Koncepcja państwa - demokracji. Referat

Demokracja znaczy dosłownie władza. Jest ona formą rządzenia zakładającą możliwość uczestnictwa i opozycji politycznej dużych kręgów społeczeństwa.
Ustrój demokratyczny już pojawił się w Atenach i kształtował się przez wieki jako jedna z form rządzenia państwem. Był on różnie pojmowany. Święty Tomasz ustawił go pośrodku w swej hierarchii rządów i uważał demokrację za najmniej szkodliwy ze złych , istniejących ustrojów. W XX w. właśnie w oparciu o demokrację powstały systemy totalitarne .
Kościół w nauczaniu społecznym uważa, że ludzie mają prawo wyboru ustroju takie ustroje, ale zaznacza , że tylko takie są właściwe ,które zapewnią dobro wspólne i nie naruszają godności osoby ludzkiej.
Analizując koncepcję demokracji Jan Paweł II wykorzystuje tu swoje analizy jako filozofa etyka -K. Wojtyły.
Papież chociaż popiera demokrację i uważa, że jest najlepszym ustrojem, który gwarantuje uczestnictwo a jednocześnie widzi jej zagrożenia i wypaczenia . W encyklice Centesimus annus w roku 1991 pisze, że docenia demokracją jako system „ który zapewnia udział obywateli w decyzjach politycznych i rządzącym gwarantuje możliwość wyboru oraz kontrolowania własnych rządów” ale jednocześnie przestrzega przed możliwością przekształcenia w dyktaturę nielicznych rządzących , którzy „dla własnych korzyści lub celów ideologicznych przywłaszczają sobie władzę w Państwie”(CA 46).
Demokracja zapewnia obywatelom uczestniczenie w nadawaniu kształtu i charakteru wspólnoty politycznej. Demokracja daje szansę uczestniczenia we władzy przez wolność polityczną. Wolność polityczna stanowi aspekt wolności w ogóle. Wyraża się ona w możliwości swobodnego określania politycznego kształtu państwa. Ustrój demokratyczny gwarantuje obywatelom udział w decyzjach politycznych i decyzjach odnoszących się do dobra wspólnego tego społeczeństwa. Demokracja umożliwia uczestniczenie we władzy czyli w zaangażowaniu na rzecz dobra wspólnego. Każdy obywatel jest współrządzącym. Głębokim sensem demokracji mieć poczucie udziału w dobru wspólnym.
Źródłem władzy w demokracji jest wola większości. Demokracja daje prawo obywatelom do samostanowienia w kształcie wspólnoty politycznej. Społeczeństwo dojrzałe tzw. społeczeństwo obywatelskie to społeczeństwo dojrzałe do samostanowienia o sobie. Obywatel jest odpowiedzialny za państwo czyli za dobro wspólne. Obywatel to ktoś więcej niż podatnik, czy wyborca. Tu chodzi odpowiedzialność za dobro wspólne bowiem od struktury dobra wspólnego zależy spełnienie się osoby ludzkiej.
Ani liberalizm ani totalitaryzm takiej gwarancji nie daje. Tylko taka , która pozwala uczestniczyć w dobru wspólnym. W liberalizmie nie ma mogole dobra wspólnego w totalizmie jest wymuszone. Pozostaje demokracja ale oparta o podmiotowość człowieka odpowiedzialnego za dobro wspólne.
Jan Paweł II w encyklice „Centesiumus annus” mówi, że „ Kościół popiera demokrację , jako system, który zapewnia udział obywateli w decyzjach politycznych i rządzącym gwarantuje możliwość wyboru oraz kontrolowania własnych rządów „ (CA 46). Uważa z najlepszą taką formę demokracji autentycznej , która oparta jest o właściwą koncepcję osoby ludzkiej i możliwa tylko w państwie prawnym..
