Program pracy z dzieckiem zdolnym

WSTĘP
Każde dziecko przychodząc na świat jest wyjątkowe i każde przynosi ze sobą bagaż możliwości, miedzy innymi i zdolności. Wielu badaczy tematu uważa, że tyle samo jest różnych zdolności ile jest rodzajów aktywności człowieka, znaczy to, że każdy człowiek powinien rozwijać zdolności na maksymalnym dla siebie poziomie. Zdolności człowieka możemy podzielić na trzy rodzaje: kierunkowe, ogólne i twórcze.
· Zdolności kierunkowe to te, które wiążą się z określona sfera aktywności: zdolności plastyczne, muzyczne, taneczne. Zdolności te obserwujemy u małych dzieci.
· Zdolności ogólne to te, które pozwalają uczyć się w zakresie wiedzy teoretycznej. Dzieci o takich zdolnościach wykazują lepsza pamięć, dużo wcześniej niż rówieśnicy chodzą, mówią, czytają a także posiadają umiejętność posługiwania się wcześniej opanowanym materiałem.
· Zdolności twórcze przejawiają się w umiejętności tworzenia rzeczy nowych. Większość czynności małych dzieci ma charakter twórczy, przy czym aktywność owa jest twórczością subiektywną.
Zdolności są to różnice indywidualne, sprawiają one, że przy danym zasobie wiedzy, praktyki i takich samych warunkach zewnętrznych oraz równej motywacji, jedni ludzie sprawniej niż inni wykonują dane czynności, w tym także szybciej uczą się nowych rzeczy. Dziecko zdolne posiada umiejętność dostrzegania problemów i przystępuje do rozwiązywania ich w sposób najbardziej logiczny i skuteczny. Oprócz zdolności kierunkowych możemy także zaobserwować u małych dzieci zdolności przywódcze, dzieci takie mają ogromny autorytet, posłuch wśród rówieśników. Stają się wzorem dla innych dzieci. Ale bywa i tak że dziecko zdolne nie zawsze dobrze funkcjonuje w grupie rówieśniczej bywa iż jest odizolowane od grupy.
Najbardziej widoczną różnicą charakteryzującą dzieci zdolne od pozostałych jest: łatwość skupiania się przez dłuższy czas nad danym problemem a także pewna skłonność do introwersji, zdolności przywódcze, zdolność do wytężonej pracy, wytrwałość w uczeniu się, pewność siebie i wysoka samoocena, rozumowanie logiczne, abstrakcyjne, wysoki stopień rozumienia treści i dostrzegania zależności między jej elementami, duża ciekawość, szerokie zainteresowanie, duża zdolność obserwacji, bogaty słownik, uzdolnienia matematyczne, muzyczne, plastyczne, umiejętność wczesnego czytania i pisania, zdolności analizowania i syntetyzowania, łatwość zapamiętywania i odtwarzania danego materiału, zdolność skojarzeń, dążenie do odkryć a także zdolności literackie, teatralne.
Powinniśmy jednak pamiętać, że nawet bardzo zdolne dziecko jest przede wszystkim dzieckiem i potrzebuje dużo czasu i przestrzeni, aby rozwinąć się jako osoba. Pamiętajmy także, iż dzieci muszą się doskonalić nie tylko intelektualnie, społecznie, ale i emocjonalnie. Musimy również pozwolić dzieciom zdolnym popełniać błędy by mogły także na nich się uczyć.
Kto to jest dziecko zdolne?
Zagadnienie zdolności jest związane z różnicami indywidualnymi między ludźmi w zakresie ich osiągnięć. Słownik pedagogiczny podaje, że zdolności, to "te właściwości psychiki człowieka, które warunkują możliwości skutecznej działalności w określonych dziedzinach, przy wykonywaniu pewnych działań." Zatem zdolności stanowią układ warunków wewnętrznych jednostki, właściwość różniącą jednego człowieka od drugiego w poziomie osiągnięć, łatwość i szybkość odbierania i przetwarzania informacji o otaczającym świecie.
T. Lewowicki uważa, że dzieci zdolne posiadają:
· wysoki poziom zdolności ogólnych, inteligencji;
· wysoki poziom zdolności specjalnych, uzdolnień;
· wysokie osiągnięcia lub możliwość takich osiągnięć w nauce bądź innych dziedzinach;
· osiągnięcia oryginalne i twórcze, lub możliwość takich osiągnięć.
Zatem zdolności, to te różnice indywidualne, które sprawiają, że przy danym zasobie wiedzy, praktyki i takich samych warunkach zewnętrznych oraz równej motywacji jedne dzieci sprawniej niż inne wykonują dane czynności, szybciej uczą się, dostrzegają problemy i przystępują do ich rozwiązania w sposób najbardziej logiczny i skuteczny.
Jak rozpoznać dziecko zdolne?
Najważniejsza sprawą w pracy z dzieckiem zdolnym jest dostrzeżenie go, czyli wyłonienie z grupy innych dzieci. Wbrew pozorom nie jest to wcale takie proste. Prowadząc obserwacje grupy musimy pamiętać, że dziecko zdolne: Powinniśmy jednak pamiętać, że nawet bardzo zdolne dziecko jest przede wszystkim dzieckiem i potrzebuje dużo czasu i przestrzeni, aby rozwinąć się jako osoba. Pamiętajmy także, iż dzieci muszą się doskonalić nie tylko intelektualnie, społecznie, ale i emocjonalnie. Musimy również pozwolić dzieciom zdolnym popełniać błędy by mogły także na nich się uczyć.

