Nauczanie początkowe dzieci niewidomych i niedowidzących w szkołach specjalnych. Ćwiczenia i zabawy rozwijające kompensacyjną sprawność pozostałych zmysłów

Nauczanie początkowe dzieci niewidomych i niedowidzących w szkołach specjalnych. Ćwiczenia i zabawy rozwijające kompensacyjną sprawność pozostałych zmysłów

Podstawowym celem kształcenia w klasach 1-3 jest zapewnienie uczniom adaptacji, pomoc w przystosowaniu się do wymagań i warunków szkoły oraz wyrównanie występujących opóźnień i braków rozwojowych. Właściwie dobrane zajęcia i treści programowe mają przygotować dzieci do funkcjonowania w placówce, w życiu oraz zapewnić im podstawową wiedzę, którą będą rozwijać w kolejnych szczeblach kształcenia.
W klasach początkowych szkoły podstawowej treści nauczania mają układ koncentryczny, a proces nauczania integruje różnorodną działalność dziecka. W klasie pierwszej materiał nauczania powinien być traktowany całościowo, nie trzeba wyodrębniać w toku nauczania pełnych jednostek lekcyjnych poświęconych określonemu przedmiotowi. W kolejnych klasach natomiast (2-3) proces nauczania zmierza powoli do systematyzowania wiedzy wokół określonych przedmiotów. Poprzez różnorodną działalność dziecka powinno się przekazywać zarówno treści wychowawcze jak i wiedzę.
Trzeba jednocześnie pamiętać , że w nauczaniu początkowym dzieci z wadami wzroku bardzo ważne są zajęcia z rewalidacji indywidualnej, na których wykonuje się ćwiczenia kompensacyjne, usprawniające i zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze. Mają one na celu wyrównywanie opóźnień w rozwoju psychofizycznym, spowodowanym uszkodzeniem analizatora wzrokowego, w przygotowanie dzieci do życia w środowisku szkolnym. Obok przedmiotów takich samych jak w szkolnictwie masowym, dzieci z wadami wzroku w szkołach specjalnych, mają także zajęcia z orientacji przestrzennej. Ma ona na celu kształtowanie cech psychosomatycznych, pojęć przestrzennych oraz umiejętności samodzielnego poruszenia się w przestrzeni zamkniętej i otwartej, małej i dużej, co ma ogromne znaczenia dla ogólnego rozwoju ucznia niewidomego.
W kształceniu specjalnym dzieci z uszkodzonym analizatorem wzrokowym duży nacisk kładzie się na realizację podstawy z języka polskiego oraz przyrody i wdrażanie dzieci w środowisko społeczne. Szczególnie w przypadku dzieci niewidzących od urodzenia ważne jest by wszelakie treści wprowadzać różnymi kanałami. „Rozwój zmysłowej wrażliwości percepcyjnej powinien stać się w tym okresie najważniejszą częścią procesu dydaktyczno-wychowawczego”1. Trzeba nauczyć dzieci spostrzegania wszystkiego co możliwe, ze środowiska które je otacza. Powinna istnieć stała interakcja między ich psychiką a środowiskiem. Podstawową metodą zdobywania takiej wiedzy o rzeczywistości jest integracja polisensoryczna, dokonywana podczas wycieczek szkolnych, w trakcie ćwiczeń i doświadczeń, zapewniająca bezpośredni kontakt z przedmiotami w ich naturalnym środowisku, a także z określonymi zjawiskami przyrody.
Dzieci niewidome wolniej niż widzące pracują , zwłaszcza jeśli chodzi o dokonywanie obserwacji ( przeważa obserwacja dotykowa) i w zakresie wykonywania czynności. Bardzo pracochłonne jest utrwalanie wiadomości, szczególnie jeśli konieczne jest powtórzenie obserwacji dotykowej, oraz ćwiczenie umiejętności, jeśli potrzebny jest specjalny instruktaż zastępujący naśladownictwo.
