Folder osobisty/paszport komunikacyjny jako narzędzie wspomagające porozumiewanie się osób niepełnosprawnych słabo - lub niemówiących

1.Pojęcie folderu osobistego.

- Folder osobisty powstał w Szkocji. Jego prekursorkami są Greetel McEwen i Salwy Millar – terapeutki pracujące z osobami niepełnosprawnymi.
- Osobisty paszport komunikacyjny to zbiór informacji, które jego właściciel chce przekazać innym, a jest to niemożliwe za pomocą mowy czynnej. Umożliwia on osobie niepełnosprawnej niemówiącej lub słabo mówiącej zaprezentowanie się innym, umożliwia nawiązanie kontaktów ze społeczeństwem. Stwarza możliwość przedstawienia siebie bez pomocy drugiej osoby.
- Folder dostarcza praktycznej i funkcjonalnej wiedzy dla wszystkich osób, które kontaktują się z jego właścicielem (lekarz, nauczyciel, terapeuta, pielęgniarka itp.)
- jest to dokument, który dostarcza możliwości wyjaśnienia systemu porozumiewania się tym osobom, które nie miały kontaktu z użytkownikiem AAC, pozwala na nawiązanie rozmowy.

2.Zasady i techniki tworzenia folderów osobistych.

- pisanie w pierwszej osobie
- używanie prostego, dostępnego języka, niejednokrotnie pełnego humoru
- praktyczność – funkcjonalne informacje przydatne do nawiązania kontaktu
- wyrazistość – nie za dużo informacji na jednej stronie
- interaktywność – możliwość uzupełnienia o nowe informacje
- różnorodność form i technik wykorzystanych do jego tworzenia (szata graficzna, treść, wygląd, w zależności od wieku, płci użytkownika)
- przedstawienie pozytywnego wizerunku użytkownika
- atrakcyjność (zachęcający do czytania)
- poręczność, solidność, trwałość

3.Tematyka folderu osobistego.

Folder może zawierać bardzo wiele różnego rodzaju informacji. Najczęściej przedstawia właściciela, ważnych dla niego ludzi, jego refleksje na temat uczuć, ulubionych czynności. Występują w nim także wskazówki dotyczące sposobów porozumiewania się, funkcjonowania, zdobywania wiedzy i nowych umiejętności. Przykładowa tematyka paszportu jest podana poniżej:

- strona tytułowa – okładka
- spis treści z numerami stron
- informacje o użytkowniku („oto ja”, „ja i moja rodzina, otoczenie”, „kilka słów o mnie”)
- ważna informacja (choroba, przyjmowane lekarstwa itp.)
- rzeczy, które lubię/nie lubię
- moje mocne strony, rzeczy, które dobrze potrafię zrobić
- moje kłopoty, słabości
- czas, w którym najlepiej funkcjonuję, pracuję i co można zrobić aby mi pomóc
- sposoby zajmowania się mną
- ważne osoby w moim życiu
- jedzenie i picie
- funkcjonowanie moich zmysłów
- mój system komunikacji, czyli jakie są możliwości i sposoby porozumiewania się
- rzeczy, które robię samodzielnie
- rzeczy, które robię z pomocą innych
- rzeczy, które ktoś musi zrobić za mnie
- rzeczy, których nie powinienem robić
- rzeczy, nad którymi pracuję
- specyficzna informacja (np. co najbardziej lubię jeść)

4.Błędy popełniane podczas tworzenia folderu.

- zbyt duża ilość informacji/nieważna informacja
- informacja niespójna z resztą folderu
- niesprawdzona informacja
- ominięcie przedstawienia głównych problemów
- unikanie ważnych informacji
- przejęcie folderu przez jedną osobę/stanie się własnością publiczną
- opuszczenie spisu treści
- zapominanie uaktualniania informacji

5.Zalety tworzenia folderów osobistych

- umożliwia nawiązanie kontaktu z otoczeniem
- stwarza możliwość przekazywania własnych odczuć i myśli w bardzo dokładny, precyzyjny sposób
- wspomaga porozumiewanie się
- kształtuje pozytywny wizerunek danej osoby
- motywuje użytkownika do porozumiewania się i stwarza ku temu możliwości
- wzmacnia poczucie własnej wartości
- prowadzi do zmiany sposobu odnoszenia się do użytkownika osób z jego otoczenia
- ułatwia komunikacje między kluczowymi osobami z otoczenia właściciela paszportu
- ułatwia rozwiązanie wielu problemów komunikacyjnych użytkownika
- pozwala na sortowanie informacji (ujawnianie tylko tego, co inni powinni wiedzieć)
- pozwala na efektywny sposób przedstawiania się i udostępniania informacji innym
- daje możliwość szybszego poznania użytkownika nowym ludziom
- umożliwia lepsze zrozumienie właściciela i uniknięcie irytacji otoczenia względem użytkownika
- stwarza poczucie bezpieczeństwa np. w nowych miejscach, sytuacjach
- pozwala na uważniejszą obserwację partnera komunikacji

6.Wskazówki dotyczące tworzenia folderów osobistych.

- uzyskanie pozwolenia od osoby niepełnosprawnej lub jej rodziców/opiekunów prawnych
- włączenie osoby używającej folder
- dokładność podczas tworzenia
- unikalność – własność osobista
- precyzyjne i szczegółowe informacje bez niejasności
- stwarzanie poczucia własności i decydowania (np. kto ma dostać kopię paszportu)
- jasne i czytelne instrukcje

opr. mgr Katarzyna Iwanik