ZDOLNE DZIECKO – CHARAKTERYSTYKA

Zdolne dziecko to takie, które w kilku różnych dziedzinach osiąga wyniki wyraźnie lepsze od średnich wyników przypisanych jego grupie wiekowej. Ponadto, dziećmi szczególnie uzdolnionymi nazywa się te, które wykazują wysokie umiejętności w jednej lub więcej dziedzin, charakteryzują się one dużą wszechstronnością i biegłością dotyczącą wielu tematów.
Dzieci zdolne charakteryzuje zdolność do rozumowania abstrakcyjnego, ciekawość intelektualna, łatwość uczenia się, szeroki zakres zainteresowań, duży zakres uwagi, większy zasób słownika czynnego, umiejętność samodzielnej pracy, zdolność obserwacji, inicjatywa i oryginalność, szybka reakcja na nowe idee, samodzielność sądów odległych od siebie faktów, potrzeba poszukiwań nowych rozwiązań, cierpliwość w ich poszukiwaniu.
D. Lewis dowodzi, iż dziecko rodzi się wszechstronnie uzdolnione z pełną możliwością rozwoju we wszystkich kierunkach, potencjalną wybitną inteligencją i zadatkami na rozwijanie wszelkiej twórczości oraz dużym talentem społecznym. Podkreśla się szczególną role czynnika genetycznego, który warunkuje zdolności.
Grupa psychologów zdecydowanie twierdzi, że o zdolnościach człowieka decyduje środowisko, w którym się rozwija oraz świadoma działalność ludzi na rzecz rozwoju zdolności.

Charakterystyczne cechy szczególnie uzdolnionych dzieci
· Jest bystrym obserwatorem, przytomnym i szybko podchwytującym nowe rzeczy;
· Potrafi wykonywać zadania umysłowe z przyjemnością;
· Potrafi uczyć się szybko i dobrze;
· Używa poprawnie wielu słów;
· Zadaje bardzo dużo pytań;
· Ma oryginalne pomysły;
· Skupia swoją uwagę na tym, co mu się pokazuje nowego;
· Ma dobra pamięć;
· Lubi czytać;
· Przewodzi w grach z innymi dziećmi w tym samym prawie wieku;
· Ma pomysły na zabawę, gdy bawi się z innymi;
· Ma obowiązki do wypełnienia przekazane przez nauczycieli w przedszkolu lub grupie zabawowej;
· Spędza dużo czasu na malowaniu i rzeźbieniu;
· Ma dobre wyczucie perspektywy i szczegółu, gdy rysuje;
· Rysuje oryginalne rysunki, które nie przypominają prób innych dzieci;
· Lubi oglądać obrazy i komentować je;
· Ma dobre poczucie rytmu i lubi poruszać się w takt melodii;
· Posługuje się ekspresywnymi ruchami ciała dla okazania nastroju, emocji; ·Ma dobrą koordynacje ruchów;
· Lubi wystukiwać rytm, gdy gra muzyka;
· Jasno wyraża koncepcje w mowie;
· Nie zraża się łatwo, gdy rzeczy nie idą po jego myśli;
· Wcześnie zaczyna czytać.
· Lubi rozwiązywać zadania liczbowe;
· Pragnie poznać przyczynę zjawisk;
· Jest manualnie zręczne i potrafi manipulować niewielkimi przedmiotami;
· Bardzo pochłaniają je rzeczy, wobec których wykazuje zainteresowanie.
· Bez przerwy eksperymentuje z nowymi rzeczami;
· Woli samodzielnie rozwiązywać problemy;
· Jest bardzo pomysłowe w znajdywaniu odpowiedzi i nowych sposobów robienia czegoś;
· Ma bujną, bogatą wyobraźnię i tworzy świat fantazji;
· Jest ożywione, gdy rozwiązuje problem bądź dokonuje jakiegoś odkrycia;
· Samo podaje pomysły nowych zadań, nie polega na innych przez cały czas;
· Przejawia radość życia;
· Jest pewne siebie, jeśli chodzi o jego umiejętności rozwiązywania nowego problemu;
· Ma bardzo wielu przyjaciół i kolegów;
· Jest zawsze skore do odkrywania nowego otoczenia;
· Inni traktują je jako przywódcę;
· Wymyśla pomysłowe opowiadania i lubi je opowiadać;
· Przejawia bardzo niezależną postawę wobec życia;
· Przejawia zamiłowanie do zabaw językowych, gier słownych;
· Niegrzecznie zachowuje się zwłaszcza w chwilach znudzenia lub sfrustrowania;
· Brak cierpliwości wobec rówieśników wolniej kojarzących fakty.

Podczas uczenia dzieci zdolnych nauczyciel powinien pamiętać o ważnych zasadach
· Pozwalamy dziecku brać aktywny udział w zajęciu,
· Pozwalamy dziecku popełniać błędy i uporać się z ich skutkami,
· Nagradzamy inicjatywę, dociekliwość oraz zadawanie pytań,
· Zachęcamy dziecko do odkrywania i wymyślania,
· Koncentrujmy nauczanie na wrodzonej potrzebie dziecka dokonywania odkryć dotyczących świata, w którym żyje,
· Nie narzucamy wiedzy dziecku zbyt wcześnie, gdyż straci ono orientację i szybko się znudzi,

Powinniśmy jednak pamiętać, że nawet bardzo zdolne dziecko jest przede wszystkim dzieckiem i potrzebuje dużo czasu i przestrzeni, aby rozwinąć się jako osoba. Pamiętajmy także, iż dzieci muszą się doskonalić nie tylko intelektualnie, społecznie, ale i emocjonalnie. Musimy również pozwolić dzieciom zdolnym popełniać błędy by mogły także na nich się uczyć.

