Deficyty uwagi u dzieci w wieku przedszkolnym

Deficyty uwagi podejrzewa się u dzieci, u których obserwuje się:
problemy w skoncentrowaniu się na wykonywaniu przeróżnych czynności, od zadań związanych z nauką po obowiązki domowe;
trudności w słuchaniu tego, co się do nich mówi;
gubienie swoich rzeczy osobistych;
niedoprowadzanie rozpoczętych czynności i zadań do końca;
zapominanie o swoich powinnościach.
Ilość i jakość obserwowanych symptomów deficytów uwagi będzie różniła się w zależności od otoczenia i sytuacji. Najsilniejsze objawy tego typu występują zazwyczaj wówczas, gdy wymaga się od dziecka długiego koncentrowania się na jednym zadaniu, a co za tym idzie, dużego wysiłku umysłowego) oraz a sytuacjach grupowych, gdzie ryzyko pojawienia się bodźca rozpraszającego jest znacznie większe.
Podczas analizowania zdarzeń, w których dziecko przejawia trudności w zakresie uwagi, należy być niezwykle ostrożnym. Istnieje bowiem szereg sytuacji, które często mylnie odbierane są jako objawy zaburzeń koncentracji uwagi. Zalicza się do nich:
trudności w zakresie koncentracji u osób z upośledzeniem umysłowym;
zajmowanie się przez długi czas trudnym, monotonnym lub nieciekawym zajęciem;
podejmowanie czynności przez dziecko przestraszone, chore somatycznie
lub z trudnościami emocjonalnymi (wywołanymi aktualną sytuacją życiową);
nieadekwatne do wieku dziecka oczekiwania osoby dorosłej.
Analizując literaturę fachową, możemy spotkać się z dwoma typami zaburzeń koncentracji uwagi. Są to:
typ aktywno-impulsywny;
typ pasywny z zespołem „niebieskich migdałów”.
Dzieci reprezentujące typ aktywno-impulsywny często i szybko zniechęcają się, a także wykazują niską odporność na frustracje. Ponadto zazwyczaj są mało wytrwałe w dążeniu do określonego celu i nie posiadają gotowości do ponoszenia konsekwencji swoich czynów. Bardzo często też nie zapoznają się z całym materiałem pomocniczym i nie wysłuchują poleceń do końca, co skutkuje niepoprawnym wykonaniem zadania i dużą ilością pojawiających się błędów. Ich uwaga łatwo się rozprasza, zapominają też o przydzielonych im obowiązkach. Są to najczęściej te dzieci, które w czasie zajęć przeszkadzają innym, gdyż zajmują się sprawami zupełnie nie związanymi z tematem. Jeśli zaś chodzi o dzieci typu pasywnego z zespołem „niebieskich migdałów”, to są one najczęściej spokojne, nikomu nie przeszkadzające i zamyślone. Często sen na jawie nie pozwala im skupić się na wykonywanej czynności, więc potrzebują na jej zrealizowanie większej ilości czasu. Zazwyczaj jednak po zakończeniu zadania okazuje się, że rozwiązanie jest pełne błędów z racji rozpływającej się w różnych kierunkach uwagi.
Inny podział zaburzeń koncentracji uwagi proponują J. Thomas i G. Azzopardi. Wyróżniają oni trzy stopnie nieuwagi:
lekkie przypadki trudności w skupieniu uwagi;
zakłócenia w skupieniu uwagi;
zaburzenia uwagi wymagające pomocy.
O lekkich przypadkach trudności w skupieniu uwagi mówi się wówczas, gdy dziecko nie słucha zbyt uważnie tego, co się do niego mówi i zapomina o części przekazywanych mu informacji lub wtedy, kiedy na jednych zajęciach jest skupione, a na innych – rozkojarzone. Reakcja rodziców i pedagogów jest potrzebna wtedy, kiedy zachowania te będą przybierały na sile. W przypadku zakłóceń w skupieniu uwagi mamy do czynienia z brakiem cierpliwości podczas oczekiwania na swoją kolej i łatwym rozpraszaniu się na skutek najdrobniejszych nawet bodźców zakłócających pracę dziecka. Osoba cechująca się tym właśnie stopniem nieuwagi powierzone jej obowiązki i zadania wykonuje niestarannie, często zmienia aktywności, czasem bywa rozkojarzona, a czasem dosyć impulsywna. Potrafi jednak skupić się przez dłuższą chwilę na czynności, która jest dla niej interesująca. Z kolei o zaburzeniach uwagi wymagających pomocy mówi się wówczas, gdy dziecko nie jest w stanie skupić swojej uwagi nawet na tym, co znajduje się w kręgu jego zainteresowań, a także w obecności osób dla niego znaczących, charakteryzujących się spokojnym usposobieniem. Tutaj pomoc ze strony osób trzecich jest niezbędna, gdyż problem będzie przybierał na sile wraz z kolejnymi niepowodzeniami wynikającymi z dużych trudności z koncentracją.
Efektem trudności w skupieniu uwagi są najczęściej zaburzenia procesu przyswajania wiedzy i umiejętności. Największym zaś problemem jest umiejętne skupienie uwagi na czymś, co nie mieści się w kręgu zainteresowania dziecka. Poza trudnościami i niepowodzeniami szkolnymi, do konsekwencji deficytów uwagi zalicza się również zaburzenia zachowania i zaburzenia adaptacyjne.


Bibliografia:
A. Bryńska, A. Pisula, M. Skotnicka, T. Wolańczyk, A Kołakowski, ADHD. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej.
H. Weyhreter, Trudności z koncentracją uwagi.
J. Thomas, G. Azzopardi, Gdy dziecko nie może się skupić.
M. Kamińska, Zrozumieć dziecko z ADHD i pomóc mu.
T. Hanć, Dzieciństwo i dorastanie z ADHD.
W. Baranowska, Nauczyciel a uczeń z ADHD.