Rozwiązujemy konflikty bez udziału agresji - program profilaktyczny

CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU

„ Człowiek musi znaleźć taki sposób rozwiązywania konfliktów, który odrzuca wszelką zemstę, odwet i agresję”
Martin Luther King

Słuchając ludzi urodzonych przed II wojną światową czy tuż po wojnie , ich ocena sytuacji w polskich szkołach ( zachowanie uczniów, autorytet nauczyciela ) jest bardzo zbliżona, a mianowicie: to nieprawdopodobne aby dziecko mogło tak wiele , a nauczyciel tak niewiele. Jeszcze nie tak dawno uczeń siedział nieruchomo w ławce trzymając z tyłu ręce i grzecznie słuchał co ma do powiedzenia nauczyciel. Przekaz informacji odbywał się w większej mierze jednokierunkowo, a oddziaływania pedagogiczne były silnie rygorystyczne, gdzie naczelną wartością był autorytet nauczyciela. Obraz polskiej szkoły pod koniec XX wieku i na początku tego stulecia uległ ogromnym zmianom. Obecnie coraz częściej spotykamy się z przyzwoleniem społecznym na przemoc i to każdego rodzaju. To przyzwolenie objawia się m.in. brakiem reakcji na zachowania agresywne. Takie zachowania coraz częściej charakteryzują relacje w społeczności szkolnej. Nauczyciel w polskiej szkole niejednokrotnie staje się ubezwłasnowolnionym człowiekiem, bojącym się, że nie przestrzegając praw uczniów, rodziców – straci pracę lub premię czy dodatki uznaniowe. Wspomniane zmiany dotyczą również innych dziedzin życia. Świat ma nowe potrzeby i wymagania. Jednostka, by móc się znaleźć w dzisiejszych czasach, musi wciąż pracować nad sobą, udoskonalając się. Twórcze myślenie, aktywność, innowacyjność są to elementy preferowane w dzisiejszym środowisku. Otaczająca nas rzeczywistość pełna jest niepewności. Rodzą się pytania jak żyć. Człowiek poszukuje odpowiedzi, które sprawiłyby, aby życie stało się łatwiejsze. Trudności związane z nową rzeczywistością potrzebują nowych opcji rozwiązań. Pojawia się coraz więcej sytuacji konfliktowych w każdej dziedzinie życia. Zmienił się rodzaj konfliktów, a więc istnieje potrzeba zmiany sposobów ich rozwiązywania. Ludzie przede wszystkim muszą się nauczyć ze sobą rozmawiać. Lecz komunikowanie w obliczu konfliktu jest trudną sztuką. Umiejętność rozmowy, prowadzenie dialogu, w którym strony są podmiotem dla siebie, staje się podstawą do tworzenia demokracji opartej o współdziałanie.

Czym jest konflikt, a czym agresja?
Słowo pochodzi z łaciny, conflictus oznacza starcie ( synonimami są: niezgoda, walka, zwarcie ). „W środowisku ludzkim konflikt oznacza walkę lub starcie dwóch ( lub więcej ) osób, które następują wówczas gdy: 1. zachowanie jednej ze stron przeszkadza w zaspokojeniu potrzeb drugiej lub 2. gdy mają one niezgodne ze sobą systemy wartości”
( Gordon T., s. 195 ). W szkole sytuacje konfliktowe mogą zachodzić między:
- dwoma uczniami, w tym między uczniami tego samego oddziału,
- uczniem i grupą uczniów,
- dwiema grupami uczniów,
- uczniem i nauczycielem,
- grupą uczniów i nauczycielem,
Listę tę można jeszcze oczywiście wydłużyć .
Konflikty rozwiązujemy w różny sposób. Zależy to od cech osobowości stron, od relacji między nimi, istniejących zwyczajów, przyjętych zasad i konwencji .
Termin agresja ( z łac. agressio-napaść) w opinii większości naukowców oznacza zamierzone działanie – w formie otwartej lub symbolicznej – skierowane przeciwko osobom lub przedmiotom, wywołującym u jednostki niezadowolenie lub gniew, w celu wyrządzenia im szkody, straty lub bólu.