Posiadanie przynajmniej kilku spośród wymienionych cech pozytywnych oznacza, że dziecko przy wczesnej stymulacji, poświęcaniu czynnej uwagi i akceptacji otoczenia ma szansę wykorzystać i rozwinąć wrodzone predyspozycje, a w efekcie stać się jednostką wybitną.
Dziecko będzie aktywne, gdy:
· cel jest dla niego bliski i wyraźny ( ma poczucie sensu, tego co robi ),
· uwzględnia się jego potrzeby i zainteresowania (zadania uznaje za własne),
· ma poczucie bezpieczeństwa, prawo do błędu, otrzyma koniecznie wsparcie i informację zwrotną,
· działaniom towarzyszą odczucia i emocje,
· bierze udział w planowaniu i podejmowaniu decyzji ( coś ode mnie zależy),
· odczuwa satysfakcję ( lubi to robić ),
· ma poczucie własnej wartości ( ja to potrafię ),
· dostrzega się jego wkład pracy, a nie tylko efekt ( nauczyciel i grupa dostrzegają jego wysiłek i doceniają go ),
· kiedy ma możliwość zrealizowania własnych pomysłów.
O programie:
Głównym założeniem programu jest wychodzenie naprzeciw potrzebom dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych, rozwijanie, wspomaganie i ukierunkowanie zdolności dziecka zgodnie z jego potencjałem i możliwościami. A także umożliwianie, wyzwalanie i podtrzymywanie spontanicznej aktywności dziecka, sprzyjanie uaktywnianiu się jego potencjału intelektualnego i twórczego a tym samym umożliwianie realizowania się indywidualnej linii rozwojowej.
Program zawiera cele, treści, metody i formy pracy które są zgodne z podstawą programową wychowania przedszkolnego i w spójny sposób uzupełniają ją.
Program realizowany będzie w trakcie zajęć zintegrowanych w ciągu dnia pobytu dziecka w przedszkolu.
Na bazie programu nauczyciele grup opracowują swój plan pracy(harmonogram), który będzie przebiegać w zróżnicowanym zespole dzieci, gdzie będzie możliwość wielorakich doświadczeń po to, by zapewnić również jego wszechstronny rozwój emocjonalny, społeczny, i fizyczny.
Cele ogólne:
Praca z dzieckiem zdolnym ukierunkowana jest na rozwijanie jego zdolności indywidualnych oraz zainteresowań a także:
1. Stwarzanie warunków do odkrywania, eksperymentowania, poznawania, działania, przeżywania w różnych formach.
2. Kształtowanie u dzieci wiary we własne możliwości.
3. Rozwijanie u dziecka możliwości umysłowych oraz szczególnych uzdolnień do uczenia się matematyki.
4. Stwarzanie sytuacji doskonalących pamięć, umiejętność skupienia uwagi, zdolność kojarzenia, logicznego, twórczego i oryginalnego myślenia a także działania.
5. Rozbudzanie ciekawości poznawczej, twórczego działania oraz samodzielności.
6. Tworzenie warunków, w których dziecko rozwija nabyte doświadczenia językowe, ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności czytania i pisania.
7. Kształtowanie i rozwijanie ekspresji, twórczej postawy, wrażliwości na piękno, wrażliwości estetycznej, pomysłowość, wyobraźni i muzykalności.

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH ZDOLNOŚCI U DZIECI
W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
Zdolność artystyczna
Dziecko lubi :
· rysować, malować ,
· lepić z gliny lub plasteliny.
· Chętnie eksperymentuje, przejawia oryginalność w doborze tematów, technik, kompozycji i materiałów. Poprzez sztukę wyraża swoje uczucia.
· Zauważa szczegóły i barwy, których inne dzieci nie dostrzegają.
· Ma wyostrzoną percepcję przedmiotów codziennego użytku.
· Odwiedza galerię, wystawy. Interesuje się dziełami sztuki. Spędza dużo czasu na malowaniu i rzeźbieniu;
· Ma dobre wyczucie perspektywy i szczegółu, gdy rysuje;
· Rysuje oryginalne rysunki, które nie przypominają prób innych dzieci;
· Lubi oglądać obrazy i komentować je;

Zdolność twórcza
· Dziecko posiada inwencję twórczą.
· Potrafi wymyślać opowiadania, gry, wiersze, piosenki itp.
· Zadaje dużo pytań stawianych przez dorosłych.
· Lubi eksperymentować i sprawdzać hipotezy, by uzyskać odpowiedź na nurtujące pytania.
· Potrafi wykorzystać w nowy niezwykły sposób znane materiały i środki.
· Jest wytrwałe w podejmowanym zadaniu.
· Często ubiera się lub zachowuje w sobie tylko właściwy sposób.
· Jest bystrym obserwatorem, przytomnym i szybko podchwytującym nowe rzeczy;
· Potrafi wykonywać zadania umysłowe z przyjemnością;
· Potrafi uczyć się szybko i dobrze;
· Używa poprawnie wielu słów;
· Zadaje bardzo dużo pytań;
· Ma oryginalne pomysły;
· Skupia swoją uwagę na tym, co mu się pokazuje nowego;
· Ma dobra pamięć;
· Jasno wyraża koncepcje w mowie;
· Nie zraża się łatwo, gdy rzeczy nie idą po jego myśli;
· Wcześnie zaczyna czytać.