Zadania nauczania początkowego dzieci niewidomych wypływają z celów kształcenia i wychowania określonych dla wszystkich szkół w naszym kraju, a poszerzonych o specjalne cele i zadania rewalidacyjne. Podstawowe i najważniejsze zadanie nauczania dzieci niewidomych wiąże się z realizacją naczelnego celu wychowania i nauczania, jakim jest kształtowanie wszechstronnie rozwiniętej osobowości ucznia.2 Jest to bardzo odpowiedzialne zadanie dla nauczyciela. Niewidomy uczeń to rozwijający się człowiek, wrażliwy na wpływy środowiska wychowawczego, poddany prawom rozwojowym, prawom dziedziczenia tak samo jak zdrowa jednostka. Jedyne co go różnicuje to dysfunkcja narządu wzroku. Wada wzroku nie powinna jednak przysłaniać nam człowieka, jego osobowości i historii. Utrudnia ona jednak funkcjonowanie niewidomego w życiu codziennym. Konieczność orientowania się i poruszania za pomocą rzeczy lub osób pośredniczących, potrzeba zabezpieczania się przed niebezpieczeństwem, strach przed otoczeniem mogą wpływać na osobowość niewidomego. Sposobem na rozładowanie emocji stają się wtedy marzenia . Wrażliwość dzieci i napięcie emocjonalne wzrasta wraz z wiekiem. Według badań jakie przeprowadził T. Moskal dzieci całkiem niewidome charakteryzuje silniejsza tendencja do introwersji, brak ekspresji uczuć, trudności w nawiązywaniu kontaktów społecznych. Zachowanie choćby szczątkowego widzenia sprzyja kształtowaniu się postawy otwartej, zwiększa zaufanie do siebie i innych oraz zmniejsza pobudliwość i drażliwość.
Nauczyciele, wychowawcy i psychologowie kształtujący osobowość małego dziecka powinni widzieć perspektywę dróg jego rozwoju, gdyż umożliwia to poznanie dziecka i zapewnia wybór najskuteczniejszych metod wychowawczych, rozwijanie możliwości dziecka i uczenie go unikania zagrożeń. Mniejsze dziecko nie zdaje sobie sprawy ze swego kalectwa w takim stopniu jak starsze. Dziecko niewidome zaczyna rozumieć swoje kalectwo w wieku ok. 7-9 lat.. Rozwój psychiczny dziecka w młodszym wieku szkolnym cechuje nastawienie poznawcze. Dzieci interesują się faktem braku wzroku jako takim, interesują je przyczyny kalectwa. Z dziećmi powinno się rozmawiać na ten temat, także o skutkach praktycznych. Praca nie tylko wychowawców ale także rodziców w tym zakresie pomaga w prawidłowym przebiegu procesu rewalidacji i w kształtowaniu postawy akceptacji kalectwa.
Okres wczesnoszkolny to czas formowania się właściwych sposobów uczenia się, gromadzenia wiedzy, ćwiczenia umiejętności, zdobywania sprawności, kształtowania właściwego stosunku do własnego kalectwa, właściwych postaw wobec ludzi widzących. W tym okresie dzieci niewidome są ruchliwe, lubią biegać, skakać, poznawać nowe rzeczy, obserwować. Chętnie poznają nowych ludzi, dzielą się swoją radością i rozterkami wewnętrznymi. Dlatego okres wczesnoszkolny trzeba wykorzystać do intensywnego poznawania otaczającego świata, najbliższej okolicy (parku, lasu, drogi do szkoły itp.).Każdemu ćwiczeniu powinny towarzyszyć ćwiczenia z orientacji, z wykorzystywania innych, nieuszkodzonych zmysłów, ćwiczenia w koncentracji uwagi. Dzieci 7-9 letnie maja dużą motywacje do ćwiczeń, szczególnie jeśli są one urozmaicone i zawierają dużą dawkę ruchu. Nie obawiają się też kontaktów z rówieśnikami, są otwarte i ufne.
W okresie wczesnoszkolnym trzeba zaszczepić dzieciom niewidomym i niedowidzącym wiarę we własne możliwości, motywować do działania. Musimy także uświadamiać dziecku, że niektóre rzeczy, sprawności życiowe, w przyszłości niektóre zawody mogą być dla nich trudniej osiągalne. Świadomość braku wzroku nie powinna pomniejszać poczucia własnej wartości, dziecko musi wiedzieć, że doskonalenie umiejętności pozwoli mu w życiu dużo osiągnąć.
Rewalidacja dziecka niewidomego w młodszym wieku szkolnym.
Rewalidacja (łac.) oznacza przywrócenie człowiekowi pełnej sprawności.
Główne elementy procesu rewalidacji:
KOMPENSACJA - zastępowanie jakiegoś braku innym czynnikiem, a także wyrównywanie zaburzeń rozwojowych oraz trudności w poznawaniu świata i przystosowania się do środowiska społecznego. Kompensacja stanowi zasadniczy czynnik rewalidacji.
KOREKTURA - poprawianie błędów percepcji, myślenia, zapamiętywania i innych funkcji, a także modyfikowanie postaw i dążeń.
USPRAWNIANIE - dotyczy zarówno organów i funkcji nie zaburzonych, jak i funkcji narządów zaburzonych, w aspekcie rozwoju dyspozycji kierunkowych i instrumentalnych 3.