Papież jednak poddaje krytyce takie demokracje, które pozostawiają jednostkę samej sobie , dają jej niczym nie ograniczoną wolność prowadzącą do anarchii. Demokracja powinna kierować się prawdą i dobrem. Zauważa też , demokracja pojmowana liberalnie kieruje się relatywizmem, eliminuje pojęcie dobra, prawdy i innych wartości ..Demokracja musi stać na straży praw osoby ludzkiej. One są nienaruszalne i nie mogą ust ustępować nawet zasadzie większości. Prawdziwa demokracja według Papieża to taka, która kieruje się prawdą i ta prawda nie może być produktem polityki czy większości. Konieczne jest też odwołanie się do prawdy wiecznej , bez tego łatwo i instrumentalizację idei dla celów jakie stawia sobie władza.
Podstawą demokracji jest przestrzeganie praw człowieka Nieprzestrzeganie praw człowieka nie zapewnia realizacji prawdziwej demokracji.
Demokracja jako forma ustroju państwowego zasługuje na uznaje ponieważ respektuje personalistyczną zasadę uczestnictwa. Państwo wypełnia swój podstawowy obowiązek troszcząc się o dobro obywateli i dlatego tworzy prawo . Prawo, które ustanowia państwo, władza ustawodawcza powinno dać to co każdemu człowiekowi konieczne na mocy natury, na mocy bycia człowiekiem. Prawo stanowione powinno dać wyraz prawu naturalnemu, do którego mamy prawo natury. Takie prawo nazywa się prawami człowieka. Prawo naturalne powinna być podstawą prawa pozytywnego, stanowionego. Dobre prawo to takie, które nie narusza fundamentu prawa naturalnego. Papież wylicz prawo do życia od poczęcia do naturalnej śmierci, prawo do życia w normalnej rodzinie i środowisku sprzyjającemu rozwój osobowości , prawo do prawy, prawo do pracy, do założenia rodziny (CA 47).
U podstaw tworzenia prawa stoi zasada sprawiedliwości. Nie wolno naruszać moralnego fundamentu motywowania prawa a jest nim sprawiedliwość. Jest ona normatywną normą prawa. Konsekwencją zasady sprawiedliwości jest równość wszystkich wobec prawa. Jedną z zasad demokracji jest zasada większości . Ona decyduje kto rządzi krajem ale ta zasada nie rozciąga się na wszystkie sprawy ludzkie. Zasada większości nie może decydować o normatywnej prawdzie o człowieku. Tu jest granica woli większości. Zasada większości, będąca jedną z zasad konstruktywnych demokracji nie może obejmować normatywnej prawdy o człowieku, praw moralnych. Nie może ona rozstrzygać tego co przysługuje człowiekowi z natury. Ta zasada nie ma zastosowania w sądownictwie, w nauce. Tam orzeka się na podstawie dowodów nie opinii ludzkiej. Prawda i dobro nie mogą być rządzone zasadą większości. Osoba i prawo naturalne jest przed prawem państwowym, jest przed ustawą. Parlament odkrywa prawo moralne ale go nie ustanawia.
Wartość reguły większości jest uznawana w tym sensie , że większość jest zdolna odkryć sprawiedliwość w większym stopniu niż pojedynczy człowiek. Ona jest ważna bo większość ma lepszą możliwość odkrycia prawdy niż jeden człowiek. Podstawą ustanawiania prawo powinno być prawo naturalne.
Państwo demokratyczne to państwo prawa, praworządne wraz z zasadą większości. Państwo demokratyczne więc to , które opiera się na prawie natury plus zasada większości .Zasada większości nie dotyczy tego co jest nienaruszalne: prawda; dobro moralne. One może dotyczyć jedynie interesów rządzonych zasadą większości.
Natura ludzka , prawda o człowieku jest przedinteresowna. Państwo zasadą większości może przyjmować budżet państwa ale nie może ją decydować o życiu człowieka: np. o aborcji czy eutanazji.
Życie nie jest kategorią ,którą można rozporządzać . Ono należy do istoty natury ludzkiej i jest przed państwem.
Zasada sprawiedliwości jest przed zasadą większości. Przy dopuszczeniu prymatu zasady większości nad zasadą moralności dochodzi do relatywizmu moralnego. Jego konsekwencją jest demokracja konsensensualna . Dopuszczane jest to co zyska zasadę większości. To otwiera drogę do legalizacji bezprawia.