Sytuacje konfliktowe, a także narastająca wrogość i agresja wśród szkolnego społeczeństwa to tematyka, która znalazła się w kręgu moich zainteresowań i obserwacji już w okresie przygotowywania się do zawodu nauczyciela. Praca badawcza kończąca okres studiów niestety dowiodła prawdziwość założeń co do narastającej agresji wśród uczniów i ogromnej skali tego zjawiska. Podejmując pracę w szkole na własnej skórze przekonałam się jak wiele złego dzieje się kiedy przekraczamy jej próg. Szkoła wprowadza i co roku modyfikuje program profilaktyczny. Na jego podstawowych założeniach buduje się cząstkowe programy profilaktyczne realizując i dostosowując je do poszczególnych oddziałów.
W moim przypadku to już jedenasty rok pracy w charakterze wychowawcy świetlicy szkolnej. W swoim rocznym planie pracy zawsze uwzględniam program profilaktyczny, którego realizuję dostosowując do aktualnych potrzeb wychowanków. W tym roku szkolnym powstał cykl zajęć pod hasłem Rozwiązujemy konflikty bez udziału agresji.
Podstawowym celem zajęć jest:
- tworzenie pozytywnych relacji nacechowanych życzliwością , akceptacją, bezpieczeństwem i zaufaniem,
- uświadomienie mechanizmu konfliktu, uczenie alternatywnych sposobów jego rozwiązywania,
- poznanie siebie, odkrywanie swoich mocnych stron, przełamywanie
onieśmielenia,
- rozpoznawanie uczuć i ćwiczenie umiejętności ich wyrażania w sposób społecznie akceptowany,
- stwarzanie sytuacji sprzyjających poznawaniu i rozumieniu własnych potrzeb,
- pokazywanie dzieciom konsekwencji ich zachowań i uczenie ich odpowiedzialności za swoje postępowanie,
- usprawnianie funkcji poznawczych uczniów przez aktywizację uczniów, budowanie pozytywnej motywacji do nauki,
- wprowadzenie zabawy jako pozytywnego wzmocnienia poprawnych form zachowania,
- znaczenie słuchania aktywnego i biernego w kontaktach społecznych, kształtowanie rozumienia mowy niewerbalnej,
- kształtowanie postawy asertywności, twórczego myślenia i wyrażania własnych poglądów,
- uczenie przyjmowania oraz wypowiadania pochwał i krytyki.
Tematykę zajęć podzieliłam na poszczególne zagadnienia:
1. Jesteśmy grupą, klasą.
2. Budowanie pozytywnego obrazu siebie.
3. Różnimy się od siebie.
4. Rozpoznajemy i nazywamy uczucia.
5. To ważne wiedzieć , co każdy czuje.
6. Poznajemy reguły, normy, zasady.
7. Moje zachowanie, czy zawsze jest prawidłowe.
8. To miło pomagać innym.
9. Porozumiewamy się między sobą.
10. Rozwiązujemy problemy.

Podczas realizacji programu w zajęciach wykorzystuję metody aktywizujące ucznia : zabawy integracyjne, rundy wypowiedzi, pantomima, zabawy wzrokowe, zabawy słuchowe, burza mózgów, quiz, gry ruchowe, gry tematyczne, praca plastyczna, zabawy relaksacyjne, scenki sytuacyjne, taniec, drama, test niedokończonych zdań, bajki.
Scenariusze zajęć opieram na dostępnych pozycjach wydawniczych, a są to np. Sylwii Szostak i Anny Tabaki Porozmawiajmy o agresji. Propozycja programu profilaktyczno – wychowawczego dla uczniów klas I-III szkoły podstawowej. Rubikon.2004., Danuty Jóźwik i Renaty Szymonek Baw się i ucz z nami. Scenariusze zajęć dramowych dla szkoły podstawowej. Kielce 2000. Te i wiele innych nowości wydawniczych , a także doświadczenie zdobyte na szkoleniach i warsztatach dla nauczycieli są również inspiracją do tworzenia własnych pomysłów na zabawę z dziećmi . Niejednokrotnie dzieje się tak, że moje pierwotne zamierzenia są zastępowane kreatywnymi i zaskakującymi pomysłami dzieci, które na bieżąco wykorzystujemy. Wprowadzając różne techniki pracy z moich obserwacji wynika , że jedne są bardziej preferowane przez dzieci, inne mniej. Do ulubionych zabaw moich wychowanków (grupa 7-8latków) należą: zabawy ruchowe z obowiązkowym udziałem nauczyciela, zajęcia plastyczne z wykorzystaniem szerokiej gamy środków plastycznych, a także słuchanie bajek. Grupa 9-10latków preferuje zajęcia dramowe , scenki sytuacyjne, teatr rąk i nóg.

PODSTAWA PRAWNA PROGRAMU

1. Statut szkoły
2. Program wychowawczy i profilaktyczny szkoły
3. Konwencja o Prawach Dziecka

Proponowany program przeznaczony jest dla uczniów klas drugich i trzecich szkoły podstawowej

Scenariusze zajęć

Spotkanie 1 – Jesteśmy grupą.

Cele:
- integracja grupy, uświadomienie dzieciom, że tworzą jedną grupę,
- budowanie atmosfery bezpieczeństwa, życzliwości i akceptacji.