Kierunki rewalidacji:
- maksymalne rozwijanie najmniej uszkodzonych zadatków dziedzicznych cech i sił biologicznych,
- wzmacnianie sfer psychicznych i fizycznych,
- wyrównywanie i zastępowanie deficytów biologicznych i rozwojowych 4.

Zasady rewalidacji:

1. Poznanie jednostki i warunków jej rozwoju,
2. Dostosowanie rewalidacji do typu układu nerwowego dziecka.
3. Poznanie stanu jego potrzeb.
4. Uwzględnienie wpływów środowiskowych.
5. Podnoszenie progów frustracji.
6. Kształtowanie pozytywnej motywacji.
7. Dostosowanie rewalidacji do możliwości dziecka.
8. Oddziaływanie kompensacyjne, korygujące, usprawniające i dynamizujące.
9. Respektowanie praw wyższych czynności nerwowych.
10. Kształtowanie właściwych warunków emocjonalnych.
11. Rozwijanie praw wyższych I i II układu sygnałowego.
12. Kształtowanie stereotypów dynamicznych i usprawnianie procesów korowych.
13. Racjonalna selekcja wychowanków.
14. Liczenie się ze swoistością każdego typu odchylenia 5

Proces rewalidacji powinien opierać się na zasadach:
- akceptacji,
- pomocy,
- indywidualizacji,
- terapii pedagogicznej,
- współpracy z rodzicami.

Gry i zabawy w procesie rewalidacji dzieci niewidomych i słabo widzących.

Działalność dydaktyczna, wychowawczo-opiekuńcza i rewalidacyjna ma na celu takie przygotowanie dziecka z uszkodzonym wzrokiem do życia i pracy, aby w swej ogólnej sprawności jak najmniej odróżniało się od dziecka widzącego. Osiągnięcie tego celu jest bardzo trudne, ale możliwe poprzez realizowanie w szkole i w internacie różnych form zajęć, których celem jest niwelowanie i kompensowanie zaburzeń, rozbudzanie aktywności społecznej, kulturalnej i ruchowej wychowanka. Jedną z takich form zajęć realizowanych w procesie rewalidacji dzieci z uszkodzonym wzrokiem w wieku wczesnoszkolnym są gry i zabawy. Zasługują one na szczególne podkreślenie i dlatego w pracy wysuwają się na pierwsze miejsce. Do ich podstawowych wartości zaliczyć można:
-stwarzanie najlepszych warunków do czynnego odpoczynku,
-kompensowanie uszkodzonych zmysłów,
-zdobywanie wiadomości, umiejętności i nawyków,
-kształtowanie postaw moralnych.
Pragnąc realizować jedną z wyżej określonych wartości odpowiednio dobieramy gry i zabawy. I tak np. w celu stworzenia wychowankowi czynnego odpoczynku zastosujemy zabawy ruchowe. Dla kształtowania nieuszkodzonych zmysłów, zdobywania wiadomości sięgniemy do zabaw tematycznych, zabaw i gier dydaktycznych, stolikowych. Zabawę charakteryzuje fabuła i cel. Gra stawia do realizacji kilka zadań, których wykonanie wymaga zespołowego współdziałania.
W czasie trwania zabawy czy gry dziecko uczy się wykonywać prawidłowo ruchy, używać zmysłów, rozpoznawać różne przedmioty i materiały, nawiązywać kontakt, stawać się niezależnym. Zdobywać wiedzę i umiejętności, które mają wielkie znaczenie dla nauki szkolnej, a później pracy zawodowej.

