Opis i analiza przypadku rozpoznania i rozwiązania problemu chłopca głęboko upośledzonego przejawiającego zachowanie agresywne

1. Identyfikacja problemu
W swojej pracy rewalidacyjno- wychowawczej spotykam się z różnego rodzaju zaburzeniami rozwojowymi dzieci upośledzonych umysłowo. Praca z takimi dziećmi wymaga różnorodnych oddziaływań, szukania rozwiązań oraz zgłębiania wiedzy w tej dziedzinie. Zaczynając staż na nauczyciela dyplomowanego rozpoczęłam pracę z nowym chłopcem upośledzonym w stopniu głębokim pod względem intelektualnym jak i pod względem dojrzałości społecznej. Chłopiec przebywał w domu rodzinnym następnie został oddany przez rodziców do Domu Pomocy Społecznej. Rodzice nie odwiedzają chłopca systematycznie. W ciągu mojej trzyletniej pracy z chłopcem tylko raz zabrali go do domu rodzinnego. Chłopiec w wyniku dziecięcego porażenia mózgowego ma porażone kończyny dolne ( przemieszcza się pełzając) oraz częściowo kończyny górne. Podczas zajęć dużą trudnością jest agresywny stosunek chłopca do otaczającego świata, co stanowi ogromne zagrożenie dla chłopca oraz osób znajdujących się w jego otoczeniu. Podczas spacerów chłopiec zsuwa się z wózka, co jest dużym zagrożeniem dla niego. Chłopiec ze względu na napady agresji oraz dużą wagę przebywa ciągle w jednym pomieszczeniu sam. Chłopiec ma kontakt z ludźmi jedynie podczas zajęć oraz w momencie wykonywania czynności samoobsługowych przy chłopcu przez osoby dorosłe.

Do głównych objawów wskazujących na istnienie problemu należą;
• Czterokończynowe porażenie mózgowe,
• Duża waga chłopca,
• Ataki agresji i samo agresji,
• Ogromne rozdrażnienie,
• Zmienność nastrojów,
• Chłopiec nie przesypia nocy, najczęściej budzi się i rozrabia np. rozrzuca przedmioty znajdujące się w pomieszczeniu,
• Chłopiec wymaga ciągłej pomocy i kontroli osób dorosłych,
• Brak specjalistycznego wózka rehabilitacyjnego.
2. Geneza i dynamika problemu
Zaczynając pracę z chłopcem przeanalizowałam jego dokumentację zwłaszcza orzeczenie z Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej, z którego otrzymałam informacje o zalecanych kierunkach pracy z chłopcem oraz poziomie funkcjonowania w poszczególnych sferach życia. Cenne informacje o moim wychowanku otrzymałam od opiekunów pracujących na grupie chłopca. Dużą wskazówką do pracy z chłopcem oraz poznaniem jego poziomu funkcjonowanie było opracowanie Diagnozy Umiejętności Funkcjonalnych w oparciu o Inwentarz P PAC Gunzburga. Na podstawie zaczerpniętych informacji opracowałam indywidualny program pracy rewalidacyjno- wychowawczej. Codzienna praca z chłopcem oraz wnikliwa obserwacja zachowań chłopca w różnych sytuacjach życia codziennego pozwoliła mi na poznanie jego osobowości, predyspozycji, mocnych i słabych stron.
Chłopiec upośledzony umysłowo w stopniu głębokim. Funkcjonowaniu na poziomie inteligencji umysłowo- ruchowej towarzyszy mózgowe porażenie dziecięce. Komunikuje się z otoczeniem za pomocą nieartykułowanych dźwięków, zwróceniem wzroku na przedmiot, który chce dostać. Chłopiec reaguje na pojedyncze słowa, proste krótkie polecenia słowne wzmocnione gestem. Nie sygnalizuje potrzeb fizjologicznych wymaga całkowitej pomocy podczas spożywania pokarmów płynnych i stałych. Uwagę dowolną koncentruje na krótko. Lubi słuchać głośnej ludowej muzyki, reaguje na nią uśmiechając się, gdy ją słyszy zaczyna się kołysać. Różnicuje smaki, temperaturę, fakturę materiałów. Przemieszcza się czworakując, siedzi na podkulonych nogach. Samodzielnie zmienia pozycje ciała ( z pleców na brzuch i odwrotnie). Aktywność własna polega na eksploracji przedmiotów, przekładania ich z ręki do ręki, wkładania do ust. Manipuluje przedmiotami. W grupie zachowuje kontakt indywidualny, nie interesują go zabawy innych chłopców. U chłopca występują zachowania trudne w postaci agresji wobec innych osób ( chłopiec rzuca się na osobę, drapie, próbuje ugryźć). Chłopiec ze względu na wzmożoną agresję przyjmuje leki uspokajające. Od początku pracy z chłopcem spotykam się ze wzmożoną agresją fizyczną w stosunku do mojej osoby jak również do osób współdziałających w codziennym życiu chłopca. Ta agresja ma wiele podłoży, najczęściej jest to wynik niezadowolenia chłopca, chociaż zdarzają się sytuacje, w których chłopiec jest zadowolony i występuje to zjawisko. Świadczy to o dużym zachwianiu emocjonalnym chłopca
3. Znaczenie problemu
W rozpoznanym przypadku przy braku odpowiedniej stymulacji oraz interwencji medycznej dalsze funkcjonowanie chłopca będzie ograniczone. Nadal chłopiec będzie przebywał w odosobnieniu, nie będzie uczestniczył w życiu szkoły poprzez udział w spotkaniach integracyjnych. Sposób prowadzenia zajęć będzie ograniczony ze względu na dużą agresję chłopca. Zajęcia będą mało urozmaicone i atrakcyjne ze względu na bezpieczeństwo chłopca i nauczyciela.
