Kształtowanie środowiska wychowawczego klasy szkolnej

Kształtowanie środowiska wychowawczego klasy szkolnej

I. Wstęp........................................2

1.1 Pojecie środowiska wychowawczego........................................3

II. Klasa szkolna jako grupa społeczna........................................4
2.1 Struktura klasy szkolnej........................................6
2.2 Klasy wielokulturowe........................................7
2.3. Klasy integracyjne........................................9
2.4 Normy klasy szkolnej........................................10
2.5 Stosunki społeczne i ich funkcje........................................12

III. Podsumowanie........................................14

Bibliografia........................................18

I. Wstęp

We współczesnej rzeczywistości podstawową, powszechną instytucją wychowawczą jest szkoła, która obejmuje dzieci i młodzież. W szkole przebiega proces dydaktyczno - wychowawczy ma on charakter działania celowego, planowego i zorganizowanego, realizującego cele dydaktyczne czyli kształcące
i poznawcze oraz wychowawcze.
Klasa szkolna – to jedna z grup społecznych, która wywiera wpływ na życie młodych ludzi. Z punktu widzenia pedagogiki, możemy powiedzieć, że klasa szkolna stanowi pełnoprawną i samodzielną grupę społeczną.
Według różnych kryteriów można powiedzieć, że klasa jest grupą:
- małą
- formalną, mającą określoną strukturę organizacji oraz normy określane z zewnątrz , stały skład uczniów, który jest podobny pod względem wieku, rozwoju psychicznego, fizycznego i umysłowego oraz posiada przepisy i sposób funkcjonowania
- celową, posiada wspólny określony cel dydaktyczny i wychowawczy
Rola nauczyciela ma stosunkowo ważne i często decydujące znaczenie w całym procesie kształcenia i wychowania. Nauczyciel jest organizatorem procesu wychowawczego. Ocenia zachowanie uczniów, wartościuje, dokonuje selekcji informacji posiadających o uczniach jak również kontroluje, poucza jak poprawnie zachowywać się, stwarza warunki do dalszego rozwoju, organizuje bliższe i dalsze środowisko wychowawcze.
O końcowych wynikach pracy dydaktyczno - wychowawczej szkoły decyduje wiele czynników, ale podstawową rolę odgrywa tu nauczyciel.
O tym, że spełnia on ważną rolę w przebiegu kształcenia swoich wychowanków, przekonujące są słowa W. Okonia „Wiele warunków składa się na dobre wychowanie, lecz jeden wśród nich jest szczególnej wagi: doskonałe wychowanie może być dziełem tylko doskonałego wychowawcy" [1, s.249].
1.1 Pojecie środowiska wychowawczego.
Człowiek żyje w określonym środowisku społecznym, kształtuje je jak również jest od niego uzależniony. Jednym ze składników środowiska społecznego jest środowisko wychowawcze. Środowisko wychowuje dzieci oddziałując na nie poprzez różnorodne czynniki: społeczne, bytowe, ekonomiczne i fizyczne [2, s.51].
Środowisko wychowawcze tworzą osoby lub grupy osób, które mają wpływ na rozwój psychiczny oraz na kształtowanie osobowości dzieci i młodzieży.
Środowisko wychowawcze dzieli się na naturalne i intencjonalne.
Środowisko naturalne to środowisko tworzone przez takie grupy jak rodzina, klasa szkolna, grupa rówieśnicza, grupa towarzyska, grupa współpracowników, organizacja społeczna, klub sportowy itp. Jest niezbędnym warunkiem życia społecznego, a więc i tworzenia dóbr kultury. Wyznacza ono kierunek i zasięg ekonomicznej aktywności człowieka.
Środowisko intencjonalne tworzą instytucje, które podejmują zamierzone oddziaływania zgodnie z określonym wzorem, modelem, ideałem wychowawczym. Funkcję taką spełniają szkoły oraz różne instytucje i organizacje dziecięce lub młodzieżowe.
Podstawowe środowiska wychowawcze to rodzina, grupy rówieśnicze i szkoła.
Szkolne środowisko ma szeroki zakres, to środki, które tworzą warunki materialne czyli baza (budynki, pomoce dydaktyczne), a także nauczyciele, uczniowie, administracja.
W szkole następuje rozwój ucznia, wspomaganie ucznia i proces uczenia się.
Organizuje i współdziała w życiu społecznym uczniów np. uczestniczenie dzieci w różnych kołach zainteresowań i organizacjach młodzieżowych. Jej zadanie to wspomaganie rodziny w jej funkcjach wychowawczych oraz przetwarzanie środowiska aby dokonywać w nim pozytywne zmiany, aby wpływy i bodźce były pozytywne pod względem wychowawczym [3, s.52].
Uczeń zaś od początku swoich kontaktów ze szkołą w sposób bardziej zorganizowany i celowy wykształca coraz to nowe potrzeby, wzbogaca je oraz doskonali w toku działalności osobniczej.

