Klasy wielokulturowe i klasy integrujące - referat

Małgorzata Bucior
Zamość
Klasy wielokulturowe i klasy integrujące.

Rozdział Klasy wielokulturowe i klasy integrujące. przedstawia ważne zadanie jakim jest edukacja wielokulturowa i nauczanie w klasach integracyjnych. Zawiera wiele przykładów badań z tej dziedziny, udziela wskazówek, w jaki sposób można poradzić sobie z tymi problemami.
Edukacja wielokulturowa wymaga od nauczycieli starań o sprawiedliwe i równe traktowanie grup, które historycznie były dyskryminowane. Pojecie edukacji wielokulturowej było tradycyjnie ograniczone do mniejszości rasowych. Obecnie uważamy, że wynika to z języka, płci, klasy społecznej, odmienności indywidualnej jak również od różnic rasowych i etnicznych.
Edukacja wielokulturowa dla większości pedagogów to uznanie istnienia i wartości oraz zrozumienia wszystkich grup kulturowych, to także opanowanie umiejętności pracy ze zróżnicowanymi grupami uczniów.
Działającemu w Ameryce ruchowi praw obywatelskich i ruchom, które działały w innych krajach na rzecz równości i wolności zawdzięczamy pojawienie się pojęcia edukacji wielokulturowej.
Zjawiska, które charakterystyczne były dla powojennego okresu sprawiły, że w szkole skupiły się trzy ich skutki: uznanie, że pewnym grupom obywateli działa się krzywda, pragnienie naprawienia owych krzywd i ożywienie dumy z dziedzictwa kulturalnego grup rasowych i etnicznych.
Narasta świadomość, że społeczeństwo amerykańskie jest wielokulturowe, część uczniów szkół podstawowych pochodzi z różnych kultur, mówi różnymi językami
to sprawiło, że zmienia się nauczanie i wychowanie w szkołach. Jednak nie łatwo wdrożyć
to w życie, ponieważ wciąż wielu uczniów ma ograniczoną możliwość nauki i w wielu szkołach brakuje podręczników. W szkołach, w których większość uczniów to Murzyni i Latynosi nie naucza się na odpowiednim poziomie przedmiotów wymaganych przy przyjmowaniu na uczelnie wyższe. W tych szkołach nauczyciele uczą podstawowych umiejętności. Zatrudnieni są w nich nauczyciele bez kwalifikacji pedagogicznych i merytorycznych z zakresu nauczanego przedmiotu.
Uczniowie grup mniejszościowych uzyskują gorsze osiągnięcia od uczniów pochodzenia europejskiego. Badania pokazują, że ludzie biedni napotykają bariery oświatowe i ekonomiczne, które utrudniają im osiągnięcie sukcesu. Inną grupa ludzi, która napotyka trudności jak na przykład bezrobocie jest grupa osób niepełnosprawnych. W tej grupie około 36% osób pozostaje bez pracy, a około 25% żyje
w ubóstwie.
Problemami ogólno społecznymi powinien interesować się każdy obywatel, ponieważ ma on obowiązek działania dla dobra publicznego i mógłby próbować rozwiązać ten problem.
Pedagodzy chcąc pomóc w tej dziedzinie muszą podjąć edukacje wielokulturową, zagwarantować młodym ludziom równe możliwości uczenia się. Badania potwierdzają, że Amerykanie uważają, że wykształcenie przynosi w życiu sukcesy – ekonomiczne, polityczne i kulturalne. Wykazują również, że zarobki wciąż są powiązane z poziomem wykształcenia. Żyjemy w wielokulturowym świecie, dlatego też nasze szkoły powinny odzwierciedlać kształcenie wielokulturowe.
Edukacja wielokulturowa opiera się na teorii pluralizmu kulturowego.
Jego przedstawiciel Horace M. Kallen traktuje pluralizm kulturowy jako wzniesienie się ponad dwie konkurencyjne ideologie: amerykanizacje oraz tygla. Pedagogowie i politycy, którzy byli zwolennikami amerykanizacji, uważali, że istnieje narodowość, kultura amerykańska i amerykański system wartości. Grupy mniejszościowe powinny porzucić własną kulturę i włączyć się w kulturę amerykańską.