4 Prognoza
Prognoza pozytywna
Konsekwentne działania wychowawcze pozwoliły wykształcić takie mechanizmy reagowania na bodźce zewnętrzne, które nie powodowały jego izolacji, nie stwarzały zagrożenia dla niego samego oraz innych osób. Wprowadzenie chłopcu w tok zajęć różnorodnych oddziaływań spowodowało wyciszenie chłopca, poddawanie się woli nauczyciela. Wdrażanie przez nauczyciela systemu kar i nagród pozwoliło chłopcu na stabilizacje. Wyeliminowanie częstych ataków agresji pozwoliło na wprowadzenie chłopca w kilka spotkań integracyjnych.
Prognoza negatywna
Pozostawienie chłopca w obecnej sytuacji spowodowałoby silniejszą alienację chłopca, pełne odizolowanie. Jego zachowania agresywne pogłębiałyby się, czego wynikiem byłoby brak uczestniczenia w życiu szkoły.
5 Propozycje rozwiązań
W pracy z chłopcem należało podjąć następujące działania:
• Ściśle współpracować z personelem medycznym oraz opiekunami grup,
• Tworzenie sytuacji umożliwiających uwolnienie napięć emocjonalnych,
• Regularne powtarzanie właściwych wzorców zachowania i reagowania na różne polecenia,
• Bliski, bezpośredni kontakt z wychowankiem,
• Stosowanie różnorodnych ćwiczeń wyciszających, rozluźniających,
• Powoli włączanie chłopca do udziału w spotkaniach okolicznościowych,
• Wyjścia na krótkie spacery wokół Domu Pomocy Społecznej.
6. Wdrażanie oddziaływań
Podstawowymi elementami, jakie założyłam sobie w pracy z chłopcem była sama organizacja pracy rewalidacyjno- wychowawczej, która przebiegała następująco:
• Na bieżąco informowałam personel medyczny oraz opiekuna grupy o każdym ataku agresji chłopca,
• Wprowadziłam strukturę czasu i przestrzeni ( zachowany był porządek zajęć, stałe miejsce pracy),
• Elementy struktury zadaniowej ( jasno i konkretnie pokazywałam chłopcu zadania, które musiał wykonywać; zadania przeplatane były aktywnością ruchową,
• Stosowała regularne przerwy a ich długość dostosowana była do możliwości koncentracji, uwagi oraz samopoczucia chłopca,
• Reagowanie na polecenia słowne (odbieranie słownej instrukcji w odpowiedzi na nią prawidłowego zachowania,
• Chłopiec wziął udział w spotkaniu wigilijnym oraz zajęciach otwartych, Dniu Dziecka,
• Stosowałam szereg ćwiczeń wyciszających, uspokajających wykorzystując elementy metody Ruchu Rozwijającego V. Sherborne, elementy metody Knillów,
• Wychodziłam z chłopcem na świeże powietrze na wózku pożyczonym od innego chłopca.
7. Efekty oddziaływań
W swojej pracy rewalidacyjno- wychowawczej z chłopcem udało mi się wyeliminować częste ataki agresji fizycznej wobec mojej osoby. Chłopiec zaakceptował strukturę zajęć, wydłużył się czas koncentracji na zadaniu. Coraz częściej poddaje się woli nauczyciela, wykonuje proste polecenia słowne. Wspólne spacery sprawiają ze chłopiec okazuje pozytywne emocje i zachowania wobec mojej osoby.