze słownika języka polskiego.

Tok:
1. Odczytanie cytatów charakteryzujących bohatera, ewentualnie innych
przygotowanych przez uczniów, (przed przystąpieniem do czytania lektury powiadamiamy uczniów o wymogu zaznaczania fragmentów potrzebnych podczas lekcji). Poniższe cytaty pochodzą z J. Verne, W 80 dni dookoła świata, Kraków 2011, wyd. GREG :

„Fogg nie był rozrzutny, ale też gdy komuś brakowało chleba, on pomagał pierwszy i to zwykle w tajemnicy i bez rozgłosu. Sam był zawsze zamknięty w sobie i milczący.(...) Zawsze niezmienny, bardzo zrównoważony, nie okazywał nigdy smutku ani wielkiej radości.”

„Pan Fogg nazwany był maniakiem, wariatem, a w najlepszym razie fantastą.”

„Franciszek Cromarty (...) szybko zorientował się, że ma do czynienia z dziwakiem (...) pytał sam siebie , czy w piersi Fogga bije ludzkie serce, czy to możliwe, by człowiek był aż tak niewrażliwy na piękno natury.”

„- Ratować tę kobietę panie Fogg?!...(...) Dobrze! Ależ pan jest człowiekiem wielkiego serca!” generał Francis Cromarty
„Ani razu nie zasępiło się jego czoło, a przecież dwadzieścia godzin opóźnienia to była wielka strata czasu (...) Ale ten zdawałoby się pozbawiony emocji człowiek, nie odczuwał ani zniecierpliwienia, ani znudzenia.”

„- Mój pan jest najuczciwszym człowiekiem na świecie (...) widziałem jego szlachetność i uczciwość... Nie zdradzę go nigdy.” Jan Passepartout

„- Muszę go znaleźć żywego albo martwego (...) Postanawiając to, Fogg poświęcał się całkowicie. Jeden dzień opóźnienia, a przegra zakład. Ale ponad wszystko cenił swój obowiązek.
– To mój obowiązek! – mówił sobie w duchu i nie zawahał się ratować wiernego sługi.”

„Pani Auda (...)rozmyślała nad tym, jak szlachetny był pan Fogg, jak nie zawahał się poświęcić całej swej fortuny, aby uratować Passepartout. W jej oczach był on bohaterem.”

2. Gromadzenie materiału do charakterystyki, zapis w zeszytach uczniów:
Przedstawienie postaci – człowiek lat około 40, bardzo majętny, mieszkaniec Londynu i członek ekskluzywnego klubu „Reforma”.
Wygląd – wysoki, elegancki i przystojny mimo lekkiej tuszy, o szlachetnej twarzy, blondyn z jasnymi bokobrodami, z czołem szerokim, o bladej cerze, z twarzy widać było opanowanie.

Cechy osobowości:
- spokojny, powolny z natury,
- dokładny, punktualny i pedantyczny,
- opanowany, nigdy nie tracił zimnej krwi, myślał racjonalnie mimo różnych
przeciwności,
- skupiony na celu podróży, niezainteresowany poznawaniem uroków świata,
- zimny z pozoru, nie zdradzał swoich uczuć, ale zdolny do poświęceń wobec najbliższych, czuł się za nich odpowiedzialny,
- opiekuńczy wobec Audy,
- honorowy – zakład i pojedynek były dla niego sprawa honoru,
- potrafi odróżnić rzeczy ważne od najważniejszych – podjął ryzyko opóźnienia, by ratować Audę i Jana, nie waha się narażać życie,
- lubił ryzyko – grał w wista, podjął się ryzykownej podróży i przyjął zakład, w którym zastawił swój majątek,
- uczciwy i lojalny wobec ludzi, szczodry i zdolny do szlachetnych gestów – wpłacił kaucję za Jana, opłacał podróż Fixowi,
- podróż odmieniła pana Fogga, objawiły się w niej najlepsze cechy bohatera, szczerze przywiązał się do swych towarzyszy, zyskał ich podziw i miłość.

3. Przedstawienie pana Fogga jako przykład angielskiego dżentelmena.
- Odczytanie definicji „dżentelmena” ze słownika języka polskiego.
- Rozmowa z uczniami na temat zalet bohatera, jego cech, które czynią go wzorem dżentelmena: elegancja, stosunek do Audy, takt i nienaganne maniery w każdej sytuacji, poczucie godności i honoru, lojalność, szacunek do siebie i innych.
- Zwrócenie uwagi uczniów na czas akcji XIX w, inną obyczajowość, kulturę i zasady savoir vivre’u.