II. Klasa szkolna jako grupa społeczna.
Zadaniem nauczyciela jest na podstawie wstępnej diagnozy opracowanie programu wychowawczego klasy. Musi on być spójny z programem wychowawczym szkoły. Klasa szkolna jest określana jako formalnie zorganizowana grupa społeczna. Jej właściwości to podobne potrzeby i zainteresowania, bliskość zamieszkania, podobny wiek uczniów, a także fakt, iż uczniowie spędzają w niej dużą ilość czasu.
Klasa szkolna jest więc głównym miejscem kontaktu z rówieśnikami. Oprócz tego klasa jest grupą zadaniową, powołaną w celu przyswajania treści związanych z procesem nauczania. Jest też, a może nawet przede wszystkim środowiskiem wychowawczym - w niej dokonuje się proces wychowania: przekazywanie wzorów zachowań, norm moralnych, kształtowanie postaw.
Klasa jest zespołem składającym się z uczniów wzajemnie na siebie oddziaływujących, którzy różnią się zajmowanymi w niej pozycjami i rolami oraz mają wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowanie w istotnych dla klasy sprawach [4, s.15].
Klasa – sala szkolna, jest to pomieszczenie do prowadzenia nauczania.
W obecnym czasie wymaga się, aby sale lekcyjne przystosowane były do określonych standardów. Powinny wyposażone być odpowiednie środki dydaktyczne i urządzenia, które sprzyjają rozwojowi i wspierają proces uczenia się uczniów. W wyposażeniu klas powinny znajdować się meble – stoliki, krzesełka dostosowane do wzrostu ucznia. W klasach niezbędny jest sprzęt audiowizualny i komputery, które ułatwiają i umożliwiają stosowanie przez nauczycieli metod aktywizujących, zapewniają uczniom przyswajanie wiadomości jak i umiejętności praktycznych.
Dzieci zdobywają wiedzę, przyswajają takie same poglądy na wiele spraw podczas wspólnej nauki i codziennego kontaktu. Wszystkie wydarzenia dotyczące przeżyć klasy integrują grupę ze sobą. Normy grupowe, które tworzy klasa obowiązują wszystkich uczniów. Klasy szkolne różnią się między sobą, panującą w nich atmosferą jak również inaczej kształtuje się kontakt miedzy nauczycielem, klasą [5, s.37]. W szkole bezpośredni wpływ na kształtowanie i formowanie ucznia mają relacje z nauczycielami jak i z rówieśnikami.
Grupa mechanizmów socjalizacyjnych, występujących w klasie szkolnej wyróżniona przez H. Muszyńskiego to:
- mechanizm kontroli społecznej, który polega na stymulacji rozwoju jednostki poprzez interakcje w ramach grupy;
- mechanizm wpływu osób znaczących polegający na stymulacji rozwoju jednostki poprzez kontakty z tymi osobami, które są dla niej ważne (rodzice, wychowawcy, koledzy). Może on działać jako modelowanie lub jako identyfikacja;
- mechanizm wzmacniania wewnętrznego, który polega na tym, że jednostka, pełniąc określoną rolę społeczną, internalizuje jej wymogi i sama ocenia swe postępowanie z punktu widzenia zgodności z tą rolą.