Materiały: sznurek, spinacze, przybory do rysowania, kartki papieru ksero, małe kolorowe samoprzylepne karteczki, arkusze papieru, klej.


Przebieg zajęć:

1. Poznajmy się.
Po powitaniu prowadzący zajęcia prosi dzieci o narysowanie swojego nastroju. Po wykonaniu zadania prace wieszamy na przygotowanym sznurku.
Na kolorowych karteczkach samoprzylepnych dzieci zapisują swoje imię tak jakby chcieli , aby do nich zwracano się.

Spisanie KONTRAKTU, który będzie obowiązywał na każdych zajęciach.
W ustalaniu zasad uczestniczą wszystkie dzieci, nauczyciel naprowadza propozycje dzieci, zapisuje je, a na koniec wszyscy składają pod kontraktem swoje podpisy.
Przykładowy kontrakt:
- wszystko, o czym mówimy zostaje w grupie,
- mówimy do siebie i od siebie,
- otwieramy się na tyle, na ile chcemy,
- rozmawiamy na trudne tematy,
- możemy powiedzieć STOP,
- nie oceniamy się,
- wyrażamy swoje opinie,
- tolerujemy swoje wypowiedzi,
- wypowiadamy się szczerze,
- jesteśmy wobec siebie życzliwi,
- pomagamy sobie wzajemnie,
- przepraszamy, dziękujemy i prosimy,
- nie przeklinamy, nie kłócimy się, nie dokuczamy sobie,
- jesteśmy grzeczni,
- słuchamy siebie wzajemnie,
- dbamy o porządek,
- nie odzywamy się bez wyznaczenia prawa głosu.

2. Zabawa „Kto lubi?”
Wszyscy uczestnicy siedzą na krzesłach w kole, a jeden z nich stoi w środku. Osoba stojąca w środku zadaje pytanie, np. Kto lubi jazdę na rolkach? Wszyscy uczestnicy lubiący ten sport wstają i zamieniają się miejscami, a osoba zadająca pytanie musi w tym czasie usiąść na krześle.
Uczestnik, który nie znalazł wolnego krzesła, zadaje pytanie i zabawa trwa dalej.

3.Nasze portrety.
Prowadzący przygotowuje dwa duże arkusze papieru. Jeden z nich dzieli na tyle kwadratów , ile jest dzieci w grupie, a drugi zawiesza na wybranym miejscu.
Dzieci otrzymują przybory do rysowania i po jednym kwadracie, na którym rysują swój portret. Po zakończeniu pracy wszystkie portrety są przyklejane do drugiego arkuszu papieru z napisem NASZA GRUPA.
Dzieci siadają przed wspólnie wykonaną pracą i po kolei każdy z uczestników wskazuje swój portret, a reszta dzieci wyszukuje w nim to , co jest ładne i wypowiada się na ten temat. W wypowiedziach pomaga nauczyciel.

4. Zakończenie. Zabawa „Iskierka”
Dzieci stojąc w kole przekazują kolejno uścisk dłoni ze zmianą kierunku
(element wyciszenia).

Spotkanie 2 – Budowanie pozytywnego obrazu siebie

Cele:
- budowanie pozytywnego obrazu siebie,
- kształtowanie umiejętności wypowiadania się o swoich sukcesach i dzielenia się przeżyciami z innymi.

Materiały: kartki ksero, przybory do pisania i rysowania, karteczki ze zdaniami, nożyczki, gazety.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie. Zabawa „Zzum”.

2. Ćwiczenie „Jaki jestem”
Każdy odrysowuje od szablonu gwiazdę , a następnie wycina ją. Z gazety wycina symbole określające to: Jaki jestem i przykleja na gwiazdę.
Następnie obrysowują swoją dłoń i wycinają . Na wyciętej dłoni rysują lub piszą to, co najbardziej lubią robić.
Dzieci łączą gwiazdę z dłonią i prezentują pozostałym uczniom.

3. Test niedokończonych zdań.
Nauczyciel przygotowuje karteczki z niedokończonym zdaniem, następnie każde z dzieci losuje jedno zdanie i kończy je.
Przykładowe niedokończone zdania:
- Najbardziej lubię...
- Kiedy jest mi smutno...
- Nie lubię, kiedy...
- Uwielbiam, gdy...
- Nudzę się, gdy...
- Chętnie wychodzę z...
- Męczy mnie...
- Często myślę o...
- Czasami boję się, że...
- Marzę o...
- Opiekuję się...