Zwolennicy koncepcji tygla byli przekonani, że wszystkie grupy etniczne mają jakieś pozytywne strony, ich kultury połączone z amerykańską stworzą nową wyższą kulturę. Pluralizm kulturowy odrzuca rasizm amerykanizacji jak i ideę wyłaniającego się amerykańskiego tygla. Przyjmuje on istnienie dominującej kultury amerykańskiej, uznaje także siłę i trwałość kultur grupowych. M. Kallen uważał, że kultury grupowe powinny akceptować wspólne elementy w kulturze dominującej i wprowadzić do niej nowe elementy dla wspólnego pożytku.
Inną grupą, której nie obejmuje zasada równych możliwości to osoby niepełnosprawne.
Już wcześniej zwrócono na nie uwagę, osoby te otrzymały jakieś wykształcenie, ale chodząc do szkół specjalnych.
W latach 1977 – 1996 w wyniku zmian prawnych nastąpił przyrost liczby dzieci niepełnosprawnych objętych programami pomocy i kształcenia.
Ustawa z 1975 roku gwarantowała bezpłatne nauczanie w publicznych placówkach oświatowych najlepiej dostosowanych do potrzeb dzieci niepełnosprawnych. To ona również wprowadza pojęcie nauczanie integracyjne. Wprowadzając nauczanie integracyjne trwała dyskusja czy klasy dla uczniów niepełnosprawnych powinny być zamknięte całością, czy też klasami integracyjnymi.
Prowadzono badania (1995rok), które pokazały, że nauczanie integracyjne nie przynosi szkód dla żadnej z obu grup uczniów.
Ze szkół specjalnych przenoszono dzieci umiarkowanie niepełnosprawne do zwykłych klas, a następnie włączano dzieci z poważniejszymi upośledzeniami i tworzono integracje w zwykłych klasach. Niosło to za sobą korzyści pedagogiczne, ponieważ usuwało dyskryminacje oraz dzieci niepełnosprawne miały okazję nauczyć się właściwych sposobów postępowania w sytuacjach społecznych i nauki szkolnej. Dzieci zdrowe dzięki temu mają możliwość zobaczenia ograniczeń sowich niepełnosprawnych kolegów.
Ustawa zawiera wiele postanowień, między innymi:
uczniowie powinni kształcić się w swobodnym środowisku dydaktycznym
dla każdego niepełnosprawnego dziecka należy sporządzić indywidualny program nauki
ocenianie nie ma być dyskryminowane
Poprzez nauczanie w swobodnym środowisku dydaktycznym rozumiemy, że dzieci z niewielkimi upośledzeniami powinny być włączone do zwyczajnych klas. Jeżeli dziecko posiada poważne upośledzenie, odpowiedzialność nauczyciela ze zwykłej klasy zmniejsza się, ponieważ uczeń ten więcej czasu spędza w grupach specjalnych, a w ostateczności przechodzi do szkoły specjalnej stałego pobytu. Praktyka ukazuje, że większość dzieci niepełnosprawnych w stopniu niewielkim objętych nauczaniem integracyjnym część dnia spędza w zwykłych klasach. Dla każdego upośledzonego dziecka należy sporządzić indywidualny program nauki.
Nauczyciel powinien poznać stosowne procedury jakie przewidziane są w okręgu szkolnym wobec uczniów ze specjalnymi potrzebami. Uczniowie posiadający jakąś niepełnosprawność objęci są kształceniem specjalnym.
Od szkół wymaga się opracowania indywidualnych programów nauczania dla każdego niepełnosprawnego ucznia IPN (indywidualny program nauczania), które przygotowywane są komisyjnie.
W skład komisji wchodzi nauczyciel klasy do której chodzi uczeń, rodzice ucznia, pedagog, logopeda, lekarz. Program powinien zawierać informacje o osiągnięciach w nauczaniu, długotrwałe i doraźne cele edukacyjne, plan osiągnięcia celów, określenie ilości czasu na naukę w zwyczajnej klasie, plan kontroli i oceny.
Indywidualny program nauczania sprawdzany jest i korygowany raz do roku. Kontrola i ocena uczniów jest związana z IPN, prawo zakazuje, by miał charakter dyskryminujący.
Szkoła otrzymuje dotacje z funduszu federalnego na każde niepełnosprawne dziecko.