2.1 Struktura klasy szkolnej.
Uczniowie w klasie zajmują różne pozycje, zależą one od pełnionych w niej funkcji, od stopnia okazywanej im sympatii lub antypatii przez innych uczniów, osiąganych dobrych lub złych wyników w nauce, posiadanych uzdolnień lub ich braku albo też odznaczania się siłą czy słabością fizyczną. Pozycje te pozostają ze sobą w określonych relacjach. Układ tych pozycji w klasie tworzy jej strukturę. Struktury typowe dla klasy szkolnej jako grupy społecznej, zazwyczaj mają charakter hierarchiczny. Istnieje co najmniej kilka struktur, wyodrębnionych ze względu na różne kryteria umożliwiające przyporządkowanie poszczególnym uczniom określonych pozycji.
Wyróżniamy trzy struktury klasy: strukturę władzy, strukturę socjometryczną i strukturę komunikowania się.
Struktura władzy - utworzona ze względu na pełnione przez uczniów funkcje w klasie.
Struktura socjometryczna - powstaje w zależności od odczuwanej sympatii i uznania, a także popularności i żywionych uczuć niechęci i wrogości wśród uczniów danej klasy.
Struktura komunikowania się - stanowi układ pozycji uczniów ze względu na ilość otrzymywanych i przekazywanych przez nich informacji.
Jest jeszcze struktura formalna i nieformalna klasy szkolnej.
Formalna – odzwierciedla obowiązujące w klasie przepisy i rozporządzenia władz szkolnych, łącznie z zaleceniami regulaminowymi i zwyczajowymi szkoły.
Nieformalna - powstaje żywiołowo, niezależnie od formalnych przepisów czy norm życia szkolnego. To rezultat spontanicznych oddziaływań uczniów, a szczególnie niekontrolowanego ich porozumiewania się ze sobą oraz przejawiania się różnych upodobań, potrzeb, zainteresowań i uzdolnień
[6, s.325].
Powstawanie struktur grupowych w klasie szkolnej zależy od wielu czynników. Czynnik podstawowy, który sprzyja wyłanianiu się struktury
w grupie to interakcja. Gdy uczniowie spotykają się po raz pierwszy i znajdują się wobec siebie na równych pozycjach wtedy to klasa szkolna pozbawiona jest struktury grupowej. Najczęściej taka sytuacja ma miejsce podczas wstępnych spotkań, uczniów klas pierwszych. Gdy pojawiają się pierwsze oznaki zróżnicowania pozycji np. pod względem okazywania śmiałości lub łatwości nawiązywania kontaktów, mówić można o strukturze grupowej klasy szkolnej. Powstaje wówczas gdy uczniowie wzajemnie na siebie oddziaływają np. współpracują lub rywalizują ze sobą. Struktury klasowe nie są stałe, każda podlega pewnym zmianom. Jest to zależne od pozycji społecznej w klasie, na którą mają wpływ czynniki np. podział funkcji i zadań wykonywanych w klasie. W klasie szkolnej, uczeń ma pewien zakres obowiązków, który jest związany z określonym programem działalności klasy [7, s.61-62].

2.2 Klasy wielokulturowe.
Klasa wielokulturowa - to grupa dzieci pochodzących z różnych kultur
i narodowości. Prowadzenie takiej klasy może być dla nauczyciela dużym wyzwaniem, ponieważ uczniowie mogą zachowywać się w sposób niezrozumiały dla wychowawcy, gdyż kierują się odmiennymi normami kulturowymi, bądź też reagują na doświadczenia w klasie, które są dla nich trudnym przeżyciem np. brak znajomości języka polskiego wpływa również na przeżycia kulturowe. Między dziećmi mogą tworzyć się konflikty, które wpływają na dynamikę relacje w klasie.
Nauczyciele powinni być odpowiednio przygotowani do prowadzenia takiej klasy ich rola jest bardzo ważna. Zadaniem nauczyciela jest zapoznanie się z historią i dorobkiem kulturowym innych krajów, aby pomóc w codziennych relacjach z dziećmi sobie i innym dzieciom. Wszystkim dzieciom w klasie należy pomóc zrozumieć i docenić różnice kulturowe swoich rówieśników, aby wzajemnie lepiej się poznali. Ważne jest by każdy uczeń w klasie wielokulturowej czuł, że jego perspektywa kulturowa traktowana jest jako równie ważna i wartościowa. Wszyscy uczniowie powinni czuć się pełno wartościowymi członkami klasy.
W klasach wielokulturowych uczniowie maja różne przygotowanie do nauki szkolnej, inny stosunek do swojej roli ucznia, a także inaczej postrzegają rolę nauczyciela. Zadaniem nauczyciela jest określanie podstawowych reguł i zasad obowiązujących na zajęciach. Mogą one uporządkować relacje miedzy uczniami, by każdy czuł, że w klasie panuje równość szans [8, s.4].
Podstawowe standardy i obowiązki np. punktualność, szacunek dla innych mogą pomóc (niezależnie od pochodzenia i kultury), odnaleźć się w szkolnej rzeczywistości oraz ukształtować wzajemne relacje. W klasach wielokulturowych dzieci dzielą się na grupy według: pochodzenia, języka ojczystego czy religii.
Zadaniem nauczyciela jest stosowanie takich metod, które zniwelują tworzące się podziały będą sprzyjały integracji uczniów w klasie. Stosowanie interaktywnych form uczenia pozwala wszystkim uczniom wnieść swój wkład w budowanie w klasie wspólnoty.