4. Pogadanka podsumowująca. Zabawa „Iskierka”.

Ćwiczenia dodatkowe
„Pozytywny rysunek”
Każdy na kartce papieru rysuje swoją podobiznę, lub karykaturę ( najlepiej tylko twarz). Kartkę podpisuje swoim imieniem. Kartki zgodnie z ruchem wskazówek zegara wędrują w koło do poszczególnych członków grupy. Każda osoba dopisuje w dowolnym miejscu kartki tylko pozytywną cechę właściciela rysunku. Nauczyciel bierze udział w zabawie razem z uczniami. Kiedy kartki wrócą do właścicieli omawiamy nasze odczucia ( z czym się zgadzamy, co nas zaskoczyło, co nam sprawiło przyjemność).

„Zabawa z imieniem”
Każdy z uczestników zabawy pionowo wypisuje swoje imię w formie, którą najbardziej lubi. Do każdej litery dopisuje swoją pozytywną cechę tak, by litera imienia pasowała do niej jak w krzyżówce. Uczestnicy głośno czytają swój pozytywny obraz.

Spotkanie 3 Różnimy się od siebie.

Cele:
- wzbudzenie motywacji do zgodnego życia z innymi ludźmi,
- kształtowanie umiejętności wyrażania się na temat różnic między ludźmi,
- kształcenie umiejętności zgodnej pracy w grupie.

Materiały: blok rysunkowy, suche pastele, utwory muzyczne, kartki ksero, farby plakatowe.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie. Zabawa „Zzum”.

2. Zabawa „Dodaj swój ruch”
Grupa siedzi w kręgu. Osoba zaczynająca wstaje i wykonuje prosty ruch.
Następna osoba z kręgu wstaje, powtarza ruch i dodaje swój. Gra odbywa się bez słów. ( Jeśli ktoś ominie ruch lub odezwie się, odpada z gry).

3. Muzyczne fantazje.
Dzieci otrzymują kartki z bloku A3 i słuchając przygotowanej muzyki (może być filmowa) malują swoje odczucia.
Następnie każdy omawia swój rysunek.

4. Odcisk palców.
Na przygotowanych kartkach uczniowie odciskają swoje palce w ten sposób, by utworzyły zapis imienia. Po wykonaniu pracy oglądamy je i rozmawiamy czym się różnimy, a co mamy wspólne.

5. Zakończenie. Zabawa „Iskierka”.

Ćwiczenia dodatkowe

Zabawa „Uroczystość”
Uczestnicy krążą swobodnie po sali, na sygnał osoby prowadzącej zatrzymują się przed najbliższym partnerem, nauczyciel podaje początek zdania, a osoby spotykające się w parach kończą je. Np. „Widziałem cię wczoraj w telewizji, zachwyciłem się twoim...”, „ Podoba mi się dzisiaj twój...”, „Chciałem ci powiedzieć, że...”

Zabawa „Wyobrażenia”
Dzieci dobierają się w pary. Osoba A mówi do osoby B: „Wyobrażam sobie, że jesteś..., lubisz...,interesujesz się...” Następnie zamieniają się parami. Po zakończeniu ćwiczenia dzieci dokańczają zdania w rundce:
Jestem...
Lubię...
Interesuję się...
Czy kolega zna cię dobrze? Co okazało się prawdą?

Spotkanie 4 Rozpoznajemy i nazywamy uczucia

Cele:
- uświadomienie dzieciom, co to są uczucia,
- zapoznanie z różnymi rodzajami uczuć, uczenie rozpoznawania i nazywania uczuć oraz ujawnianie ich w różnych sytuacjach,
- dostarczenie dzieciom poczucia bezpieczeństwa, otwartości i szczerości.

Materiały: flamastry, balony, kolorowe kartki, kredki.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie. Zabawa „Zzum”.
2. Zabawa „Przedstaw się”
Uczniowie wypowiadają swoje imię w nastroju radosnym i smutnym. Wszyscy powtarzają.

3. Zabawa „ Wyrażanie uczuć”.
Każde dziecko otrzymuje kartę pracy, na której znajdują się twarze wyrażające: smutek, zamyślenie, zdziwienie, radość, złość, strach. Zadaniem dzieci jest rozpoznać te uczucia. Każdy przez chwilę demonstruje swoją twarzą uczucia przedstawione w karcie pracy.

4. Zabawa „Nasze uczucia”
Nauczyciel przygotowuje dwa duże arkusze papieru: na jednym nakleja duże koło z napisem uczucia pozytywne , a na drugim czerwone koło z napisem uczucia negatywne. Każdy z uczniów otrzymuje po dwie karteczki: żółtą i czerwoną. Na żółtej zapisuje uczucie pozytywne, a na czerwonej negatywne.
Nauczyciel zawiesza na tablicy wcześniej wykonane arkusze i wspólnie z dziećmi przyczepia nazwy uczuć, tworząc promyki dwóch słoneczek w kolorze żółtym i czerwonym. Podsumowując wykonanie zadania nauczyciel zwraca uwagę uczniom na to, że każdemu człowiekowi towarzyszą w życiu uczucia, ale jedne z nich wywołują w nas uczucia pozytywne, a inne negatywne.