Zdolności aktorskie

· Dziecko od najmłodszych lat wykazuje zdolność odgrywania różnych ról, naśladowania.
· Potrafi z ekspresją operować głosem oraz porozumiewać się za pomocą gestów, ruchu i wyrazu twarzy.
· Chętnie uczestniczy w klasowych teatrzykach. Interesuje się teatrem, filmem.

Zdolność muzyczna
· Dziecko ma słuch muzyczny, wyczucie rytmu i natężenia dźwięku.
· Potrafi skojarzyć zjawiska z muzyką.
· Wyraża chęć do nauki gry na jakimś instrumencie.
· Charakteryzuje go zdolność długotrwałej koncentracji.
· Dobrze śpiewa ( chociaż nie zawsze).
· Wymyśla oryginalne melodie.
· Chętnie słucha różnych gatunków muzyki.
· Często czyta o muzyce, kompozytorach i muzykach.
· Ma dobre poczucie rytmu i lubi poruszać się w takt melodii;
· Posługuje się ekspresywnymi ruchami ciała dla okazania nastroju, emocji;
· Ma dobrą koordynacje ruchów;
· Lubi wystukiwać rytm, gdy gra muzyka;
· chodzi na koncerty.

Zdolności matematyczne
· Dziecko od najmłodszych lat szybko operuje cyframi i liczbami.
· Wszystko oblicza skrótami.
· Jest perfekcjonistą ,
· Nie jest zbyt rozmowne.
· Jasno i zwięźle odpowiada na pytania.
· Nie ufa intuicji, chce dowodów.
· Wykazuje wytrwałość i upór w rozwiązywaniu zadań.
· Zdarza się, że lubi muzykować lub grać w szachy.

Zdolności przywódcze
· Dziecko zazwyczaj jest w centrum uwagi.
· Jest pewne siebie, uwielbia być na czele.
· Ma poczucie lojalności grupowej i indywidualnej sprawiedliwości społecznej.
· Przez inne dzieci uznawane jest za przewodnika.
· Jest cierpliwe i tolerancyjne, kontroluje przebieg zabawy i wykorzystuje to do zdobywania uznania u rówieśników oraz do manipulowania nimi.
· Wie jak zaszczepić innym entuzjazm do pomysłu.

Zdolności sportowe
· Dziecko jest energiczne, aktywne ruchowo.
· Ma doskonałą koordynację ruchów, szybko rozwija się motorycznie.
· Uwielbia gry i zabawy sportowe, zabawy na powietrzu.
· Chętnie wykonuje ćwiczenia sportowe.
· Z powodzeniem rywalizuje w sporcie z dziećmi starszymi od siebie.
· Czyta artykuły i wiadomości sportowe
· Przewodzi w grach z innymi dziećmi w tym samym prawie wieku;
· Ma pomysły na zabawę, gdy bawi się z innymi;
· Ma obowiązki do wypełnienia przekazane przez nauczycieli w przedszkolu lub grupie zabawowej;

Zdolności pisarskie
· Dziecko czyta z przyjemnością i ze zrozumieniem.
· Od wczesnego dzieciństwa samo sięga po książkę i czyta płynnie.
· Wyprzedza rówieśników w umiejętności czytania i pisania.
· Wymyśla opowiadania, historyjki.
· Zapisuje swoje myśli i pomysły.
· Nie traci wątku.
· Sprawia, że postacie przez niego stworzone wydają się autentyczne.
· Jest wrażliwe na uczucia innych, bystrym obserwatorem ludzkich zachowań.

Zdolności naukowe
· Dziecko jest oczytane ( m.in. chodzi o tematykę naukową ).
· Wyraża się jasno i precyzyjnie.
· Jest uzdolnione matematycznie.
· Ciągle nurtują go pytania: „jak?” i „ dlaczego?”
· Ma doskonałą koordynację oko - ręka oraz świetnie rozwinięte umiejętności motoryczne.
· Często zbiera różne przedmioty, klasyfikuje je.
· Jest wytrwałe.
· Czyta książki popularnonaukowe, przeprowadza doświadczenia.
· Dostrzega i rozumie różne pojęcia i związki.

Zdolności techniczne
· Dziecko lubi konstruować.
· Właściwie posługuje się różnego rodzaju narzędziami.
· Interesuje go funkcjonowanie urządzeń mechanicznych.
· Lubi rysować przedmioty mechaniczne lub różne plany i projekty.
· Ma zdolności matematyczne ( w zakresie matematyki stosowanej i geometrii).
· Czyta książki i czasopisma naukowe i techniczne

a jednocześnie często dziecko zdolne:
· ma trudności w przystosowaniu się do grupy (potrzeba rywalizacji, imponowania, dominacji);
· jest często uznawane za zarozumiałe;
· bywa, że lekceważy rówieśników, nauczyciela lub jego zdanie;
· prezentuje egocentryzm, koncentrację na sobie;

Treści edukacyjne oraz planowane osiągnięcia dziecka:
Edukacja matematyczna
Dziecko:
· orientuje się w schemacie własnego ciała i przestrzeni;
· rozpoznaje, nazywa figury geometryczne;
· zna i stosuje wielkość, ciężar i przedmiotów a także pojemność naczyń
· porządkuje i klasyfikuje zbiory przedmiotów na podstawie cech jakościowych;
· zna i stosuje liczby naturalne i cyfry;
· wykonuje praktyczne czynności dodawania i odejmowania w pamięci;
· rozwiązuje działania matematyczne z użyciem cyfr i znaków matematycznych;
· rozwiązuje zadania tekstowe;
· odczytuje pełne godziny na zegarze i odczuwa krótkie odcinki czasowe;

