Wykorzystanie metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne w zajęciach ruchowych w grupach rewalidacyjno-wychowawczych

Już od kilku lat obowiązkiem szkolnym objęte są dzieci i młodzież z głęboką niepełnosprawnością intelektualną. W myśl stosownych przepisów uczęszczają one na zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze, które organizowane są albo na terenie placówki (zajęcia grupowe) albo w ich domach (zajęcia indywidualne). Chcemy podzielić się naszymi spostrzeżeniami z naszej pracy prowadzonej w grupach rewalidacyjno-wychowawczych na terenie tzw. szkoły życia.

1.Dobór ćwiczeń.
Kierując się specyfiką uczniów uczestniczących w zajęciach bazujemy głównie na trzech typach ćwiczeń:
- na ćwiczeniach orientacji w schemacie ciała i poznania w przestrzeni. Z uwagi na fakt, iż potrzeby naszych uczniów w tym zakresie są ogromne, ćwiczeniom tym poświęcamy więcej czasu oraz korzystamy z przyborów, które uatrakcyjniają zajęcia, a przede wszystkim dostarczają wielu nowych wrażeń dotykowych i dźwiękowych,
- na ćwiczeniach rozwijających kontakt z drugą osobą w relacji opiekuńczej (czyli „z”), podczas których ruch bardzo często wspomagany jest nuceniem lub łagodnym śpiewaniem. Ze względu na możliwości ruchowe naszych uczniów są to ćwiczenia prowadzone w pozycjach niskich lub ewentualnie w półwysokich (gdy dziecko leży na opiekunie)
- na ćwiczeniach relacji „przeciwko”, realizowanych tylko częściowo, gdyż dotyczą tych działań, podczas których to opiekun pokazuje swoją siłę i energię np. przez przepychanie dziecka.
W zajęciach pomijamy ćwiczenia relacji „razem”, gdyż niemożliwe jest pełne współdziałanie z dzieckiem z grupy rewalidacyjno-wychowawczej.
 

2.Warunki prowadzenia zajęć.
Głównym warunkiem przeprowadzenia zajęć jest praca 1:1 (dziecko-opiekun). Idealnie byłoby, żeby rolę opiekuna pełnił rodzic. Sala, w której będą odbywać się zajęcia powinna być przewietrzona, a podłoga, ponieważ niemal całe zajęcia na niej się odbywają, czysta. Aby uchronić dziecko przed otarciami i stłuczeniami, korzystamy z materaca, szczególnie na początku zajęć, kiedy praca z dzieckiem jest statyczna, to znaczy kiedy musi ono utrzymać jedną pozycję przez dłuższy czas.
Aby nie doprowadzać do nadmiernego wychłodzenia ciała i wcześniej wspomnianych otarć skóry w kontakcie z podłogą, dzieci zbytnio nie rozbieramy. Dbamy jednak, by strój nie krępował ruchów.

3.Tok zajęć.
Każde zajęcia rozpoczynamy od powitania w kole na podłodze (materacu). Dla utrwalenia poczucia własnej tożsamości i wartości każde dziecko witamy oddzielnie, przez wypowiedzenie jego imienia, dotknięciem ręki z wypowiedzeniem imienia czy też zaśpiewanie piosenki. Bardzo ważne jest zapewnienie (przy każdym ćwiczeniu!) komfortowej i prawidłowej pozycji. Następnie realizujemy odpowiednio dobrany zestaw ćwiczeń zgodny z założeniami W. Sherborne. Ponieważ dużą trudność sprawiają dzieciom zmiany pozycji ciała, staramy się w jednej pozycji wykonać kilka ćwiczeń. W czasie zabawy obserwujemy dziecko oraz jego reakcje na proponowany ruch. Po zaobserwowaniu jakiegokolwiek dyskomfortu przerywamy ćwiczenie. Stosujemy częste przerwy, w czasie których wykonujemy masaż pleców do wierszyka, śpiewamy piosenkę kołysząc się lub wykorzystujemy kolorowy spadochron do zabawy w odczuwaniu wiatru. Intensywność ćwiczeń, stopień i złożoności oraz ich różnorodność mogą być modyfikowane mimo wcześniej przygotowanego planu. Uzależnione to będzie od samopoczucia, aktualnych możliwości czy nastroju dzieci („lepsze lub gorsze dni”).
Propozycje ćwiczeń z uwzględnieniem ich celu i pozycji wyjściowej dziecka oraz szczegółowe uwagi zamieszczone są poniżej.