2.3. Klasy integracyjne.
Ze szkół specjalnych przenoszono dzieci umiarkowanie niepełnosprawne do zwykłych klas, a następnie włączano dzieci z poważniejszymi upośledzeniami i tworzono integracje w zwykłych klasach. Niesie to za sobą korzyści pedagogiczne, ponieważ usuwa dyskryminacje oraz dzieci niepełnosprawne miały okazję nauczyć się właściwych sposobów postępowania w sytuacjach społecznych i nauki szkolnej. Dzieci zdrowe zaś dzięki temu maja możliwość zobaczenia ograniczeń swoich niepełnosprawnych kolegów. Od szkół wymaga się opracowania indywidualnych programów nauczania dla każdego niepełnosprawnego ucznia IPN (indywidualny program nauczania), które przygotowywane są komisyjnie [9, s.168]. W skład komisji wchodzi nauczyciel klasy do której chodzi uczeń, rodzice ucznia, pedagog, logopeda, lekarz. Program powinien zawierać informacje o osiągnięciach w nauczaniu, długotrwałe i doraźne cele edukacyjne, plan osiągnięć, określanie ilości czasu na naukę w zwyczajnej klasie, plan kontroli i oceny. Lekcje powinny być przygotowywane do możliwości dzieci niepełnosprawnych i uzdolnionych. W tym względzie należy nawiązać współpracę z pedagogiem specjalnym zatrudnionym w szkole. By pomóc zwykłym uczniom i uczniom o specjalnych potrzebach poznać się i polubić dlatego też często stosuje się metody uczenia się we współpracy.
Zadanie dla nauczyciela, to przemyślenie urządzenia klasy. Musi mieć on na uwadze możliwość łatwego poruszania się przez uczniów na wózkach inwalidzkich. Przerwy należy zaplanować tak aby uczniowie, którzy mają trudności w chodzeniu zdążyli przejść do innej klasy. Ważny jest również język jakim się posługujemy zwracając do uczniów o specjalnych potrzebach. Uczniowie zdolni i utalentowani mają również specjalne potrzeby, wymagają od nauczyciela zrozumienia i uwagi.
Nauczyciel pracujący w klasach integracyjnych stosuje również wiele metod nauczania. Jedna z nich to metoda wzajemnego nauczania, która polega na tym że uczniowie uczą się nawzajem. Badania wykazały, że jest ona skuteczna w przypadku uczniów z zaburzeniami procesu uczenia się. Wykorzystywana jest w szkole podstawowej i średniej, w nauczaniu specjalnym, w nauczaniu uczniów zagrożonych, do nauczania wiadomości i czytania ze zrozumieniem.
Problemy kierowania klasą integracyjną można zminimalizować poprzez zaplanowane reguły i schematy postępowania, przedstawienie je uczniom i uzyskanie ich akceptacji. Jeżeli nauczyciel jest życzliwy, ceni ich jako osoby, pomaga osiągnąć ambitne cele to uczniowie zachowują się lepiej. Badania wykazały, że nauczyciele wykazujący się życzliwością dla uczniów i interesujący się ich sprawami najlepiej radzą sobie z uczniami zagrożonymi.