Dzieci są diagnozowane, ocenia się ich stopień upośledzenia. Niektórzy uważają, że jest to pomocne dla nauczyciela oraz przysparza środków materialnych, gdzie są najbardziej potrzebne. Inni uważają, że diagnozowanie stwarza problemy, ponieważ prowadzi do tego, że źródło problemu dostrzega się w dziecku, a być może źródło tkwi w środkach dydaktycznych. Dziecko, które zostaje skierowane do szkoły specjalnej jest już tam na stałe. Inni uczniowie dokuczają dzieciom z etykietką niepełnosprawności i z tego powodu cierpi ich poczucie własnej wartości. Diagnozowaniu poświęca się dużo czasu i dlatego też jego przeciwnicy uważają, że można go przeznaczyć na naukę. W diagnozie uczestniczyć muszą rodzice. Bez ich zgody na piśmie nie wolno podejmować żadnych poważniejszych decyzji. Szkoła informuje rodziców o swoich zamierzeniach.
Lekcje powinny być przygotowywane do możliwości dzieci niepełnosprawnych i uzdolnionych. W tym względzie należy nawiązać współpracę z pedagogiem specjalnym zatrudnionym w szkole. By pomóc zwykłym uczniom i uczniom o specjalnych potrzebach poznać się i polubić, często stosuje się metody uczenia się we współpracy.
Zadanie dla nauczyciela, to przemyślenie urządzenia klasy. Musi mieć on na uwadze możliwość łatwego poruszania się przez uczniów na wózkach inwalidzkich. Przerwy należy zaplanować tak aby uczniowie, którzy mają trudności w chodzeniu zdążyli przejść do innej klasy.
Ważny jest również język jakim się posługujemy zwracając do uczniów o specjalnych potrzebach. Uczniowie zdolni i utalentowani mają również specjalne potrzeby, wymagają od nauczyciela zrozumienia i uwagi.
Wśród uczniów zdolnych jest mniej dzieci z grup mniejszościowych.
Nierówności rasowe i etniczne istniejące w społeczeństwie odzwierciedlają się w szkołach i w klasach. Uczniowie pochodzący z mniejszości etnicznej i rasowej są gorzej wykształceni jest to spowodowane wyborem szkoły, gorszych programów, furkacji ( podziału na ciągi) oraz zróżnicowanej interakcji z nauczycielami. W klasach ciągów zawodowych i specjalnych jest wysoka liczba uczniów z grup mniejszościowych, zaś niska w klasach przygotowujących do studiów wyższych i przeznaczonych dla uczniów zdolnych.
Przykładem są programy w klasach ciągu zawodowego: Murzyni są szkoleni do niskopłatnych zawodów, np. robotnik fabryczny, a Biali uczniowie nabywają wiedzy dotyczącej finansów i zarządzania.
Furkacja stanowi sformalizowaną wersję nierówności programowych. W czystej postaci występuje rzadko, ale istnieje dalej, dzięki doradcom szkolnym, których zadaniem jest doradzanie uczniom lub odradzanie zapisania się na przedmioty przygotowawcze do szkół wyższych.
Uczniowie z mniejszości rasowych i etnicznych otrzymują wartościowe wykształcenie, gdy uczą się w klasach o zróżnicowanym poziomie. Podsumowując można powiedzieć, że szanse nauczania zależą od usytuowania grupy.
Biorąc pod uwagę badania dotyczące barier kulturowych przedstawię przykład który pokazuje zachowanie dzieci indiańskich. Dzieci w klasie zachowują milczenie, nawet gdy są pytane przez nauczyciela. Większość uznałaby, że to nieśmiałość lub też, że mają trudności językowe lub z nauką i należy przenieść je do klas specjalnych dla uczniów mało zdolnych.
Jednak od dzieci indiańskich oczekuje się, że będą uczyć się przyglądając się dorosłym i nie wchodzą z nimi w interakcje. Pomocy mogą oczekiwać od starszego rodzeństwa, a nie od dorosłych. Uważam, że to przykład między kulturowych błędów w komunikacji, a nie efekt jakiś deficytów.
Następny przykład obejmuje użycia pytań w domach robotników afro amerykańskich. Dorośli nie zadają wielu pytań, a jeśli już to po to aby uzyskać informacje, których nie mają. W szkole nauczyciele bezustannie zadają pytania (są to pytania sztuczne), bo dorośli znają odpowiedź. Uczniowie uważają, że takie pytania nie maja sensu.
Villegos opracował w 1991roku teorię różnic kulturowych, która tłumaczy trudności napotykane w nauce szkolnej przez uczniów z grup mniejszościowych. Dzieci te w szkole nie kontynuują doświadczeń językowych z domu jeżeli, próbują zastosować wcześniej zdobytą wiedzę są źle zrozumiane. Krytykował on autorów, którzy obciążali odpowiedzialnością za szkolne niepowodzenia lukę między szkołą, a domem.