Edukacja w zakresie mowy i myślenia
Dziecko:
· wypowiada się poprawnie pod względem logicznym i gramatycznym;
· potrafi gestem i mimiką odtworzyć czyjeś uczucia i emocje;
· potrafi recytować wiersze i wygłaszać fragmenty prozy;
· umie uważnie słuchać różnorodnych wypowiedzi, rozumie i potrafi powtórzyć ich treść ;
· bierze udział w inscenizacjach;
· układa zakończenie opowiadania, bajki, baśni;
· zna zasady prowadzenia rozmowy i dyskusji oraz przestrzega ich, potrafi uzasadnić swoje zdanie;

Edukacja w zakresie czytania
Dziecko:
· czyta i posługuje się melodią, akcentem i rytmem mowy;
· czyta ze zrozumieniem;
· czyta samodzielnie bajki, próbuje czytać czasopisma;
· czyta tekst z podziałem na role;
· korzysta z encyklopedii;
· rozpoznaje takie formy wypowiedzi pisemnych jak: opowiadanie, baśń, legenda;
· próbuje układać rymy, wierszyki;
· zna twórczość wybranych pisarzy oraz poetów dziecięcych: Julian Tuwim, Jan Brzechwa, J. H. Andersen;

Edukacja w zakresie pisania
Dziecko:
· umie odwzorować i odtworzyć z pamięci wzory i znaki i ich układ;
· umie kreślić litery i wyrazy po śladzie także kropkowym;
· potrafi kreślić znaki literopodobne w sposób płynny, ciągły i mieści je w wyznaczonych liniach;
· pisze litery w liniaturze na kartkach zeszytu stosowanego w klasie pierwszej;

Edukacja w zakresie aktywności muzyczno – ruchowej
Dziecko:
· dostrzega w jaki sposób muzyka potęguje nastrój utworów;
· rozpoznaje piosenki po melodii nuconej lub granej na instrumencie;
· umie improwizować, tworzyć własne układy taneczne do utworów muzycznych;
· potrafi wyrazić ruchem i gestem nastrój w muzyce;
· potrafi wyszukać dźwięki z otoczenia zawarte w muzyce poważnej;
· umie ilustrować ruchem utwory muzyczne
· umie sprawnie i swobodnie poruszać się przy muzyce.

Procedury osiągania celów (metody i formy realizacji)

Efektywność realizacji każdego programu zależy od zrozumienia jego idei, a następnie od inwencji i pomysłowości jego wykonawcy.
Chcąc osiągnąć zamierzone cele należy pamiętać, aby:
· vpomysłowo i odważnie projektować sytuacje wychowawczo – dydaktyczne,
· vzapewniać dzieciom poczucie bezpieczeństwa i swobody,
· vstwarzać możliwość zaspokajania naturalnej ciekawości dzieci w różnych sferach,
· vstwarzać wiele różnorodnych sytuacji do podejmowania działania.
Program został opracowany z myślą o dziecku, które nie boi się rozwiązywania problemów i cieszy się z każdego, nawet najmniejszego sukcesu.
W realizacji programu przyjęto koncepcję łączenia metod tzw. "Sojusz metod" w których dominować będą metody aktywizujące dzieci. .
· słowna, oglądowa, praktyczna;
· uczenie się przez odkrywanie (problemowo – poszukujące), działanie (praktyczne), przeżywanie (ekspresyjne);
· vzabawowa;
· "burza mózgów"
· patrz i słuchaj;
· kinezjologia edukacyjna P. Dennisona;
· naturalna metoda nauki czytania I. Majchrzak

Aby praca z dzieckiem zdolnym przynosiła oczekiwane efekty niezwykle ważne jest przyjęcie odpowiednich form pracy.
Program ten przewiduje:
· praca indywidualna – dziecko samodzielne wykonuje czynność;
· praca zbiorowa, wszystkie dzieci pracują wspólnie;
· praca zespołowa, dzieci pracują w stałych zespołach;
· praca grupowa, dzieci pracują w jednorazowych grupach.
Wykorzystywanie różnorodnych możliwości i okazji do indywidualizacji pracy w toku normalnie, powszechnie stosowanych form pracy;
· przydzielanie trudniejszych zadań do rozwiązywania podczas pracy zbiorowej i indywidualnej;
· stwarzanie okazji do swobodnego wyboru trudniejszych zadań i swobodnej decyzji w podejmowaniu zadań dodatkowych;
· organizowanie pracy w małych grupach;
· dobór grup na zajęciach pod względem poziomu zdolności dzieci lub pod względem rodzaju zdolności;
· stawianie pytań problemowych pobudzających myślenie twórcze i krytyczne;
· wskazywanie dodatkowych źródeł wiedzy i inspirowanie do korzystania z nich;
· stopniowe zwiększanie wymagań;
· przydzielanie dodatkowych ról mobilizujących do wysiłku intelektualnego i zaangażowania;
· organizowanie konkursów, występów artystycznych