Zadanie domowe
Napisz własną ocenę Fileasa Fogga.


Lekcja 4
Temat: Co zadziwiło Passepartout w podróży dookoła świata?

Cele:
- Budzenie zainteresowań poznawczych uczniów.
- Zachęcanie do czytania książek podróżniczo-przygodowych.
- Poznanie osobliwości świata ukazanych w lekturze.

Tok:

1. Przed podaniem tematu pytamy uczniów, o to kto w powieści interesował się światem, podziwiał architekturę, stroje, poznawał zwyczaje, dziwił się, zachwycał, oburzał. Informujemy, że Passepartout jest dokładnym przeciwieństwem swego pana i to on reprezentuje postawę odpowiednią w podróży, jego ciekawość świata jest właściwa, gdyż podróżujemy, aby poznać miejsca, do których się udajemy.

2. Odczytanie fragmentów obrazujących piękno odwiedzanych miejsc: krajobrazy, budowle, kultura, wierzenia i zwyczaje ludzi.
Wykorzystanie poniższego zbioru cytatów lub przygotowanych przez uczniów (przed przystąpieniem do czytania lektury powiadamiamy uczniów o wymogu zaznaczania fragmentów potrzebnych podczas lekcji). Poniższe cytaty pochodzą z J. Verne, W 80 dni dookoła świata, Kraków 2011, wyd. GREG.

„Zakupiwszy znowu parę sztuk bielizny, przechadzał się po ulicach Bombaju. Interesowały go różne narodowości. Widział i Europejczyków i Persów zaostrzonych kołpakach, i Bunhyasów w długich szatach, Parsów w czarnych mitrach. Tego dnia Persowie obchodzili jakieś święto na cześć Zoroastra. Odprawiano specjalne rytuały z procesjami, w których brały udział bajadery, ubrane w różową gazę haftowaną złotem i srebrem. Bajadery te tańczyły przepięknie przy dźwiękach muzyki.”

„W pierwszym szeregu szli kapłani ubrani w mitry i długie szaty. Otaczali ich mężczyźni, kobiety i dzieci, które śpiewały rodzaj psalmu żałobnego, przerywanego uderzeniami bębnów i cymbałów. Za nimi w wozie o ogromnych kołach mieściła się ohydna statua, ciągnięta przez parę antylop wspaniale przystrojonych. Statua ta miała cztery ręce, ciało pomalowane na czerwono, oczy dzikie, włosy zmierzwione, język wywieszony, usta odwinięte. Na szyi miała naszyjnik z martwych głów, a na biodrach pas z odrąbanych rąk. Generał rozpoznał tę statuę.
- To bogini Kali – wyszeptał – bogini miłości i śmierci.”

„Wyspa Singapur nie odznacza się ani wielkością, ani okazałością widoków, brak jej bowiem gór. Miejscami jest ona czarująca, wygląda jak park, przerżnięty pięknymi ścieżkami. Wspaniały powóz z Nowej Holandii zawiózł pana Fogga i panią Audę do cienistych alei palmowych. Ogrodzenia z krzaków pieprzowych zastępowały ostropłoty wsi europejskich, drzewa muszkatowe o zielonych liściach napełniały powietrze przecudną wonią.”

„Passepartout z rękami w kieszeniach kierował się ku portowi Wiktoria, przyglądając się budynkom, palankinom, Chińczykom, Japończykom i Europejczykom, którzy pospiesznie przechodzili ulice. Przybywszy do portu, zauważył ogromną liczbę ludzi w podeszłym wieku, ubranych na żółto. Wszedłszy do golarza, aby się ogolić zgodnie z chińską modą, spytał, co to za ludzie? Przez tłumacza (...) dowiedział się, że ci starcy mają co najmniej po 80 lat i że w tym wieku przysługuje im przywilej noszenia koloru żółtego, który jest kolorem cesarskim.”

„Weszli do obszernej sali, po środku której stało olbrzymie łóżko z masą poduszek. Na łożu tym spało wielu podróżnych. Ze trzydziestu gości piło w sali przy małych stolikach. Jedni pili porter angielski, drudzy likier, wódkę lub rum. Większość paliła fajki o wielkich cybuchach z czerwonej glinki, w których umieszczona była gałka opium, pomieszana z esencją różaną. Od czasu do czasu jakiś upity palacz zwalał się z nóg, a wtedy posługacze brali go za ręce i nogi i zanosili na łóżko.”