Teoria Villegosa wyparła teorie deficytu kulturowego. Teorie deficytu wskazywały, że mniejszości mają wrodzony deficyt inteligencji lub przyrodzone defekty upośledzające możliwości odnoszenia sukcesów szkolnych. Stwierdzono, że z rodzin ubogich dzieci stoją niżej pod względem umysłowym.
Kontynuowano badania, które podważyły te teorie i stwierdzono, że niezależnie od rasy i kultury ucząc się, wchodząc w kontakty społeczne rozwija się inteligencja.
Ważną rolę w nauce szkolnej odgrywa język. Dawniej za deficyt kulturowy uważano niepełnowartościowy język uczniów. Szkoły starały się eliminować dialekty używane przez uczniów ale to nie przynosiło oczekiwanych skutków. Dzieci nie uczą się lepiej, wtedy gdy tłumi się ich język, mogą stać się ofiarami negatywnych emocjonalnych i poznawczych konsekwencji. Nauczyciel powinien dawać szacunek dla języka jakim posługuje się uczeń w domu. Zaleca się aby dwujęzyczne programy kształcenia sprzyjały rozwijaniu języka ojczystego jak i angielskiego.
Opierając się na badaniach, stwierdzam, że od dawna zawód pedagogiczny zdominowany jest przez kobiety. W latach dwudziestych kobiety były dyrektorkami ponad połowy szkół podstawowych. W latach siedemdziesiątych stanowiły one 13 % pracowników administracji szkolnej. Obecnie zatrudnienie kobiet w administracji wzrasta, zaś nauczanie to przede wszystkim zajęcie kobiet.
Przeprowadzone badania dowodzą, że różnice w uzdolnieniach chłopców i dziewcząt były zawsze nieduże, a w ciągu dwudziestu lat malały. Możemy na nie wpłynąć za pomocą specjalnych przedsięwzięć pedagogicznych.
Badania wykazały, że w roku 1971 mniej niż 40% kobiet ukończyło pierwszy rok studiów, a dyplom uzyskało mniej niż 20%; mężczyźni odpowiednio 60% i 30%, zaś 1996 roku 70% dziewcząt poszło na studia, a chłopców 50%.
Badania wykazują, że pozycja społeczno – ekonomiczna wpływa na różnice w osiągnięciach szklonych. Badaniom zostały poddane dzieci z klasy robotniczej – klasy średniej. Przeprowadzone w1970 roku badanie ukazało, że pochodzenie klasowe ucznia wpływa na to w jakim ciągu zostanie umieszczony i jak będzie nauczany.
Wyniki wskazują, że osiągnięcia uczniów o niskiej pozycji społeczno – ekonomicznej są gorsze. Eksperymenty przeprowadzone w 1995 roku pokazały, że szkoły i klasy można zorganizować w taki sposób by nauka w nich osłabiła negatywny wpływ biedy i pochodzenia społecznego.
Mówiąc o nauczanie w klasach integracyjnych i zróżnicowanych kulturowo wymaga się od nauczyciela rozwijania wiedzy i rozumienia innych kultur, zwłaszcza tych z których pochodzą uczniowie. Trzeba starać się wyjaśnić i przezwyciężyć własne uprzedzenia. Nauczyciel powinien poznać lokalna kulturę ucznia poprzez nawiązanie znajomości z mieszkańcami i starać się zrozumieć ich punkt widzenia. Obserwacja może pomóc w uświadomieniu sobie własnych uprzedzeń i przemyślenia ich. Za przykład mogę tu podać opowieść dyrektorki, której uczestnictwo w uroczystości lokalnej pomogło wyrobić sobie pogląd na zachowanie jej ucznia należącego do grupy mniejszościowej.
Ważną dla nauczyciela sprawą są kulturowe różnice w stylach uczenia, nauczyciel powinien poznać rozbieżności, ponieważ nietrudno o konflikt pomiędzy uczniami i nauczycielami.
Uświadamiając sobie źródła nieporozumień ograniczymy ryzyko zakłóceń w porozumiewaniu.
Nauczyciel powinien uświadomić sobie oczekiwania wobec uczniów innych niż on sam, jest to bardzo ważne jak również i to, że może uwolnić klasę od uprzedzeń i sprawić, aby nauka była dobrze prowadzona.