Zabawy i ćwiczenia do pracy z dziećmi zdolnymi w wieku przedszkolnym

Wiek przedszkolny to okres, w którym ujawniają się różne uzdolnienia. Należy je jak najwcześniej rozpoznać i rozpocząć pracę nad ich rozwijaniem. Zdolności mogą przejawiać się w różnych dziedzinach działalności. Najwcześniej pojawiają się zdolności matematyczne i artystyczne, zwłaszcza muzyczne i plastyczne.
Aby rozwijać zdolności intelektualne dziecka, należy mu zapewnić swobodę dorastania. Należy pozwolić na jak największą swobodę poruszania się, obserwowania, dotykania, odkrywania itp. Tego rodzaju doświadczenia kształtują rozwój umysłowy dziecka. Zdolności twórcze, pomysłowość i naturalną kreatywność ujawniają się najpełniej około 5 roku życia pod postacią rozbudzonej ekspresji werbalnej, plastycznej, muzycznej i ruchowej. Po tym okresie następuje spadek zdolności twórczych, które nie stymulowane, nie rozwijają się, ulegają zahamowaniu.
Praca z dziećmi zdolnymi powinna zatem odbywać się w sposób systematyczny i być oparta na indywidualnych programach ich rozwoju. Poniżej przedstawiam propozycje zabaw i ćwiczeń, które można wykorzystać w pracy z dziećmi zdolnymi.
Słowne:
1. Archiwum – wymienianie słów spełniających określone wymogi treściowe, np. obiekty białe.
2. Podobieństwa – losujemy 2 obrazki i pytamy o ich cechy wspólne (potem 3 obrazki itd..)
3. Pomyśl o rzeczy w tej sali – zgadujemy zadając pytania, czyli poprzez wykluczenie, eliminację.
4. 1000 definicji – jak nazwać inaczej np. krzesło, lub co to jest krzesło?
5. Zagadki - np. "ma dziób, choć nie jest ptakiem", "co wpada przez okno i nie tłucze szyby, itd.
6. Inne wyrazy z liter SMOK: sok, oko, kok, koks.
7. Część ciała na 5 liter.
8. Skojarzenia – pokazujemy obrazek i pytamy o wolne skojarzenia z nim związane.
9. Łańcuszek skojarzeń: podajemy wyraz, a dziecko kolejny, drugie następny.
10. Wyliczanki: np. "człowiek może mieszkać w ..."
11. Określenia – wymienianie określeń, jaki może być: dom, las itp.
12. Przyczyny – podawanie przyczyn różnych mniej lub bardziej absurdalnych sytuacji, np. "wsiadasz do autobusu, a nim jadą sami Murzyni"
Inteligencja emocjonalna:
· "Zwierzątka" – podawanie nazwy i naśladowanie zwierzątka.
· "Dziesięć pytań do..." zadawanie dowolnych pytań (liczy się pomysłowość i kultura)
· Autoprezentacja – rysunek i omówienie: "Jestem Ala, lubię..."
· Aktywne słuchanie wg Gordona
· "Planista" – masz jeden dzień, w którym sam planujesz wszystko dla grupy.
· "Pamiętnik" – "Co mnie dzisiaj cieszyło, a co złościło?" (wysłuchujemy całej grupy)

Rozwijanie zdolności z zakresu mowy i myślenia:
· tworzenie zakończeń opowiadań, bajek z umiejętnością uzasadnienia wyboru przyjętego rozwiązania
· tworzenie opowiadania na podstawie tytułu
· wymyślanie innego zakończenia do znanych dzieciom bajek
· wymyślanie nieprawdopodobnych historyjek
· samodzielne czytanie książek, czasopism, komiksów, prasy
· czytanie bajek dzieciom młodszym
· czytanie z podziałem na role
· korzystanie z encyklopedii, słowników, informatorów, książek popularno naukowych
· samodzielne tworzenie zagadek, wierszy
· poznawanie zasad intonacji przy recytacji, opowiadaniu
· ćwiczenia językowe na podstawie skomplikowanych wypowiedzi
· wykorzystanie zdolności dzieci na imprezach i przedszkolnych uroczystościach
· zorganizowanie kącika książek dla dzieci zdolnych
· tworzenie książeczek z prostymi tekstami z wykorzystaniem techniki komputerowej
· rozwiązywanie krzyżówek literowo-obrazkowych, rebusów, łamigłówek
· próby pisania na komputerze prostych tekstów i drukowanie ich

Rozwijanie zdolności muzycznych:
· wyjścia do filharmonii
· zapraszanie do przedszkola muzykujących artystów
· kurs tańca w przedszkolu dla dzieci uzdolnionych tanecznie
· zajęcia ruchowo-rytmiczne
· zespół muzyczny organizowany przez panią prowadzącą rytmikę
· rozwijanie walorów głosowych poprzez:
- rytmiczne recytowanie tekstów
- śpiewanie motywów melodycznych w formie progresji(mormorando, legato, stacato)
- tworzenie melodii do rymowanek
- wykorzystanie walorów głosowych dzieci do nauki piosenek prezentowanych na różnych uroczystościach
· tworzenie instrumentów niekonwencjonalnych
· akompaniowanie do piosenek z wykorzystaniem instrumentów perkusyjnych i niekonwencjonalnych
· słuchanie fragmentów muzyki klasycznej, ludowej, regionalnej i wyrażanie swoich odczuć w formie plastycznej, ruchowej i werbalnej
· zorganizowanie zespołu muzycznego
· udział w konkursach, przeglądach, uroczystościach przedszkolnych