„Idąc i szukając okazji do zarobienia na życie i wyjazd, zaszedł do innej dzielnicy miasta zwanej Benten, na cześć jakiejś bogini morza o tym właśnie imieniu. Zobaczył tu (Jokohama) prześliczne aleje z jodeł i cedrów, święte wrota jakiejś dziwnej budowli, mosty ukryte między bambusami i krzewami róż, świątynie na wspaniałych cedrowych wzgórzach, meczety, w których mieszkali buddyści i członkowie sekty, wyznawcy Konfucjusza.”

„Na ulicach wrzało, szli bonzowie z bębnami, oficerowie w szpiczastych kapeluszach z szablami za pasem (...) pielgrzymi w długich szatach, cywile, o dużych głowach, włosach koloru hebanu, twarzach malowanych na biało, nie na żółto, jak u Chińczyków. Wśród tłumu można było spotkać nieładne kobiety, stąpające drobnym krokiem, w bucikach z płótna, słomy lub drewna, ze skośnymi oczami, płaską piersią, uczernionymi zębami, w eleganckich strojach , zwanych kimonami, przepasanych szarfą.”

„Za pierwszym gwizdem lokomotywy miał się rozpocząć pojedynek. Po upływie zaś dwóch minut miano wynieść z wagonu to, co pozostałoby z dwóch dżentelmenów. Oczekiwano właśnie na gwizd lokomotywy, gdy naraz rozległy się dzikie wrzaski. (...) Amerykanin i Fogg, z rewolwerami w ręku wyszli i stanęli przy drzwiczkach. Zrozumieli od razu, że pociąg napadnięty został przez hordę Indian. Zuchwali ci dzicy nieraz już zatrzymywali pociągi, grabiąc je, mordując opornych podróżnych. Wdrapywali się oni na stopnie wagonów, wchodzili do wnętrza i terroryzowali pasażerów, odbierając im wszystko, co posiadali. Uzbrojeni byli w strzelby, którymi walczyli z podróżnymi (...).”

3. Zebranie wiadomości w notatce podsumowującej w formie tabeli:

Kraj Osobliwości

Indie • Tańczące bajadery w procesji ku czci Zoroasta.
• Obmywanie się z grzechów w świętej rzece.
• Zakaz wejścia do świątyń dla chrześcijan,
obowiązek ściągania obuwia.
• Kult bogini Kali (miłości i mierci),procesje
żałobne fanatyków z posagiem.
• Zwyczaj spalania żywcem wdów na stosie ofiarnym.

Chiny • Przywilej noszenia żółtych strojów po 80 roku
życia (kolor cesarski).
• Palenie opium w fajkach z esencją różaną.

Japonia • Kult bogini morza, buddyści i wyznawcy Konfucjusza.
• Urokliwe aleje jodeł, cyprysów, święte wrota,
mosty wśród bambusów, świątynie na cedrowych
wzgórzach, meczety.
• Noszenie kimon przepasanych szarfą, malowanie
twarzy na biało, czernienie zębów.
• Żurawie symbolem długowieczności i szczęścia.

Ameryka • Wystawne hotele, bogate bary z obsługą Murzynów,
wygodne pociągi.
• Bójki uliczne i pojedynki z użyciem rewolwerów.
• Napady Indian na pociągi dyliżanse.
• Wędrujące stada bizonów.
• Kraj mormonów i agitacja pastora.
• Jazda łodzią z żaglem na płozach.

Wariant 1:
Uczniowie sporządzają tabelę wspólnie naprowadzani przez nauczyciela lub w formie pracy w grupach, w tym wypadku każda grupa otrzymuje do opracowania inny kraj, po skończonej pracy liderzy grup prezentują efekty pracy i uczniowie uzupełniają informacje tabeli.

Wariant 2:
Notatka podsumowująca może mieć formę mapy myślowej, w której centrum znajdzie się hasło: „Osobliwości świata”, a kraje i zwyczaje stanowią elementy wykresu. Pamiętamy wówczas o umieszczeniu rysunków symbolicznych, z tego względu wskazane jest wykonanie mapy na większym formacie A3 lub A2. Jeśli decydujemy się na pracę w grupach, grupa wykonuje jedną wspólną pracę.

