Komunikacja językowa gimnazjalisty z ADHD

Nadpobudliwość psychoruchowa (ADHD) – terminologia
Obecnie w piśmiennictwie światowym oficjalnie używane są dwie nazwy: w Klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV) jest mowa o Attention Deficit Hyperactivity Disoder, czyli o „Zespole nadpobudliwości psychoruchowej z zaburzeniami koncentracji uwagi” ; natomiast w proponowanej przez Światową Organizację Zdrowia międzynarodowej klasyfikacji chorób (ICD-10) występuje termin Hyperkinetic Disoder, czyli „zespół hiperkinetyczny lub zaburzenia hiperkinetyczne”.
Ja przyjmę popularne w języku polskim określenie „zespół nadpobudliwości psychoruchowej”, czyli ADHD.
Zespól ten jest schorzeniem wymagającym odpowiedniego leczenia i objawiającym się trwałymi sposobami zachowania układającego się w charakterystyczną triadę problemów, czyli:
- nasilone zaburzenia uwagi, niemożność skoncentrowania się,
- nadmierna impulsywność
- nadmierna ruchliwość.
Objawy te tworzą stały wzór zachowania dziecka, są zatem obecne (choć w różnym nasileniu) przez cały czas.
Obecnie uważa się ,że przyczyną tego zespołu najczęściej nie jest organiczne uszkodzenie mózgu na skutek działania patologicznych czynników w okresie okołoporodowym, lecz jest bardzo nasiloną, genetycznie uwarunkowaną cechą człowieka. Mózg dziecka nadpobudliwego dojrzewa w odmienny sposób. Spowodowane jest to zmianami w obrębie materiału genetycznego, co z kolei powoduje zmiany pracy niektórych struktur mózgu, a w konsekwencji zaburzenia procesów psychicznych.. Za założeniem,
że ADHD jest genetycznie uwarunkowaną cechą przemawiają wyniki badań nad rodzinami dzieci nadpobudliwych, w których znacznie częściej występuje nie tylko nadpobudliwość, ale także różne zaburzenia będące wynikiem zaburzonej kontroli impulsów i nieuwagi.
Rozpowszechnienie ADHD, w zależności od pracy i użytych kryteriów diagnostycznych, jest oceniane pomiędzy 3 a 8% dzieci w wieku szkolnym. Częściej tym zaburzeniem dotknięci są chłopcy (T. Wolańczyk, A. Kołakowski, M. Skotnicka).
Dzieci nadpobudliwe mają pewne specyficzne trudności językowe, zatem ma
to istotny wpływ na ich komunikację językową. Są to:
a) trudności w budowaniu spójnych wypowiedzi.
Uczniowie ci nie trzymają się schematu wypowiedzi, nie przestrzegają reguł stylistycznych
i gramatycznych.
b) częste odbieganie od tematu.
Uczeń przeskakuje z myśli na myśl, zapomina ją dokończyć; z pomysłu na pomysł, często myli fakty.
c) trudności w posługiwaniu się przyimkami określającymi położenie
w przestrzeni (na, w, obok, za) oraz trudności ze słowami określającymi następstwo czasowe zdarzeń (przed, po). Takie kłopoty powodują, że dziecku trudno jest przekazać np.: chronologię wydarzeń.
d) nieprzestrzeganie zasad prowadzenia rozmowy.
Dziecko nie zwraca uwagi na rozmówcę, przerywa, zagaduje, stosuje niezrozumiałe skróty myślowe.
e) zbyt szybkie i zbyt głośne mówienie.
Inna grupą zaburzeń komunikacji językowej u uczniów z ADHD jest:
a)dysleksja i dysgrafia będące znacznie większym obciążeniem niż dla innych dzieci.
b) specyficzne zaburzenia ortografii, gdyż upośledzona jest zarówno zdolność ustnego sylabizowania, jak i prawidłowego pisania słów.
c) specyficzne zaburzenia umiejętności szkolnych.
Zaburzenia te polegają na upośledzeniu normalnych wzorców nabywania umiejętności szkolnych od wczesnych stadiów rozwoju.
d) specyficzne zaburzenia czytania.
Upośledzone mogą być wszystkie następujące funkcje: umiejętność rozumienia czytanego tekstu, rozpoznawania czytanych słów, ustnego czytania oraz sprawność wykonywania zadań wymagających sprawnego czytania.
e) specyficzne zaburzenia umiejętności arytmetycznych.
Obok tych struktur i funkcji, u dziecka z ADHD, zaburzona może być również analiza wzrokowa, słuchowa, sprawność motoryczna, integracja i lateralizacja.
Z uwagi na powyższe trudności językowe, a co za tym idzie zaburzenia komunikacji językowej ucznia z ADHD, należy wobec niego stosować określone jasno i konkretnie zalecenia:
1. Sadzać obok dziecka spokojnego, najlepiej przy pierwszej ławce.
2. Rozładowywać jego ruchliwość poprzez angażowanie go w przynoszenie kredy, wycieranie tablicy , przygotowywanie pomocy dydaktycznych, itp.
3. Wydawać mu krótkie, jasne polecenia, które w razie konieczności należy spokojnie podkreślić.
4. Przywoływać jego uwagę poprzez dotknięcie jego ramienia, kontakt wzrokowy.
5. Chwalić i nagradzać za nawet najdrobniejsze sukcesy.
6. Wypełnić czas ucznia zajęciami, którym jest w stanie sprostać.
7. Pozwalać wykazać mu się w tym, w czym jest dobre.
8. Okazywać mu szacunek, wspierać, wysłuchać tego, co chce nam powiedzieć.

BIBLIOGRAFIA:
1. T. Wolańczyk, A.Kołakowski, M.Skotnicka, Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci, wyd. I, Lublin 1999.