Pojawiają się dwa modele demokracji:
-jedna oparta o wolę większości
- oparta o wartości, o prawo naturalne.
Toczy się spór którą należy wybrać. Jan Paweł II podkreśla rolę dialogu w demokracji. On jest konieczny w rozwiązywaniu problemów moralnych. Warunkiem sensownego dialogu jest działanie używanie sensownych argumentów. Dialog jest sposobem rozwiązywania konfliktów. Dialog kształtuje wspólnotę .On jest podstawą demokracji. Wspólnota rozpoznaje dobru wspólnoty swe własne dobro. Dialog ma jeszcze szerszy zasięg niż rozwiązywanie problemów, on służy budowania wspólnoty. Mamy dzięki niemu świadomość budowania wspólnoty, pragnienia jej dobra.
Demokracja daje możliwość do budowania społeczności opartej na wspólnocie, gdzie ludzie mogą o sobie samostanowć. W dialogu odkrywana jest prawda. Choć dialogu odkrywa się pluralizm poglądów , pluralizm jednak nie jest celem. Celem jest odkrycie prawdy. Pluralizm jest środkiem, który pozwala lepiej odkryć prawdę. W centrum współczesnego sporu o demokrację stoi problematyka aborcji. Jedna demokracja broni zasady oparta o wolę większości a druga broni wartości.
Miarą praworządności państwa stosunek wobec najsłabszych. Państwo nie może wyłączać z ochrony prawnej dzieci poczętych czy ludzi ciężko chorych. Jeśli tak czyni państwo prawa przekształca się wówczas w bezprawie, staje się państwem totalitarnym.
W encyklice Centisimus annus pisze „Historia uczy ,że demokracja bez wartości łatwo się przemienia w jawny lub ukryty totalitaryzm. Odmówienie prawa do życia jakiejś grupie osób staje się państwem totalitarnym.
Wartość życia się odkrywa a nie ustanawia. Gdy prawo wyklucza kogoś z ochrony prawnej to otwiera drogę do dalszych wykluczeń. Prawo wówczas uchwala większość i ustalone będzie takie prawo, które chce większość bez zwracania uwagi na zasady prawa naturalnego.
Państwo demokratyczne wówczas przeradza się w totalitaryzm i dochodzi do panowania i przemocy jednych nad drugimi.
Obrona prawo do życia nienarodzonych jest obroną demokracji.
Jan Paweł II zauważa, że obok postawy sprawiedliwości jest zasada solidarności. Nakazuje ona by nikogo nie wyłączać z troski o dobro wspólne. Należy troszczyć się o potrzeby drugiego: poprzez troskę wobec drugiego człowieka lub przez aktywność społeczną, która zmierza do troski o innych.
Zasada solidarności nakazuje przedkładać dobro całej społeczności nad dobro jednostkowe. Zasada solidarności przeciwna jest walce klas. Podstawą solidarności jest osoba wraz ze zdolnością uczestniczenia. Osoba ludzka zdolna jest do uczestniczenia i spełnia się przez dobro moralne. To spełnianie dokonuje się na dwóch zasadach miłości i solidarności.
Otwarcie na porządek religijny –to jeszcze jedna zasada , która należy do demokracji. Wymiar bowiem moralny otwarty jest na wymiar religijny. Człowiek jest istotą religijną . Nie tylko w sensie wyznaia ale i w sensie odniesienia się do racji swego istnienia. Z racji, że jest członkiem pewnej wspólnoty żywi pewne przekonania religijne , wyznaje tę samą religię ale i w tym sensie ,jako byt przygodny poszukuje racji swego istnienia, jest otwarty na wymiar religijny. Dlatego państwo dekokt nie może być państwem laickim. Państwo laickie to państwo ateistyczne. Państwo nie może rozstrzygać wymiaru religijnego. Państwo powinno być religijne ale nie konfesyjne. Powinno być otwarte na wymiar religijny ponieważ obywatele są religijni.