2.4 Normy klasy szkolnej.
W grupie społecznej – klasie ukształtowanej odpowiednio i tworzącej się wciąż strukturze, obowiązują określone przepisy i normy grupowe. Częściowo zawarte są w regulaminie szkolnym jak również w „Kodeksie ucznia”, który stanowi rejestr wymagań obowiązujących uczniów odgórnie narzucone przez szkołę. Normy grupowe wypracowane są przez samych uczniów, są dla nich ważne, regulują ich zachowanie w różnych sytuacjach. Rzadko są zwerbalizowane i wyraźnie uświadomione, nie są spisane, nie są umieszczone w żadnym oficjalnym rejestrze. Są wzorcowym uogólnieniem, które dotyczą przewidywań takiego postępowania lub wyobrażeniem zachowania się w klasie, aby uzyskać jej uznanie i jak nie należy postępować, by uniknąć jej dezaprobaty [10, s.327].
Źródłem norm grupowych jest przede wszystkim interakcja w grupie, czyli wzajemne oddziaływanie na siebie uczniów.
Cechy norm grupowych:
- Siła (presja) ich oddziaływania na zachowanie się uczniów.
- Zróżnicowany charakter ich przestrzegania przez uczniów (nie zawsze obowiązują one wszystkich uczniów w jednakowym stopniu).
- Stanowią ważny „układ odniesienia” w ocenie różnych zachowań i zdarzeń.
- Nie wymagają akceptacji przez wszystkich uczniów.
Na kształtowanie norm grupowych w klasie ma wpływ również i nauczyciel, jest on skuteczniejszy im bardziej reprezentuje on postawę demokratyczną jak również dba o atrakcyjność zajęć szkolnych i inicjuje dyskusje uczniów. Nauczyciel stara się nie narzucać uczniom niczego, liczy się z ich zdaniem pod warunkiem, że jest ono uzasadnione i możliwe do zaakceptowania. Wykorzystując inicjatywę uczniów, stwarza warunki do podjęcia przez klasę wspólnych decyzji. Sprawia to, że zdobywa zaufanie i uznanie uczniów. Atrakcyjność zajęć szkolnych powoduje, że powstające normy grupowe są podporządkowane procesowi nauczania i wychowania.
Są wynikiem czynnego i dobrowolnego uczestnictwa całej klasy w zajęciach szkolnych [11, s.55]. Wtedy to powstają nowe normy grupowe, mające na celu pomaganie nauczycielowi w usprawnianiu pracy szkolnej.
Praca wychowawcza nauczyciela ma na celu kształtowanie norm grupowych i wymaga indywidualnego traktowania każdego ucznia jak również nie wyklucza potrzeby aktywizowania każdego we współżyciu i współdziałaniu z wszystkimi uczniami klasy. Powstałe w ten sposób normy grupowe są w stanie zaspokoić zarówno oczekiwania uczniów jak i wymagania nauczycieli. W klasie o nieprawidłowo lub słabo ukształtowanych normach grupowych uczeń może przyczynić się do powstania poważnych trudności wychowawczych.

