Mandala - nowa alternatywa w terapii pedagogicznej i działalności dydaktycznej

Co to jest mandala?
Mandala to rysunek figur: trójkątów, kwadratów, kwiatów, kręgów wpisanych w koło lub kwadrat. Wszystkie elementy są uporządkowane od środka- przyporządkowane centrum.
Słowo MAN-DALA pochodzi ze staroindeuropejskiej grupy języka i określa obwód, krąg, koło. W buddyjskim, jak też hinduskim (wedyjskim) pojmowaniu tradycji manadala to środek pomocniczy (jak różaniec do modlitwy), przez który medytujący sam znajduje w sobie symboliczną rzeczywistość.
Tak więc nie powinno zadziwiać, że mandala znajduje zastosowanie w psychoterapii, gdzie używa się jej do wyrażania pokładów własnej osobowości.
Mandala w edukacji - alternatywna metoda o szerokim zastosowaniu
Praca z mandalą niezaprzeczalnie wywiera bardzo korzystny wpływ na kształcenie uczniów już od pierwszego etapu nauczania. Pobudza i rozwija twórcze myślenie, które jest podstawą kreatywnej edukacji. Powiązanie mandali z planem nauczania przynosi doskonałe efekty, zwłaszcza w aspekcie teorii integracji emocjonalnej, która mówi, że właśnie mandala będąc „obrazem duszy” autora, jest świetnym narzędziem do poznania siebie.
Wykorzystanie mandali, jako alternatywnej metody nauczania, przynosi również doskonałe efekty w pracy z dziećmi:
• nadpobudliwymi psychoruchowo
• z problemami emocjonalnymi
• z zaburzeniami w sferze percepcji wzrokowej, sprawności grafomotorycznej, orientacji przestrzennej.
Mandala to doskonała forma zabawy oraz ćwiczeń relaksujących i odprężających stosowana zarówno w szkole, jak i w domu.
Sposoby wykorzystania mandali w pracy dydaktycznej
Zasadniczo występują trzy obszary pracy z mandalą:
• kolorowanie;
• rozwijanie, obserwacja, doskonalenie koncentracji;
• wymyślanie i rysowanie.
W pracy z mandalami ważne jest każdorazowe ustalenie z uczniami zasad postępowania oraz ich przestrzegania. Aby zachęcić dzieci do samodzielnej inicjatywy warto w klasie, w miejscu neutralnym, ustawić skrzynkę z przygotowanymi mandalami. W ten sposób uczniowie mogą w dowolnym momencie wykorzystać do indywidualnych zajęć w czasie wolnym.
KOLOROWANIE MANDALI
Przygotowuje się różnorodne mandale. Każdy uczestnik wybiera tylko jedną. Kolorowe kredki, mazaki leżą w zasięgu ręki. Każda osoba może kolorować mandalę według własnego uznania. Twórczej atmosferze sprzyja cisza lub miła muzyka. Przed przystąpieniem do malowania warto poświęcić chwilkę na relaksację: głęboki oddech, przeciągnięcie się parę razy dla rozluźnienia napięcia w mięśniach.
Kolorowanie mandali można też wykonywać bez specjalnego celu lub zastosowania. Może być ono źródłem radości z form i kolorów jakie maluje uczestnik zajęć.
Malowanie mandali może odbywać się pojedynczo, z partnerem lub w kilkuosobowych grupach. Osoby, które się dobrze znają i wspólnie malują mandale, mogą w ten sposób uczyć się nowego rodzaju komunikacji, jak też współpracy w grupie. Jest to bardzo istotny element, zwłaszcza w klasach, grupach, w których zauważamy trudności w komunikacji interpersonalnej i nawiązywaniu więzi koleżeńskich.
Każda mandala powinna mieć swój tytuł, nadany pod wpływem pierwszego wrażenia, jakiego doznaje uczeń patrząc na mandalę z pewnej odległości. Każdorazowo praca musi być zakończona pokazem kolorowych mandali.
MANDALA I DOSKONALENIE KONCENTRACJI
A oto następna możliwość- ćwiczenia koncentracyjne z użyciem mandali. Wszyscy uczestnicy otrzymują jednakową mandalę, na której przez jakiś czas koncentrują swoją uwagę, wpatrują się w nią- z muzyką w tle. Każdy uczestnik spoglądając na własną mandalę, koncentruje się na jej środku, dzięki temu dostrzega reguły rządzące wzorem ułożenia mandali, przyporządkowania kolorów do kształtów.
Podczas dyskusji, po ćwiczeniu, każdy uczestnik przedstawia swoje osobiste wrażenia, aby w następnym kroku sformułować ewentualne pytania i wątpliwości.
Faza końcowa to malowanie mandali, przy czym z samego faktu różnorodności powstają całkiem nowe obrazy.
RYSOWANIE MANDALI
Podczas zajęć szkolnych i pozalekcyjnych dzieci chętnie rysują mandale, co sprawia im wiele radości i satysfakcji. Można szkicować kompozycje za pomocą ołówka i linijki lub przy użyciu komputera, co daje jeszcze większe możliwości. Mandale można robić także przy użyciu gliny, kamyków, farb, kredek, kwiatów, piasku, skóry, drewna, tkanin. Możliwości są praktycznie nieograniczone. Kardynalną zasadą jest, przed przystąpieniem do pracy, podanie reguł i wskazówek koniecznych do konstruowania mandali.
Kilka pozycji wartych polecenia:
G. Bemmerlein „Mandale do dekoracji klasy”, „Mandale literowe”, „Mandale- Cztery pory roku (wyd. WIR)
M. Kraszewska „Mandale muzyczne”, „Mandale przyrodnicze” (wyd. WIR)
A. Jaglarz „Czytam z mandalą” (wyd. WIR)
opracowała Aleksandra Główka