Zasadą państwa demokratycznego jest zasada wolności słowa i wyznania. Państwo laickie odcina porządek moralny od ostatecznego swego uzasadnienia. Wedlu zasad etyli porządek moralny prowadzi do religijnego, akt afirmacji osoby jest aktem afirmacji Boga. Akt moralny jest jednocześnie aktem religijnym. Respektując drugiego człowieka , respektuję tego, który jest jego racją czyli Absolut.
Państwo laickie odcina porządek moralny od porządku odniesienia do Absolutu. Nie chodzi o wyznanie ale porządek filozoficzno-etyczny w odniesieniu do Boga. Państwo demokratyczne nie może być neutralne światopoglądowo. Państwo demokratyczne ma stać na straży dobra człowieka a nie każde poglądy, działanie respektują człowieka. I mimo ,że jest zasada tolerancji nie wszystko można tolerować, nie wolno tolerować zła moralnego. Dobro moralne jest zakorzenione w człowieku i powinno być podstawą państwa i prawa.
W koncepcji demokracji Jana Pawła II widać jego wizję osoby i uczestnictwa. Demokracja ma wartość ponieważ umożliwia człowiekowi uczestniczenie w życiu wspólnoty politycznej .
Koncepcja ekonomiczna w ujęciu Jana Pawła II
W Centisumus annos zwraca uwagę na wolny rynek jako źródło najlepiej zaspokajające potrzeby materialne. Historycznie okazało się, że gospodarka planowa zawiodła, nie była w stanie zaspokoić potrzeb swoich obywateli. Ustrój oparty na wolnym rynku i przedsiębiorczości może najlepiej zaspokoić potrzeby. Przedsiębiorstwo musi być mierzone słusznością a nie tylko zyskiem.
Prawo konkurencji jest ważną zasadą, która rządzi wolnym rynkiem .Przeciwieństwem konkurencji jest monopol. Zadaniem państwa jest przezwyciężanie monopolu.
Jednym z obowiązków państwa jest troska o najbiedniejszych, potrzebujących. Troszczy się o nich przez określoną politykę społeczną.
Nawiązując do tego Jan Paweł II krytykuje państwo opiekuńcze. Idea państwa opiekuńczego dominuje w państwach współczesnej demokracji. Jest to niewłaściwy sposób postępowania. Takie państwo zwalnia obywateli z odpowiedzialności za własne życie. Ma tu miejsce jak pisze utrata ludzkiej energii i przesadny wzrost struktur publicznych. Państwo przyjmuje na siebie zobowiązania , których nie jest w stanie wypełnić. Robi się tzw. dziura budżetowa: państwo wiej wydaję niż uzyskuje. Jan Paweł II proponuje w miejsce państwa opiekuńczego państwo kierujące się zasadą pomocniczości.
Państwo opiekuńcze podejmują działania, które obciążają budżet a nie szukają innych wyjść. Najgorsze, się zdarza , że przez swą pomoc państwo przyczynia się lub podtrzymuje moralne zło. Utrwala często moralną niedojrzałość obywateli.
Personalistyczny ustrój demokratyczny polega na takich podstawach:
-demokracja
-wolny rynek
- solidarność
Papież poszukuje takich rozwiązań demokracji które najlepiej odpowiadają osobie ludzkiej . Człowiek zaś rozwija się we wspólnocie . We wspólnocie , z innymi spełnieni się on najpełniej jako człowiek.
Papież mówi, wartość demokracji jest tyle warta ile warte są wartości, które reprezentuje i przypomina, że demokracja, która nie jest zakorzeniona w obiektywnej moralności nie spełnia swej roli. Bez odniesienia się do moralności i transcendencji człowiek popada w bezsens. Nie będzie mógł się sam rozwijać ani budować społeczeństwa. Zatracając wrażliwość na Boga zostaje zagrożona i zniekształcona wrażliwość na człowieka (EV 22).

Bibliografia:
Jan Paweł II, Centesimus annus
Jan Paweł II, Evangelium vitae