2.5 Stosunki społeczne i ich funkcje
Normy służą jako wzorcowe uogólnienia, które dotyczą przewidywań zachowania się członków grupy w ważnych dla nich sytuacjach. Przewidywania pozwalają na określenie oczekiwań dotyczących członka grupy. Układ norm obowiązujących w klasie szkolnej tworzy swoistą atmosferę tej klasy. Atmosferę grupy można określić jako system zachowań członków ułatwiających bądź uniemożliwiających osiągnięcie celu. Na atmosferę grupy wpływa sposób organizacji stosunków miedzy jej członkami i sposób kierowania nią [12, s.43].
W stworzeniu właściwej atmosfery w klasie dużą rolę odgrywa nauczyciel. Można ją kształtować zarówno przez własną postawę, jak też poprzez podnoszenie atrakcyjności grupy.
Ową atrakcyjność grupy możemy zwiększyć najefektywniej poprzez zmianę ich cech tak, aby mogła w większym stopniu zaspokajać potrzeby swoich członków (potrzebę bezpieczeństwa, akceptacji, uznania), czy poprzez wytworzenie w niej dobrej atmosfery. Warto zauważyć, że atmosfera może być dobra lub zła, pełna życzliwości i zaufania lub wrogości i nieufności, konstruktywna lub destrukcyjna, mobilizująca lub demobilizująca do współpracy lub do rywalizacji [13, s.18].
Stosunki społeczne – to mniej lub bardziej jednolite postawy do różnych osób.
Funkcje stosunków społecznych:
- Funkcja psychologiczna – stosunki oparte na życzliwości, wzajemnym zaufaniu zaspokajające potrzebę prawdziwej samooceny, uznania i bezpieczeństwa.
- Funkcja wychowawcza – stosunki ułatwiające oddziaływania na osobowość ucznia, jego rozwój intelektualny i moralno- społeczny, co w efekcie prowadzi do akceptacji przez innych członków grupy, lepszej motywacji do nauki, utrwalaniu nawyków i postaw na drodze uwarunkowania przez stosowanie systemu nagród i kar jak i przez naśladownictwo.
- Funkcja społeczna – stosunki oparte na poprawnym komunikowaniu się z innymi członkami grupy, utrwalające normy współżycia i współpracy, podnoszące integrację grupy.
W grupie gdzie wszyscy współpracują pojawia się życzliwość i zadowolenie, sytuacja prawidłowego rozpoznania uczuć innych ludzi oraz większe poczucie bezpieczeństwa. W grupie współzawodniczącej pojawia się większa agresywność, tendencja do samoobrony oraz obawa przed niepowodzeniem.
Efektywność wychowania zależy w znacznym stopniu od tego, jak nauczyciel – wychowawca wykorzystuje zjawiska i procesy psychospołeczne składające się na dynamikę klasy szkolnej.
Ważną cechą klasy szkolnej jest jej spoistość nazywana także integracją czy więzią wewnątrzgrupową. Wysoka spójność wyraża się w gotowości ogółu członków do rozszerzania i podtrzymywania interakcji, do podejmowania współpracy i współdziałania w ramach zespołu, w życzliwych i ofiarnych reakcjach grupy na zachowanie jednostek. Ma to ogromne znaczenie dla skuteczności wpływu grupy na swoich członków.
Czynniki wpływające na integracje w grupie to:
- atrakcyjność interpersonalna w grupie
- wysoka motywacja do osiągania wspólnych celów
- prestiż grupy w ocenie jej członków
- liczebność grupy
- złożoność grupy
- stopień integracji grupy
- stopień podzielania postaw przez członków grupy
Czynniki, które powodują zmniejszenie spoistości klasy to między innymi: brak lub niedosyt zaspokojenia podstawowych potrzeb uczniów, przeświadczenie uczniów o zbytniej dominacji niektórych z nich, nadmiar współzawodnictwa w klasie, uniemożliwianie im podejmowania własnych inicjatyw.
III. Podsumowanie
Środowisko wychowawcze wskazuje przede wszystkim na to, iż proces wychowania zachodzi w określonym kontekście społecznym. Odbywa się
w dwóch podstawowych środowiskach jest to rodzina i szkoła, które wzajemnie się uzupełniają. Pierwszym i bardzo ważnym jest środowisko rodzinne. Duże znaczenie w życiu dzieci i młodzieży również pełni środowisko szkolne. Jego integralną częścią są klasy szkolne.
Środowisko szkolne tworzą uczniowie, nauczyciele, przejawiane przez nich postawy wobec uczniów, stosowane metody wychowawcze, kontakty społeczne ukształtowane w klasie.
W środowisku szkolnym centralną rolę odgrywa nauczyciel, kierujący rozwojem umysłowym i społecznym uczniów oraz realizujący związane z tym cele wychowania. Od jego postawy zależy ogólna atmosfera klasie, jej morale i stopień świadomości grupowej oraz przede wszystkim efektywność pracy. Uczniowie przynależąc do klasy stają się grupą formalną, której zadaniem jest realizowanie określonych celów dydaktyczno – wychowawczych narzuconych jej zewnątrz.
Cele zawarte są w programie nauczania i wychowania. Dla uczniów powinny być jasne i osiągalne wtedy będą przez nich akceptowane.
Nauczyciel – wychowawca powinien mieć na uwadze, stworzenie takich sytuacji, w których uczniowie będą brali sami udział w określeniu celów. Nauczyciel wie, że grupa silnie oddziałuje na jednostkę i powinien dołożyć wszelkich starań aby klasa stała się racjonalnie zorganizowanym środkiem wychowawczym. Jeżeli nauczyciel nie będzie posiadał wiedzy na temat wzajemnych powiązań między uczniami, stosunków społecznych jakie panują w klasie czyli nie znając nieformalnego życia klasy – wychowawca nic nie zdziała. Mając wiedzę na temat pozycji zajmowanych przez uczniów w klasie oraz czynników warunkujących tą pozycję, wychowawca może przyczynić się do tworzenia w klasie lepszych stosunków, może podjąć środki i oddziaływanie, które ma szanse powodzenia. Grupa w której panuje harmonijne życie społeczne może być podstawą efektów pracy szkolnej, a jednocześnie prawidłowym rozwojem ucznia.
Klasa szkolna jest jedną z najważniejszych grup wychowawczych w życiu dziecka, ponieważ oddziałuje na ucznia przez wiele lat. Służy ona przyswajaniu określonych treści nauczania, ale również jej zadanie to przekazywanie wzorców zachowań, norm moralnych, kształtowaniu postaw pożądanych ze społecznego punktu widzenia i służących rozwojowi osobowości ucznia. Dzieci spędzają ze sobą po kilka godzin dziennie, łączą je podobne problemy i zainteresowania. Zatem pod wpływem wspólnie spędzonego czasu, wspólnej nauki, zbliżają się do siebie poprzez nawiązywanie stosunków koleżeńskich, rodzą się przyjaźnie, a także zatargi, niekiedy wrogość i intrygi. Początkowo klasę nie łączą więzi emocjonalne, tylko formalny układ stosunków, powstaje i rozwija się struktura nieformalna. Cechy klasy nieformalnej to spójność, przeżywanie wspólnych kontaktów społecznych w trakcie których odkrywają, że rówieśnicy mają podobne potrzeby.
Na klasę należy patrzeć jako grupę, która kształtuje się na tle różnorodnych układów społecznych.
Szkoła jako instytucja jest to zespół nauczycieli uczących w klasach.
Nauczyciel nie powinien traktować klasy szkolnej jako sumy poszczególnych uczniów jest ona zbiorem indywidualności tworzących formalne i nieformalne układy stosunków.
W świadomości każdego ucznia każda klasa spełnia rolę nie tylko grupy wychowawczej, a przede wszystkim grupy rówieśniczej. Nauczyciel bierze pod uwagę poznanie stosunków interpersonalnych jakie panują w klasie. Wychowawca powinien mieć wpływ na ukształtowanie się optymalnych warunków dla przebiegu procesu wychowawczego. Dla nauczyciela – wychowawcy ważnym zadaniem jest takie oddziaływanie na rozwój stosunków społecznych, które panują w klasie, by sprzyjały one integracji.
Reasumując, wychowawczy wpływ rodziny i szkoły są bardzo ważne, ponieważ zajmują szczególnie ważną rolę w procesie wychowania dzieci i młodzieży.