Lekcja 5
Temat: Konferencja prasowa z panem Foggiem.

Cele:
- Rozwijanie umiejętności wejścia w rolę bohatera.
- Aktywizowanie uczniów w tok lekcji.
- Powtórzenie i uzupełnienie wiadomości z lektury.

Tok:

1. Wprowadzenie do lekcji:

Nauczyciel informuje uczniów, że po sukcesie jakim było wygranie zakładu i zdobycie 20.000 funtów pan Fileas Fogg zdobył sławę w Londynie. Od początku zainteresowanie jego podróżą było ogromne, napędzały je londyńskie gazety, informując o zakładzie i podróży dookoła świata. Wywoływały komentarze i dyskusje wśród londyńczyków, jedni brali stronę Fogga, inni go atakowali. Po sukcesie bohatera reporterzy londyńskich gazet przybywają na konferencję prasową i zadają mu pytania.

Lekcja wymaga wcześniejszego przygotowania, szczególnie ważny jest wybór ucznia, który wcieli się w rolę pana Fogga, musi on bardzo dobrze znać lekturę, zachowywać się i wyglądać jak dżentelmen, pomocny będzie odpowiedni strój: wysoki kapelusz, muszka, laseczka. Nauczyciel przedstawia go jako bohatera książki - pana Fileasa Fogga, który dokonał wielkiego wyczynu, objechał świat w 80 dni, zwycięzcę zakładu i zdobywcę fortuny.

Pozostali uczniowie wejdą w rolę dziennikarzy z londyńskich gazet. W lekturze pojawiają się następujące tytuły: „Times”, „Standard”, „Morning Chronicle” („Kronika Poranna”) i „Daily Telegraph”. Chętni uczniowie przygotowują w domu pytania dotyczące podróży: ciekawostek, trudności, niespodzianek, wszystkiego co mogłoby zaciekawić czytelników. Nauczyciel informuje uczniów, że przed zadaniem pytania należy się przedstawić i podać pismo, zachowanie dziennikarzy oddaje emocje, każdy chce zadać pytanie, notują odpowiedzi itp. Nauczyciel podaje uczniom przykładowe pytania i zachęca do wymyślenia własnych (koncepcja zależy od możliwości klasy):

1. Czy to prawda, że wygrał Pan 20.000 funtów?! Co zrobi pan z taką fortuną?
2. Dlaczego zdecydował się Pan wyjechać w tak ryzykowną podróż? Nie jest przecież
tajemnicą, że był Pan człowiekiem niezwykle bogatym!
3. Po Londynie krążą plotki, że przywiózł Pan ze sobą Hinduskę, z którą podobno już wziął Pan cichy ślub. Czy Pan potwierdza te pogłoski?
4. W jakich okolicznościach poznał Pan swoją żonę? Czy to miłość od pierwszego wejrzenia sprawiła, że towarzyszyła Panu w podróży?
5. Doszły nas słuchy, że Pański służący – Francuz z pochodzenia – przysporzył Panu wielu trudności. Czy to prawda? A jeśli tak, czy już został zwolniony?
6. Nie zaprzeczy Pan, że w podróży dookoła świata zdarzyły się nieprzewidziane wypadki. Co najbardziej w Pana opinii naraziło powodzenie wyprawy?
7. Czy zdradzi nam Pan, ile wygrał ostatecznie po odliczeniu wszystkich kosztów poniesionych w podróży?
8. Czy warto było zatem odbyć tę podróż?! Jeśli koszty równoważą nagrodę, nic Pan nie zyskał!!!
9. Nasi korespondenci z Ameryki donoszą, że się Pan się tam pojedynkował, a nawet walczył z dzikimi Indianami? Czy to prawda?
10. Policja z Liverpoolu donosi, że na mocy rozkazu aresztowała Pana za kradzież pieniędzy z Banku Angielskiego! Jak Pan wyjaśni te doniesienia?
11. Detektyw Fix przyznał, że deptał panu po piętach przez całą podróż, niesłusznie podejrzewając Pana o kradzież. Jak to możliwe, że nie domyślał się Pan podstępu w jego ciągłym towarzystwie?
12. Czy to prawda, że przybył Pan do Londynu jeden dzień przed upływem terminu, a sądził Pan, że już jest spóźniony. Jak Pan skomentuje te doniesienia?
13. Co radzi Pan dżentelmenom pragnącym odbyć podróż dookoła świata?