W1968 roku Robert Rosenthol i Lenora Jacobson opublikowali książkę Pigmalion w klasie szkolnej. Zyskała ona popularność wśród pedagogów. Zawdzięczamy jej pojęcie samo spełniającego się proroctwa jak również dwadzieścia lat badań i sporów, które dotyczyły wpływu oczekiwań nauczyciela na osiągnięcia uczniów i ich samooceny.
Badacze twierdzili, że postępy uczniów były rezultatem odmiennego traktowania wskazanych przez nauczycieli uczniów. To zaś wypływało z tego, że nauczyciele spodziewali się po uczniach tych osiągnięć. Jednak badania te zostały zakwestionowane ze względu na uchybienia metodologiczne, ale wzbudziły zainteresowanie społeczności naukowej.
Kontynuowano badania, które dowodzą, że oczekiwania nauczyciela wobec ucznia i wobec klasy oddziałują na interakcje jak również na stosunki nauczyciela z uczniami i na rezultaty uczenia się. Jeżeli nauczyciel ma fałszywe wrażenie o niektórych uczniach i opiera na nich postępowanie wobec nich. Uczniowie ci po pewnym czasie zaczynają zachowywać się tak jak oczekuje nauczyciel. To potwierdza, że wcześniejsze oczekiwania były słuszne.
Inny rezultat to efekt skamieniałych oczekiwań zachodzi wtedy gdy nauczyciel dostrzega prawdziwe możliwości ucznia. Zgodne z diagnozą nie zmienia swoich oczekiwań, nawet
w momencie gdy uczeń poprawi się lub pogorszy.
Uważam, że godne polecenia są wskazówki dla nauczyciela.
Nauczyciel powinien opanować sposoby unikania oczekiwań negatywnych, a umacniania pozytywnych.
1. Obowiązkiem nauczyciela jest nauczanie wszystkich uczniów i okazywanie wiary
w ich możliwości.
2. Ostrożne korzystanie z informacji od innych nauczycieli i zawartych w dokumentach ucznia.
3. Zapewnić wszystkim uczniom tyle samo czasu na wypowiadanie się.
4. Systematyczne kontrolowanie częstości i charakteru interakcji słownych z uczniami dobrymi i słabymi.
5. Systematyczne kontrolowanie charakteru interakcji niewerbalnych z uczniami.
6. Nauczyciel powinien być uczciwy i konsekwentny w swoim sposobie oceniania pracy ucznia.
7. Nauczyciel posługujący się grupową formą nauczania, powinien zadbać by grupy były elastyczne i gotowe do zmian.
8. Nauczyciel powinien konsekwentnie i uczciwie rozdzielać nagrody i przywieje uczniom słabym i dobrym.
9. Nauczyciel powinien uzyskać informacje czy zdaniem uczniów traktuje ich bezstronnie.
10. Powinien przemyśleć czy przez swoje działanie daje uczniom do zrozumienia, że ich ceni i oczekuje doskonałej pracy.
Omawiając zadania nauczyciela, kierującego klasą wielokulturową musimy brać pod uwagę, że treści nauczania są zgodne z potrzebami uczniów i wolne od uprzedzeń.
Nauczyciel powinien przejrzeć podręczniki i inne materiały dydaktyczne. Podejmując decyzje, o tym czego powinien uczyć oraz włączyć do programu tematy wielokulturowe.
Aby realizować powyższe cele powinien stosować trzy metody:
- Pierwsza to studium kultury grupowej, nauczyciel wprowadza jednostki tematu lub cały działy, które pogłębiają wiedzę o różnych grupach i kulturach
- Druga to stadium tematu; lekcje poświęcone są przedstawicielom innych grup, dotyczą np. muzyki lub sztuki.
Obie metody są pożyteczne, ale podkreślają różnice między grupami, a nie podobieństwa.
Lekcje prowadzone w ten sposób mogą rozdrabniać materiał i okazać się powierzchowne.
- Trzecia metoda to studium zjawiska wielokulturowości, polega na wprowadzaniu do lekcji z szeregu pojęć związanych z pluralizmem kulturowym. Zadaniem nauczyciela jest dobór pojęć jak np. pluralizm, współzależność, porozumiewanie się, pasujące do danego przedmiotu i wieku uczniów.
W swojej pracy dydaktycznej każdy nauczyciel ma do wyboru metody, za pomocą których ma kształtować klasę integracyjną i wielokulturową. Posługując się tymi metodami pomoże uczniom z odmiennych kultur opanować bardziej efektywnie materiał i lepiej odnaleźć się w kulturze dominującej. Powinien starać się aby w każdej grupie znaleźli się uczniowie zdolni, przeciętnie zdolni i niezdolni oraz zachować równowagę pod względem rasy i pochodzenia etnicznego uczniów.