5. Zabawa „Balony”
Uczniowie otrzymują balony i flamastry. Po nadmuchaniu balonów, rysują na nich z jednej strony twarz wesołą, a z drugiej smutną.

6. Zakończenie. Zabawa „Iskierka”.

Spotkanie 5 To ważne wiedzieć co każdy czuje.

Cele:
- uczniowie poznają swoje uczucia i potrafią kontrolować swoje reakcje.

Materiały: 5 kartek z bloku, mazaki, kredki, długopis, klej, zdjęcia dzieci, ilustracje z czasopism, nożyczki, dziurkacz, tasiemka, wstążka lub sznurek, 5 przedmiotów np. zabawka, książka.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie zabawa „Zzum”.
2. Ćwiczenie
Nauczyciel rozstawia pięć przedmiotów i prosi uczniów, żeby wybrali jeden z nich i stanęli obok niego. Prowadzący wybiera najliczniejszą grupę i prosi, aby powiedziały, dlaczego dokonały takiego wyboru.

3. Ćwiczenie plastyczne
Nauczyciel proponuje dzieciom wykonanie książeczek pt. Moje uczucia . Każda strona będzie wypełniona rysunkiem lub ilustracjami z gazety. Prowadzący zapisuje na tablicy tytuły stron: jestem szczęśliwy, jestem smutny, jestem zły, jestem spokojny.
Okładka książeczki może zawierać zdjęcie lub portret dziecka i tytuł Uczucia (imię). Ostatnia kartka będzie zatytułowana Moje uczucia. Tu uczniowie wypiszą listę uczuć, które potrafią nazwać.
Następnie uczniowie w małych grupkach oglądają swoje prace.

4. Wystawa prac dzieci.
Nauczyciel organizuje wystawę prac dzieci i omawia książeczki wykonane przez dzieci.

5. Pożegnanie , zabawa „Iskierka”.

Spotkanie 6 Poznajemy reguły, normy, zasady.

Cele:
- pomoc dzieciom w zrozumieniu potrzeby reguł, norm i zasad, które są potrzebne, aby żyć i pracować z innymi ludźmi,
- odreagowanie agresji.

Materiały: arkusz papieru, flamaster.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie, zabawa „Zzum”.
2. Ćwiczenie – stworzenie sytuacji problemowej.
Wprowadzenie dzieci w tematykę norm i zasad grupowych poprzez odczytanie wiersza Kaczka – Dziwaczka i rozmowa o tym, jak wyglądałoby nasze życie, gdyby każdy zachowywał się tak, jak bohaterka utworu.

3. Ćwiczenie „Słowny bokser”
Dzieci dobierają się w pary i przez 30 sekund mówią razem bez wytchnienia.

4. Zabawa „Nadajnik – zagłuszacz – odbiornik.
Grupa dzieli się na trzy zespoły. Nadajniki wymyślają krótkie hasło, które próbują przekazać Odbiornikom, stojącym po przeciwnej stronie sali. Zadaniem osób stojących w środku jest uniemożliwić odbiór informacji. Zespoły zamieniają się rolami, aż do chwili, gdy każdy będzie w jednej z trzech ról.

5. Zabawa „Odgadnij zasadę”
Jedna osoba wychodzi, a pozostali ustalają zasadę, według której będą odpowiadać na pytania. Po powrocie nieobecny zadaje uczestnikom pytania dotyczące ich samych i słuchając odpowiedzi musi odgadnąć zasadę, według której odpowiadają, np. „podrap się w głowę, zanim odpowiesz” .

6. Omówienie ćwiczeń i próba ustalenia zasad, które ułatwiają pracę w grupie. Zapisanie ich na dużym arkuszu papieru i umieszczenie w widocznym miejscu.

7. Podsumowanie zajęć. Zabawa „Iskierka”.

Spotkanie 7 Moje zachowanie, czy zawsze jest prawidłowe?

Cele:
- kształtowanie umiejętności wartościowania zachowań,
- kształtowanie postaw społecznych,
- wzmacnianie więzi emocjonalnej w grupie,
- kształtowanie umiejętności pracy w grupie,
- zwrócenie uwagi na problem występowania wśród dzieci agresji.