I.Rozwijanie świadomości ciała i przestrzeni:

A.Pozycja wyjściowa: Siad prosty lub skrzyżny, opiekun za uczniem.
Należy zwrócić uwagę na dobrą stabilizację głowy i tułowia.

Ćwiczenia:
- klaskanie , pocieranie dłońmi,
- uderzanie stopami o podłogę, pocieranie stopą o stopę,
- uderzanie dłońmi o kolana, uda, stopy,
- poklepywanie głowy, brzucha,
- masaż pleców,
- unoszenie rąk do góry,
- przesuwanie się do przodu i do tyłu na pośladkach,
- kręcenie się na pośladkach w prawo i lewo.

Uwagi o realizacji:
Ruch prowadzony jest przez opiekuna.
Wielokrotnie powtarzamy nazwę części ciała, którą ćwiczymy.
Wykorzystujemy wszystkie kierunki ruchu.

B.Pozycja wyjściowa - Leżenie na plecach (tyłem)
Głowa w linii środkowej ciała, jeśli występują duże deformacje tułowia (skolioza z garbem) należy położyć koc dla korekcji, czynnie przeciwdziałać skrętom miednicy, przy dużej przewadze odruchów wyprostnych unieść głowę, przybliżyć brodę do klatki piersiowej (podłożenie poduszki), w ćwiczeniach statycznych można zgiąć i ustabilizować nogi.

Ćwiczenia:
- leżenie na plecach,
- unoszenie rąk, nóg ze swobodnym opuszczeniem na podłoże,
- przetaczanie na boki,
- przetaczanie z pleców na brzuch i odwrotnie,
- ciągnięcie w kierunku głowy i nóg,
- ruch obrotowy w prawo i lewo.

Uwagi do realizacji:
-leżenie w luźnej rozsypce lub „drabince” (jeden obok drugiego), można wykorzystać dużą piłkę, wałek czy inny materiał do stymulacji dotykowej,
- do możliwego zakresu ruchu, można wykonać dociśnięcie ciała do podłoża,
-w miarę możliwości zachować poprawny wzorzec ruchu, dodatkowo można wykorzystać koc do zawijania,
- ze względu na obniżone napięcie mięśniowe, słabą kontrolę głowy, przykurcze spowodowane spastycznością ćwiczenie wykonujemy na kocu!!!
- wykonujemy na kocu, bardzo ostrożnie (ze względu na występującą u większości dzieci padaczkę).

C.Pozycja wyjściowa - Leżenie na brzuchu (przodem)
Głowa w linii środkowej ciała skręcona w bok (oddychanie), w miarę możliwości ramiona wyciągnięte w przód.
Przy dużej przewadze odruchów zgięciowych lub dużych deformacjach należy podłożyć koc pod brzuch lub ułożyć na boku.

Ćwiczenia:
- leżenie na brzuchu,
- przetaczanie na boki i plecy,
- ciągnięcia w kierunku głowy i nóg,
- masaż pleców,
- ruch obrotowy w prawo i lewo.

Uwagi do realizacji:
- analogicznie jak w leżeniu tyłem.

D.Pozycja wyjściowa - Leżenie na brzuchu, na udach opiekuna będącego w siadzie prostym.
Ułożenie dziecka jw.
Należy jednak pamiętać, aby w pozycjach leżenia przodem ( na brzuchu) głowa skręcona była raz w jedną raz w drugą stronę.

Ćwiczenia:
- masaż pleców,
- podrzucanie,
- przesuwanie się opiekuna do przodu i tyłu,
- turlanie po nogach opiekunach.

Uwagi do realizacji:
- pozycję tę można wykorzystać do mobilizowania dziecka do unoszenia głowy i prawidłowego jej trzymania (w linii środkowej ciała).

 

II.Rozwijanie wzajemnych kontaktów:

- RELACJA OPIEKUŃCZA, czyli „Z”

A.Pozycja wyjściowa - Siad prosty lub skrzyżny, opiekun za uczniem.
Siad w „fotelikach” – dziecko między nogami opiekuna, który obejmuje je, oboje zwróceni są do przodu.
Stabilizacja głowy i tułowia dziecka, głowa w linii środkowej ciała.