Planując oraz prowadząc lekcje powinien wykorzystywać istniejące już możliwości uczniów. Ważne jest to w przypadku uczniów o specjalnych potrzebach lub odmiennych kulturowo, którym pozostali koledzy przypisują niższą pozycje.
Wówczas nauczyciel może skorzystać z techniki zwanej ustaleniem kompetencji uczniów o niższym statucie. Do tego potrzebna jest obserwacja uczniów w czasie wykonywania różnych zadań. Dokonując oceny jakimi korzystnymi cechami odznacza się uczeń, nauczyciel przy klasie zwraca uwagę na specjalne kompetencje uczniów o niskim statucie. Można dostrzec, że u dzieci których problemem jest brak motywacji i niskie wyniki w nauce, często pod wpływem uznania poprawiają się ich kompetencje.
Następnie nauczyciel stosuje również metodę nauczania wzajemnego, która polega na tym, że uczniowie uczą się nawzajem. Badania wykazały, że jest ona skuteczna w przypadku uczniów z zaburzeniami procesu uczenia się. Wykorzystywana jest w szkole podstawowej i średniej, w nauczaniu specjalnym, nauczaniu uczniów zagrożonych do nauczania wiadomości i czytania ze zrozumieniem.
Inna metoda, która również jest stosowana, to rozwiązywanie problemów lokalnych podobna jest do metody problemowej, przynosi dobre rezultaty w klasach wielokulturowych. Stosując ją nauczyciele mają na uwadze zainteresowanie uczniów sprawami najbliższego otoczenia. Uczniowie zajmując się tym problemem muszą sporządzić plan, spiać pomysły rozwiązania problemu, próbować rozwiązać problem.
Zadaniem nauczyciela, które występuje zarówno w klasie integracyjnej jak i wielokulturowej, to ocena wyników nauczania. Nauczyciele powinni korzystać z różnych metod oceniania między innymi: sprawdzianów ustnych, pisemnych, wypracowań i testów. Ocenianie nie ma na celu dyskryminowania ucznia, a sprawdzenie wiadomości to czynność obejmująca różne poziomy materiału.
Wielu nauczycieli nie korzysta już z tradycyjnych sprawdzianów, a korzysta z metody portolio – czyli teczki prac ucznia, w której dokumentuje się postępy ucznia. Teczka może zawierać na przykład prace plastyczne, dyktanda, projekty badawcze. Teczki są dobrym rozwiązaniem podczas spotkań z rodzicami.
Problemy kierowania klasą integracyjną i wielokulturową można zminimalizować poprzez zaplanowane reguły i schematy postępowania, przedstawienie je uczniom i uzyskanie ich akceptacji.
Jeżeli nauczyciel w stosunku do uczniów jest życzliwy, ceni ich jako osoby, pomaga osiągnąć ambitne cele to uczniowie zachowują się lepiej. Badania wykazały, że nauczyciele wykazujący się życzliwością dla uczniów i interesujący się ich sprawami najlepiej radzą sobie z uczniami zagrożonymi.

Po przeczytaniu tego rozdziału, nasunęła mi się pewna myśl, którą pragnę przedstawić. Uważam, że dobrym pomysłem była organizacja klas wielokulturowych i klas integracyjnych. Zadaniem dobrego pedagoga jest prawidłowe nauczanie i cenienie innych ludzi niezależnie od tego czy są oni innej narodowości, płci czy niepełnosprawni. Nauczyciel powinien opanować i umiejętnie dostosować metody pracy ze zróżnicowanymi grupami.
Jego zadaniem jest własny rozwój w stosunku do innych kultur, lepsze ich poznanie jak również wyeliminowanie własnych uprzedzeń. Nauczyciel pracujący w klasach integracyjnych, to powinna być osoba tolerancyjna, pomysłowa, która potrafi dostosować metody nauczania do możliwości wszystkich uczniów. Pedagodzy kierujący klasami integracyjnymi i wielokulturowymi powinny wyróżniać się życzliwością w stosunku do wszystkich uczniów jak również umiejętnością kierowania klasą, tak aby żaden uczeń nie był w niej dyskryminowany.


Bibliografia:
Richard I. Arends Uczymy się nauczać. Warszawa 1994 WSiP