[1] W. Okoń, Zarys dydaktyki ogólnej, Warszawa 1965,
[2] R. Wroczyński, Pedagogika społeczna, Warszawa 1974,
[3] Tamże. s.52
[4] M. Łobocki, Wychowanie w klasie szkolnej. Z zagadnień dydaktyki grupowej, Warszawa 1974, WSiP
[5] J. Konopnicki, A. Molak, Z. Skorny, Psychologia wychowawcza, Warszawa 1966,
[6] M. Łobocki, Teoria wychowania w zarysie, Kraków 2003,
[7] M. Łobocki, Wychowanie w klasie szkolnej. Z zagadnień dydaktyki grupowej, Warszawa 1974, WSiP
[8] Katarzyna Kubin, Praca z klasą wielokulturową. Praktyczne wskazówki dla nauczycieli, „Forum na rzecz Różnorodności Społecznej” 2010, nr1
[9] R. Arends, Uczymy się nauczać, Warszawa 1994,
[10] M. Łobocki, Teoria wychowania w zarysie, Kraków 2003,
[11] M. Łobocki, Wychowanie w klasie szkolnej. Z zagadnień dydaktyki grupowej, Warszawa 1974, WSiP
[12] H. Sowińska, Klasa szkolna jako zespół wychowawczy,Warszawa1974,
[13] Ewa Zagórska, Atmosfera w klasie, „Poradnik wychowawczy” 2006, nr 8
Bibliografia.
Arends R., Uczymy się nauczać, Warszawa 1994,
Konopnicki J., Molak A., Skorny Z., Psychologia wychowawcza, Warszawa 1966,
Kubin K., Praca z klasą wielokulturową. Praktyczne wskazówki dla nauczycieli, „ Forum na rzecz Różnorodności Społecznej ” 2010, nr1
Łobocki M., Wychowanie w klasie szkolnej. Z zagadnień dydaktyki grupowej, Warszawa 1974, WSiP
Łobocki M., Teoria wychowania w zarysie, Kraków 2003,
Okoń W., Zarys dydaktyki ogólnej, Warszawa 1965,
Sowińska H., Klasa szkolna jako zespół wychowawczy,Warszawa1974,
Wroczyński R., Pedagogika społeczna, Warszawa 1974,
Zagórska E., Atmosfera w klasie, „ Poradnik wychowawczy ” 2006, nr 8