Ćwiczenia:
- „kołyska”- kołysanie na boki,
- „koń na biegunach”- kołysanie do przodu i tyłu,
- „pociąg” – przesuwanie do przodu,

Uwagi do realizacji:
- delikatnie, mocno, z przewróceniem się na boki,
- chwyt opiekuna pod kolanami dziecka, delikatne , mocne wychylenie, do położenia się na plecach,
-można siedzieć na kocu (łatwiejsze przesuwanie i ochrona przed otarciami).

B. Pozycja wyjściowa - Leżenie na plecach (tyłem)
C. Pozycja wyjściowa - Leżenie na brzuchu (przodem)
Ułożenie dziecka jw.

Ćwiczenia:
- ciągnięcia w kierunku głowy i nóg,
- „huśtawka” – w przód i tył, w górę i dół,
- „tunel” – przeciąganie pod mostem utworzonym przez opiekunów w klęku podpartym,
- kołysanie w różnych kierunku, przemieszczanie się w przód i tył (opiekun leży na plecach - dziecko na nim wzdłuż tułowia, opiekun w klęku podpartym - dziecko na nim wzdłuż lub w poprzek),
- „ruchomy most” – kołysanie na opiekunach (min.3), którzy leżą na podłodze i obracają się z brzucha na plecy i odwrotnie,
- przetaczanie się z pleców na brzuch i odwrotnie na opiekunach leżących przodem,
- kołysanie na plecach opiekunów (min.3) będących w klęku podpartym.

Uwagi do realizacji:
- wykonanie ćwiczenia na kocu,przesuwanie koca do przodu, do tyłu,
-w leżeniu przodem na kocu, głowa i ramiona mogą wystawać poza koc,
-tunelem może być kolorowy spadochron czy koc rozłożony na klockach , podłodze, przesuwamy pod tunelem dziecko lezące na kocu,
- dla bezpieczeństwa i lepszego samopoczucia opiekun może obejmować jedną ręką ucznia,dobra asekuracja, kontrola położenia głowy, ramion i nóg ucznia przez osobę trzecią,
-pomoc przy wykonywaniu, można podłożyć materac pod nogi opiekunów, na których dzieci kończą ćwiczenie,
- zwrócić uwagę na prawidłowe ustawienie głowy i ramion, opiekunowie wykonują kołysanie równo, asekuracja osób trzecich.


- RELACJA „PRZECIWKO”

A. Pozycja wyjściowa - Leżenie na plecach (tyłem).
B. Pozycja wyjściowa - Leżenie na brzuchu (przodem).
Uwagi jw.

Ćwiczenia:
- przygniatanie – opiekun (lub jego nogi, ramiona)leży na dziecku,
- przepychanie dziecka ręką, stopą przez opiekuna.

Uwagi do realizacji:
- delikatne przygniatanie, obserwujemy reakcje dziecka,
- przepychamy przez części twarde ciała, tzn. bark, biodro.


Zachęcamy do wykorzystania tej metody, która jest niezwykle przydatna w pracy z dziećmi z głęboką niepełnosprawnością fizyczną i intelektualną. Jej zaletą jest również to , że zajęcia można przeprowadzić niemal w każdych warunkach, nie wymaga żadnych specjalnych przyrządów. Zabawa, miła atmosfera, osiąganie sukcesu w każdym ćwiczeniu i wspólna radość są warunkiem powodzenia w wyrównywaniu istniejących zaburzeń.
mgr Iwona Sieczkarek
mgr Ewa Tuliszkiewicz

Bibliografia:

*ABC Rehabilitacji dzieci.cz 2: Mózgowe porażenie dziecięce ( 1989 ). Red. M. Borkowska. Warszawa, Wyd. Pelikan.
*Bogdanowicz M. , Kisiel B., Przasnyska M. ( 1992 ), Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka. Warszawa, WSiP.
*Bogdanowicz M. Kasica A. ( 2003 ), Ruch rozwijający dla wszystkich-efektywność Metody Weroniki Sherborne. Gdańsk, Wyd. Harmonia.
*Kaleta E. ( 2003), Zajęcia ruchowe w grupach rewalidacyjno- wychowawczych. „ Rewalidacja” 1 ( 13).
*Sherborne W. ( 1997 ), Ruch rozwijający dla dzieci. Warszawa. PWN.