Wystarczy otworzyć książkę...

„Książki – to okno na świat, to promień słońca, który rozświeca ciemne noce, to najlepszy doradca we wszystkich sprawach.” (St. Lem) – od dwóch lat cytat ten stał się myślą przewodnią działań wychowawczo – dydaktycznych, które wspólnie z koleżanką bibliotekarką podjęłyśmy realizując projekt edukacyjny. Zostały nim objęte dzieci w wieku przedszkolnym. Początkowo były to 5-6-latki, obecnie są to 3-latki, 4-latki i 5-6-latki.
W swojej pracy prowadzonej równolegle podczas zajęć w przedszkolu i bibliotece, starałyśmy się poszukiwać i wykorzystywać takie metody, które nie tylko edukują, ale przede wszystkim dają wychowankom radość i chęć poznawania świata, przeżywania. Najważniejsze były emocje towarzyszące dzieciom w trakcie zajęć. Przekazywane wiadomości miały umocnić wiarę w siebie, pokonać małe i wielkie problemy dziecka, dostrzec to, co wartościowe i piękne, rozwijać zainteresowania i zdolności. Zajęcia były cykliczne, spójne, przemyślane. Zaplanowałyśmy je w taki sposób, aby łączyły się w całość. Nie trzeba nikogo przekonywać, jak ważną rolę w życiu małego dziecka powinna odgrywać książka. Obecne czasy nie należą do najłatwiejszych – ciągły pośpiech, stres, brak zainteresowań dzieckiem powoduje, że pozostawione same sobie szuka nieodpowiednich zabaw i zajęć. A przecież tak łatwo zaproponować coś ciekawego, innego, wartościowego. W toku naszych działań przypomniałyśmy, że istnieją piękne bajki, wiersze, opowiadania. Dzieci poznały twórczość min. : J. Brzechwy, J. Tuwima, D. Wawiłow, M. Kownackiej, M. Konopnickiej, J. Porazińskiej, która należy do klasyki polskiej literatury dziecięcej. Wśród bajek i baśni prym wiodły utwory H. Ch. Andersena, J. Perreaulta, Braci Grimm oraz „bajki, które leczą”, np. M. Molickiej. Tematyka ujęta w procesie edukacji była bardzo różnorodna – od lekcji „o bibliotece”, poprzez tematy: „Dlaczego warto czytać?”, „Jakie znaczenie ma książka?”, po „Zasady korzystania ze zbiorów”, „Lubię panią bibliotekarkę”. Dzięki literaturze dzieci przekonały się, że można „oswoić wilka”, że to, co dalekie bywa w zasięgu ręki, to co trudne może stać się łatwe, z brzydkiego staje się piękne, a zło przegrywa z dobrem. To właśnie chciałyśmy uświadomić naszym dzieciakom. Uczestnictwo w „lekcjach bibliotecznych” umożliwiło dzieciom przeżywanie, odczuwanie i doświadczanie literatury w dowolny, spontaniczny, odpowiadający każdemu, indywidualny sposób. W swojej pracy zastosowałyśmy biblioterapię oraz inne metody arteterapeutyczne (plastykoterapia, muzykoterapia, scenki dramowe, zabawa w teatr). Warto w tym miejscu przybliżyć znaczenie biblioterapii, znanej już od 1916 roku (S. Grothers). W ujęciu psychologicznym to technika, która ma lecznicze oddziaływanie na psychikę poprzez odpowiednio dobraną literaturę, co ma wielkie znaczenie w przypadku naszych dzieci uczęszczających do przedszkola integracyjnego – dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, z bardzo zróżnicowanymi deficytami rozwojowymi. Podstawą biblioterapii wychowawczej (rozwojowej) jest ekspresja twórcza, samorealizacja, osiąganie dojrzałości emocjonalnej. Najważniejszym celem biblioterapii jest zmiana rzeczywistości wychowawczej i wpływanie na postępowanie dziecka, aby uzyskać zmiany w jego zachowaniu. Inne cele biblioterapii są również bardzo ważne, jest to: wsparcie psychologiczne i duchowe, poprawa samopoczucia, pomoc w odzyskiwaniu wiary w siebie, uzyskanie wzorców postępowania oraz przełamywanie psychicznej izolacji i kształtowanie nowych potrzeb. Terapeutyczne właściwości książki, a zwłaszcza bajek terapeutycznych w przypadku najmłodszych dzieci pozwalają te cele osiągać. Chcemy zachęcić do korzystania z metody biblioterapii, a także innych metod arteterapeutycznych, gdyż, o czym się same przekonałyśmy, mają one zbawienny wpływ na rozwój dziecka. Dzieci z przyjemnością, radością, zaciekawieniem chłoną propozycje takich zajęć. Bardzo chętnie w nich uczestniczą - stają się otwarte i aktywne. Efekty oddziaływań widoczne są prawie od „zaraz”. Okazało się, że nasz program w niebywale pozytywny sposób wpłynął na zachowania dzieci – odreagowywały napięcie, złość, agresję, pokonywały strach. Oprócz tego rozwijały zainteresowania i zdolności. Książki, które przedstawiłyśmy dzieciom były skarbnicą niewyczerpanej wiedzy, a treści w nich zawarte zmieniały osobowość dziecka, docierając „w głąb małej duszy”, poruszając najsilniejsze emocje i uczucia. Wraz z biblioterapią i innymi metodami w podjętych działaniach ważną rolę odegrały spotkania z autorami książek, czytanie literatury przez rodziców, konkursy, działalność plastyczno – muzyczna, wspólne imprezy.
Dyskutując nad celowością naszych przedsięwzięć doszłyśmy do wniosku, iż okazały się bardzo owocne i cenne. Niejednokrotnie pomogły dotrzeć do dziecka, zrozumieć jego potrzeby, dostrzec problemy. Jednocześnie ukazały skrywane możliwości i umiejętności. Wraz z koleżanką zamierzamy kontynuować nasze działania, docierając do nowych wychowanków. Zamierzamy opracować program z zakresu bajkoterapii, przedtem jednak pokazać dzieciom proces powstawania książki, udając się na wycieczki (do tartaku, introligatorni, zakładów graficznych itp.) łącząc następnie nabyte doświadczenia z zajęciami w bibliotece i przedszkolu.
Pisząc niniejszy artykuł chciałyśmy zachęcić do korzystania z metod dotyczących literatury dziecięcej, jak też poszukiwania nowych rozwiązań wychowawczo – dydaktycznych, aby świat dziecka był kolorowy, ciekawy, piękny, bo przecież „wystarczy otworzyć kartkę książki, a ona otworzy nam okno na świat”. Aby poszerzyć wiedzę na ten temat proponujemy sięgnięcie do poniższej literatury, z której również korzystałyśmy, pisząc niniejszy artykuł:

1. Brett D. , „Bajki, które leczą” – część 1 i 2
2. Borecka I. , „Biblioterapia – nowa szansa książki”
3. Dulemba W. , „Cztery pory baśni – wiosna, lato, jesień, zima. Współczesne baśnie dla dzieci od 4 do 6 roku życia”
4. Krucka B. , „Bajki, nowoczesne baśnie dla dzieci”
5. Uebe I. , „Przytul mnie – uspokajające opowiadania dla dzieci”
6. Suchowierska A. , „Bajka to życie, albo z jakiej jesteś bajki”
7. Molicka M. , „Bajki, które leczą”
8. Konieczna E. J. , „Arteterapia w teorii i praktyce”

Opracowały:
Cecylia Gaworecka - bibliotekarka
Mgr Ewa Korzeniecka – nauczyciel przedszkola integracyjnego

Białystok 2014