Materiały: karta pracy ucznia, arkusze szarego papieru, mazaki, klej, kolorowe kartki, kartki z narysowaną twarzą, tekst opowiadania, ilustracja bójki.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie, zabawa „Zzum”.

2. Pogadanka wprowadzająca na temat agresji.


3. Ćwiczenie – wyrażanie swojego stanu emocjonalnego.
Dzieci otrzymują kartkę z twarzą, którą mają uzupełnić wyrazem stanu w jakim w tej chwili znajdują się.

4. Agresja – co to takiego?
Uczniowie otrzymują po 2 karteczki, na których wypisują wyrazy kojarzące się im z agresją. Następnie są one przyczepione do arkusza szarego papieru z napisem AGRESJA .
Omówienie przez nauczyciela podanych przez dzieci skojarzeń związanych z agresją.

5. Analiza tekstu i sytuacji przedstawionej na ilustracji.
Nauczyciel czyta głośno tekst, uczniowie słuchają i oglądają ilustrację. Następnie odpowiadają na pytania:
- Co robili na boisku Kuba i Paweł ?
- Jak zachował się Jaś?
- Co czujecie, gdy w szkole widzicie taką sytuację?
- Co robicie w takiej sytuacji?

6. Ćwiczenie – refleksja.
Nauczyciel opowiada krótką historię.
Kasia ma obolałą rękę, gdyż wczoraj na nią upadła. Bartek, mimo że o tym wiedział, specjalnie ją uszczypnął w bolącą rękę.

7. Pogadanka nawiązująca do historyjki.
Uczniowie odpowiadają na pytania zapisane na arkuszu szarego papieru. Zastanów się:
- Co czujesz, gdy ktoś ciebie bije?
- Co czujesz, gdy ty kogoś uderzysz?
- Jak postąpić, gdy mamy ochotę uderzyć drugą osobę?
- Jakie może być wyjście z tej sytuacji?
8. Ankieta
Uczniowie wypełniają anonimowo ankietę nt. Co wiesz o agresji?

9. Pożegnanie, zabawa „Iskierka”

Ankieta dla uczniów
Kierujemy do Ciebie anonimową ankietę na temat agresji. Zakreśl kółkiem wybrany punkt lub wpisz odpowiedź zgodną z Twoimi doświadczeniami. Twoje odpowiedzi są dla nas bardzo ważne, ponieważ pozwolą nam bliżej poznać problem przemocy.

Jestem dziewczynką. Jestem chłopcem.

1. Czy czujesz się dobrze w swojej klasie?
Tak Nie Czasami

2. Czy czujesz się bezpiecznie w swojej szkole?
Tak Nie Czasami

3. Czy doświadczyłeś przemocy w swojej szkole?
Tak Nie Czasami

Jeśli doświadczyłeś, napisz czego dotyczyła przemoc
........................................
........................................

4. Do kogo zwracasz się ze swoimi problemami? ( wypisz wszystkie osoby)
........................................

5. Które miejsca w szkole i jej otoczeniu są najbardziej niebezpieczne?
( wypisz je) ........................................

6. Kto był sprawcą przemocy?
........................................

7. Czy wiesz gdzie szukać pomocy, jeżeli spotka Cię coś złego?
........................................

Dziękujemy za wypełnienie ankiety.

Tekst „Bójka”

Pewnego słonecznego dnia na boisku szkolnym Kuba i Paweł z klasy II a zaczęli się bić. Nie zwracali na nikogo uwagi.
Jaś próbował powstrzymać bójkę, ale to nic nie pomogło. Opowiedział o tym zajściu nauczycielowi.

Spotkanie 8 To miło pomagać innym.

Cele:
- kształtowanie daru empatii i gotowości pomagania sobie nawzajem i dzielenia się różnymi dobrami.

Materiały: balony, flamastry, karteczki z imionami, przybory do pisania, arkusz szarego papieru, kartka z bloku rysunkowego, ołówek, nożyczki, kredki, karteczki samoprzylepne, magnetofon, nagrania muzyczne.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie, zabawa „Zzum”.
2. Zabawa z balonami.
Każde dziecko otrzymuje balon, nadmuchuje go i zawiązuje na supełek. Zapisuje na balonie swoje imię. Gdy zabrzmi muzyka wszystkie dzieci podrzucają swoje balony do góry tak, by żaden balon nie dotknął podłogi. Pomagają sobie wzajemnie. Gdy muzyka zamilknie każde dziecko chwyta balon i czyta zapisane na nim imię. Szybko musi znaleźć jego właściciela.