Rozwijanie zdolności plastycznych:
· poznawanie kultury, tradycji, zwyczajów ludzi innych narodowości oraz grup etnicznych zamieszkujących w Polsce
· poznawanie kultury i sztuki różnych epok historycznych: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, porównanie jej ze sztuką i kulturą współczesną
· oglądanie albumów dzieł plastycznych (rzeźba, malarstwo) znanych twórców światowych
· oglądanie aktualnych wystaw tematycznych
· wycieczki do muzeów
· zaproszenie plastyka do przedszkola – poznanie zawodu plastyka, wspólne tworzenie
· rysowanie świecą, pastelami
· malowanie na podkładzie: klejowym, grysikowym, wiórowym
· wykonywanie prac ze sznurków, szmatek, materiałów przyrodniczych
· odciskanie wzorów
· kalkomania, witraże
· tworzenie albumów książek
· wykonywanie prac przestrzennych
· rzeźbienie z masy solnej, papierowej
· wykonywanie kukiełek, masek, pacynek
· tworzenie plakatów, drzew genealogicznych
· technika kolażu, zabawy z masą gipsową
· malowanie na szkle, płótnie
· technika orgiami i kirigami
· uczestniczenie w konkursach przedszkolnych

Rozwijanie zdolności matematycznych:
· stosowanie działań matematycznych z przekroczeniem progu dziesiątkowego
· układanie treści zadań tekstowych do działań matematycznych
· zapoznanie z zapisem na grafach matematycznych i osi liczbowej
· wykonywanie figur geometrycznych przestrzennych z kartonu z zastosowaniem gotowego szablonu
· posługiwanie się pieniędzmi, zapoznanie z walutą innych krajów (Euro)
· poznanie jednostek miary (metr, centymetr, milimetr) i wagi (kg, dag, g)
· odczytywanie na zegarze tarczowym pełnych godzin i rozumienie oraz odczuwanie krótkich odcinków czasowych np. co można zrobić w czasie 5 min., 10 min., a co w czasie 1 god

Ewaluacja programu:
Ewaluację programu przeprowadzimy poprzez:
· analizę wytworów dziecka,
· rejestrację postępów dziecka w formie kart pracy,
· udział dzieci w konkursach: dyplomy, nagrody,
· ankiety
Uwagi:
W zależności od predyspozycji dzieci, środków dydaktycznych a także możliwości czasowych program może być modyfikowany.

Literatura
1. Bałczewska E. Herde M. Kwiatkowska E. Wasilewska E. Grodzicka A.L.: ABC... Program wychowania przedszkolnego XXI wieku . Warszawa WSiP 2000.
2. Bates J. Munday S.: „Dzieci zdolne ambitne i utalentowane” .Warszawa. Liber, 2005.
3. Bogdanowicz M.: „Metoda Dobrego Startu.” GWP 2003.
4. Brońska E.: „Refleksje na temat przedszkolnych programów”, Wychowanie w Przedszkolu 7/2005.
5. Dudzińska I.: „Dziecko sześcioletnie uczy się czytać”. Warszawa WSiP 1992.
6. Gruszczyk – Kolczyńska E. Zielinska E.: Dziecięca matematyka – Program dla przedszkoli , klas zerowych i placówek integracyjnych. Warszawa WSiP 1999.
7. Lewis D.: „Jak wychować zdolne dziecko”. Warszawa PZWL 1988.
8. Limont W.: „Zdolności twórcze dzieci w wieku przedszkolnym” Wychowanie w Przedszkolu 8/2002.
9. Majchrzak I.: „Wprowadzenie dziecka w świat pisma.” Warszawa WSiP 1995.
10. Rou E. Ziętkiewicz E. : „Jak aktywizować uczniów”. Oficyna Wydawnicza 2000.
11. Uszyńska – Jarmoc J.: „Metody wspierania aktywności edukacyjnej.” Wychowanie w Przedszkolu 9/2004.
12. 12.Vos J. Dryden G. DambachK.E.: „Rewolucja w uczeniu”. Zysk S-ka 2003.

Arkusze do rozpoznawania poszczególnych obszarów talentu

ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA TALENTU TWÓRCZEGO
1. Wymyśla gry, zabawy 1 2 3 4
2. Wykorzystuje zwykłe przedmioty w celu 1 2 3 4
uatrakcyjnienia jakiejś zabawy
3. Jest żądny przygód, dociekliwy 1 2 3 4
4. Słucha muzyki, interesują go rzadkie instrumenty 1 2 3 4
5. Skomponuje i zagra miniaturowy utwór muzyczny 1 2 3 4
6. Wie jak połączyć słowo, muzykę i ruch 1 2 3 4
( w zabawie i nie tylko)
7. Jest dobry w mimice, pantomimie 1 2 3 4
i naśladowaniu
8. Składa elementy, całości w nowy 1 2 3 4
niespotykany sposób
9. Jest wrażliwy na uczucia innych, 1 2 3 4
potrafi je interpretować
10. Lubi odmienność 1 2 3 4
11. Potrafi marzyć i fantazjować 1 2 3 4
12. Wymyśla niezwykłe rozwiązania różnych 1 2 3 4
problemów
R a z e m 48 Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze
Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania talentu

ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA TALENTU JĘZYKOWEGO

1. Potrafi czytać ze zrozumieniem 1 2 3 4
2. Potrafi pisać 1 2 3 4
3. Lubi czytać i pisać 1 2 3 4
4. Posiada duży zasób wiadomości
na różne tematy 1 2 3 4
5. Ma dobrą pamięć, szybko opanowuje
i przywołuje z pamięci konkretne wiadomości 1 2 3 4
6. Jest dociekliwy, zadaje wiele pytań 1 2 3 4
7. Jest dobrym obserwatorem 1 2 3 4

R a z e m 28
Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze
Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania talentu.

ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA TALENTU SPORTOWEGO

1. Chętnie uczestniczy w grach i zabawach 1 2 3 4
sportowych o wysokim stopniu rywalizacji
2. Jest sprawny fizycznie 1 2 3 4
3. Lubi sporty na powietrzu, wędrówki, włóczęgi 1 2 3 4
4. Potrafi pomagać w prowadzeniu zabaw i gier 1 2 3 4
sportowych
5. Łatwo adoptuje się do wszystkich rodzajów 1 2 3 4
sportów i zajęć rekreacyjnych
6. Jest wytrwały w ćwiczeniach 1 2 3 4
7. Interesują go programy i nowinki o sporcie 1 2 3 4

R a z e m28
Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze

Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania talentu


ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA TALENTU PRZYWÓDCZEGO

1. Potrafi znaleźć się wśród dorosłych
i rówieśników 1 2 3 4
2. Jest towarzyski, ale lubi też być sam 1 2 3 4
3. Potrafi bronić praw swoich i innych 1 2 3 4
4. Wykazuje inicjatywę w działaniu 1 2 3 4
5. Jest elastyczny w myśleniu i działaniu 1 2 3 4
6. Lubi pełnić różne funkcje 1 2 3 4
7. Potrafi być samokrytyczny 1 2 3 4
8. Jest stanowczy 1 2 3 4
9. Potrafi pomóc rówieśnikom w trudnychsytuacjach 1 2 3 4
10. Bez trudu przyjmuje rolę lidera drużyny, przywódcy 1 2 3 4
11. Podejmuje się trudnych zadań 1 2 3 4
11. Często zadaje pytania i czyni komentarze 1 2 3 4
12. Żywo gestykuluje podczas dyskusji 1 2 3 4
13. Ma poczucie humoru 1 2 3 4
14. Lubi wyzwania 1 2 3 4
15. Jest lubiany przez kolegów 1 2 3 4
16. Umie współpracować z n-lami i kolegami 1 2 3 4
17. Ma skłonności do dominowania nad innymi 1 2 3 4
w grupie R a z e m 72
Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze
Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania talentu.

ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA ZDOLNOŚCI ARTYSTYCZNYCH
TALENT PLASTYCZNY
1. Lubi zajęcia plastyczne o charakterze 1 2 3 4
twórczym
2. W czasie wolnym chętnie rysuje, maluje 1 2 3 4
rzeźbi
3. Jest oryginalny w doborze tematów, 1 2 3 4
technik i kompozycji
4. Chętnie wypróbowuje nowe metody 1 2 3 4
technik i kompozycji
5. Lubi eksperymentować 1 2 3 4
6. Poprzez sztukę wyraża swoje uczucia 1 2 3 4
i przeżycia
7. Interesuje się pracą artystyczną innych ludzi 1 2 3 4
( potrafi docenić ale i skrytykować)
8. Ma rozwinięte poczucie estetyki 1 2 3 4
R a z e m 32
Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze

Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania talentu

ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA ZDOLNOŚCI ARTYSTYCZNYCH
TALENT MUZYCZNY
1. Dziecko rozróżnia wysokość dźwięków 1 2 3 4
( dźwięk wysoki, średni, niski)
2. Jest wrażliwy na barwę i natężenie dźwięku 1 2 3 4
3. Ma poczucie rytmu 1 2 3 4
4. Lubi zajęcia o charakterze muzycznym 1 2 3 4
5. Naturalnie trafia w tonację i utrzymuje 1 2 3 4
się w niej w trakcie śpiewania
6. Ma umiejętności motoryczne, porusza rękami 1 2 3 4
nogami, całym ciałem w rytm muzyki
7. Chętnie słucha muzyki 1 2 3 4
8. Chętnie sięga po różne instrumenty 1 2 3 4
9. Potrafi bezbłędnie powtórzyć melodię 1 2 3 4
10. Łatwo kojarzy, często wynajduje różne 1 2 3 4
przedmioty i zauważa zjawiska w swoim otoczeniu
11. Potrafi się koncentrować przez długi czas 1 2 3 4
12. Pochodzi z rodziny o tradycjach 1 2 3 4
muzycznych
R a z e m 48
Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze
Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania talentu

ZESTAW KONTROLNY DO ROZPOZNAWANIA TALENTU MATEMATYCZNEGO
1. Interesuje się matematyką 1 2 3 4
2. Rozumie pojęcia matematyczne 1 2 3 4
3. Przejawia duże zainteresowanie rachunkami 1 2 3 4
( poj. czasu, cyframi)
4. Rozwiązuje zadania rachunkowe, zagadki rebusy 1 2 3 4
5. Układa puzzle 1 2 3 4
6. Odpowiada na podchwytliwe pytania 1 2 3 4
7. Interesują go nowinki matematyczne 1 2 3 4
8. Rysuje w sposób bardziej mechaniczny 1 2 3 4
i schematyczny, aniżeli artystyczny
9. Ma umysł ścisły i potrafi logicznie 1 2 3 4
wnioskować z faktów
10. Ma doskonałą pamięć do szczegółów 1 2 3 4
11. Interesuje się komputerami 1 2 3 4
12. Łatwo uczy się obsługiwać komputer 1 2 3 4
13. Szybko pochłania nowe wiadomości ? 1 2 3 4

R a z e m 52
Klucz
1 - Nigdy
2 - Czasami
3 - Często
4 - Zawsze
Obliczanie wyniku: im więcej punktów tym większe prawdopodobieństwo występowania ZDOLNOŚCI