3. Ćwiczenie „Pomagam koledze”
Nauczyciel przygotowuje karteczki z imionami wszystkich uczestników zajęć. Każde dziecko losuje jedną karteczkę, na której pisze : „ Co zrobiłbym dobrego dla wylosowanej osoby?”
Następnie wszystkie karteczki zostają umieszczone na arkuszu papieru zatytułowanym Zrób coś dobrego dla kolegi (koleżanki) z klasy. Omówienie wyników.

4. Ćwiczenie – Pomocna dłoń.
Każde dziecko obrysowuje swoją dłoń na papierze i wycina ją. Nauczyciel tłumaczy, że gest wyciągniętej dłoni jest symbolem pomagania. Prosi, aby na tych dłoniach dzieci narysowały w jaki sposób w różnych sytuacjach pomagają innym ludziom. Nauczyciel przywiesza dłonie na przygotowanym sznurku i omawiamy je.

5. Ćwiczenie relaksujące
Grupa siedzi w rzędzie plecami do siebie tworząc kółeczko i każdy wykonuje masaż:
„Tędy płynie rzeczka ( ruch wężowy wzdłuż kręgosłupa)
przeszła pani na szpileczkach ( stukanie pojedynczymi palcami po plecach)
przeszły słonie (klepanie całą dłonią)
cztery konie (lekkie stukanie palcami)
zaświeciło słoneczko ( delikatne łaskotanie w boki).

6. Pożegnanie, zabawa „Iskierka”.

Spotkanie 9 Porozumiewamy się między sobą.

Cele:
- kształtowanie umiejętności efektywnego komunikowania się.

Materiały: kartki z bloku rysunkowego, kredki
Przebieg zajęć:
1. Powitanie. Zabawa „Zzum”.
2. Zabawa Ludzie do ludzi – dzieci dobierają się parami i na sygnał słowny prowadzącego wykonują ruchy np. ramiona do ramion, dłonie do dłoni; kiedy usłyszą słowa ludzie do ludzi zmieniają osobę w parze.
3. Zabawa „Rysunek – dyktando”
Każde dziecko ma przed sobą kartkę i kredki, zadanie polega na rysowaniu dokładnie wg instrukcji nauczyciela.
Instrukcja:

1. Ułóż kartkę poziomo.
2. Na dole kartki pośrodku narysuj duże drzewo, pień drzewa pokoloruj na czarno, do gałęzi dorysuj zielone liście.
3. Teraz na gałązce narysuj szarego ptaka.
4. Pod drzewem narysuj białego kota w pomarańczowe łatki.
5. U góry po prawej stronie narysuj słońce.
Odmianą tej zabawy może być podawanie instrukcji i rysowanie w parach.
Po wykonaniu prac robimy wystawę i omawiamy je. Nauczyciel zwraca uwagę na to, że tę samą informację odczytujemy na wiele sposobów.
4. Zabawa Zadaj pytanie rysunkiem – polega na postawieniu pytania za pomocą symboli.
Inny uczestnik zabawy ma za zadanie odczytać narysowane pytanie.

5. Zabawa – Ślepiec – wybrane dziecko ma zasłonięte oczy apaszką i porusza się po sali wg podawanej instrukcji.

6. Pożegnanie, zabawa „Iskierka”.

Ćwiczenia dodatkowe:
Odgrywanie scenek
Komunikaty typu ty
Marek jest kolegą Jacka. Obydwaj chłopcy odrabiają lekcje.
Marek: Jacek, pomóż mi odrobić matematykę. Nie wiem jak zrobić to zadanie.

Jacek: Sam sobie zrób bałwanie! Nie widzisz, że odrabiam swoje lekcje? Trzeba było uważać w szkole, a nie myśleć o niebieskich migdałach!

Komunikaty typu ja
Marek: Jacek, pomóż mi odrobić matematykę. Nie wiem jak zrobić to zadanie.

Jacek: Marek, jestem zły, kiedy prosisz mnie o pomoc, gdy sam odrabiam właśnie lekcje, ponieważ potrzebuję spokoju, aby się skupić. Przyjdź do mnie za godzinę, gdy skończę swoją pracę, to Ci pomogę.

Zabawa Skojarzenia w ciszy
Uczestnicy siedzą w kręgu i przez określony czas wsłuchują się dokładnie co dzieje się wokół nich tzn. za oknem, na korytarzu, za ścianą. Prowadzący po pewnym czasie prosi o opowiedzenie co dzieci usłyszały, jakie miały wyobrażenia w związku z usłyszanymi dźwiękami.
Zabawa - Teatr rąk lub nóg
Grupa uczestników dzieli się na dwie części, jedna część przygotowuje do wybranej dowolnie muzyki inscenizację, pozostali uczestnicy są widzami, potem następuje zmiana ról. Dzieci wcześniej przygotowują sobie jednokolorowe rękawiczki ( jeżeli grają rękami) lub skarpety ( jeżeli grają nogami).

Spotkanie 10 Rozwiązujemy problemy.

Cele:
- utrwalenie dotychczasowej wiedzy nad zapobieganiem agresji wśród dzieci,
- uświadomienie dzieciom, że są różne sposoby rozwiązywania problemów, a jednym z nich jest pomoc osoby dorosłej.

Materiały: arkusze szarego papieru, mazaki, kredki, przybory do pisania, kartki z opisem sytuacji.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie, zabawa „Zzum”.
2. Zabawa „Stonoga – hej”
Dzieci tworzą pociąg i idą śpiewając:
Idzie sobie stonoga, stonoga, stonoga,
Idzie sobie stonoga, stonoga – hej!”
Na słowa „stonoga – hej!” zatrzymują się. Pierwsze dziecko odstawia nogę, mówi „pierwsza noga” i dodaje swoje imię; „druga noga”... Ostatnie dziecko mówi „odwłok” i biegnie na początek pociągu.

3. Ćwiczenie
Dzielimy grupę na trzy zespoły. Każdy zespół otrzymuje arkusz szarego papieru z pytaniem „Kto może pomóc dzieciom, kiedy mają kłopoty?” Zadaniem dzieci jest odrysowanie jednej z osób na tym papierze, a następnie pokolorowanie powstałego konturu postaci. Po wykonaniu zadania uczniowie zapisują wokół postaci odpowiedzi na wyżej postawione pytanie. Wykonane prace eksponujemy i omawiamy je.

4. Ćwiczenie – szukamy sposobów rozwiązania problemu.
Zespoły losują kartki z opisem sytuacji, następnie przygotowują dokończenie opisanej sytuacji i przedstawiają swoje propozycje na forum.

5. Zabawa ze śpiewem „Labada”.
6. Podsumowanie zajęć, wręczenie pamiątkowych dyplomów uczestnikom spotkań.

EWALUACJA PROGRAMU

Ewaluacja to systematyczne monitorowanie przebiegu realizacji zaplanowanych zadań. Ewaluacja będzie prowadzona w oparciu o następujące formy:
-Bezpośrednie rozmowy z uczniami, nauczycielami, rodzicami;
-Analiza wytworów dzieci;
-Rejestrowanie na bieżąco działań ( zeszyt obserwacji);
-Przeprowadzenie ankiety wśród uczniów i rodziców ;
Ewaluacja powinna zakończyć się sporządzeniem raportu, który powinien zawierać:
-Fakty wynikające z ewaluacji;
-Interpretacje wyników, słabe i mocne strony;
-Propozycje dotyczące rodzaju i kierunku zmian w programie.

Ankieta dla rodziców
Ankieta jest anonimowa. Proszę zaznaczyć „X” przy wybranej odpowiedzi lub ją
wpisać.
1. Płeć dziecka
Dziewczynka Chłopiec
2. Do której klasy uczęszcza dziecko? ........................................
3. Czy dziecko chętnie opowiada o szkole?
Tak Nie Czasami
4. Czy rówieśnicy z klasy odwiedzają Państwa dziecka w domu?
Często Czasami Rzadko Nigdy
5. Czy dziecko po powrocie do domu skarży się na przykrości ze strony kolegów?
Często Czasami Rzadko Nigdy
6. Jakiego rodzaju są to przykrości?
a) bicie lub kopanie
b) przezywanie lub wyśmiewanie
c) izolowanie
d) zabieranie rzeczy
e) inne ........................................
7. Czy rozmawiają Państwo z własnym dzieckiem na temat konfliktów z innymi
dziećmi?
Często Czasami Rzadko Nigdy
8. Czy rozmawiają państwo o problemach z wychowawcą?
Często Czasami Rzadko Nigdy
9. Jakie są sposoby radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych są polecane dziecku
przez Państwa?
........................................
........................................


Bibliografia:
1. S.Szostak, A.Tabaka, Porozmawiajmy o agresji.Rubikon Kraków 2004,
2. Praca zbiorowa pod red. K.Sawickiej, Socjoterapia. CMPPP Warszawa1999,
3. K.Vopel, Gry i zabawy interakcyjne dla dzieci i młodzieży. Jedność Kielce 1999,
4. D.Jóźwik, R. Szymonek, Baw się i ucz z nami. Kielce 2000,
5. R. Portmann, Gry i zabawy przeciwko agresji. Jedność Kielce 1999,
6. T.Gordon, Wychowanie bez porażek w szkole. Pax Warszawa 2004,
7. Materiały z warsztatu prowadzonego przez B. Milanowską – doradcę metodycznego w Zawierciu