a) Gry i zabawy ruchowe

Gry i zabawy ruchowe mają zapewnić wychowankom aktywny wypoczynek i odprężenie. Ruch angażuje inne analizatory niż te, które są potrzebne przy pracy umysłowej i ułatwia regenerację zmęczonych tkanek nerwowych,co jest bardzo ważne u dzieci z uszkodzonym wzrokiem. Ruch wpływa na rozwój fizyczny, psychiczny, umysłowy i społeczny dziecka. Gry i zabawy ruchowe rozwijają u wychowanków takie cechy motoryki jak zręczność, szybkość, wytrzymałość czy siłę. Kształcą myślenie, uwagę, wyobraźnię, pamięć, wyczucie manualne, zmysł kinestetyczny. Szczególne znaczenie mają dla rozwoju orientacji przestrzennej, dzieci stają się wówczas odważne i bardziej śmiałe.
Gry i zabawy wyrabiają u wychowanków dodatnie cechy charakteru takie jak zaradność, cierpliwość,dokładność czy wytrzymałość, a ponadto cechy społeczne, jak koleżeństwo, przyjaźń, solidarność,karność i dyscyplinę. Dają one też radość z działania i zadowolenie z osiągnięć, co wzmacnia poczucie własnej wartości.
Wybór i przystosowanie gier i zabaw dla dzieci z uszkodzonym wzrokiem wymaga uwzględnienia wieku dzieci, ich sprawności psychoruchowej, liczebności w grupie, stopnia ograniczenia wzroku,określenia miejsca zajęć,używanych do zabawy przyborów, reguł gry i zabawy, roli kierującego oraz zapewnienie bezpieczeństwa. Szczególne znaczenie mają gry i zabawy organizowane na świeżym powietrzu, gdyż sprzyjają hartowaniu wychowanków i zdobywaniu odporności. Najważniejsze dla dzieci niewidomych i słabo widzących są zabawy kształcące orientację przestrzenną oraz sprawność ruchową, która jest niezbędna dla ich dobrego, normalnego samopoczucia wśród widzących i ułatwiająca właściwy stosunek otoczenia do nich samych.

Przykłady zabaw orientacyjnych:.

„Zagubiony kotek"

Dzieci siedzą na obwodzie koła, w małych odstępach zwrócone twarzami do jego wnętrza. Wyznaczona osoba oddala się na pewną odległość lub wychodzi za drzwi. W grupie wyznaczamy jednego lub więcej „kotów". „Kotki" mają za zadanie cichutko miauczeć. Wzywamy dziecko, które rozpoczyna poszukiwanie miauczących „kotków". Odnaleziony „kot" idzie na miejsce szukającego. Zabawę można powtórzyć kilka razy. Taka forma zabawy doskonale udaje się w grupie dzieci dobrze się znających.

„Kto dojdzie"

Na sygnał prowadzącego dzieci bardzo ostrożnie idą w jego kierunku. Na sygnał „stop" wszystkie zastygają w bezruchu. Kto się poruszy, zachwieje itp. tego odsyła się na koniec, z możliwością ponownego wzięcia udziału w zabawie. Na drugi sygnał dzieci znowu zaczynają iść. W ten sposób prowadzący zatrzymuje je i daje sygnał do ponownego marszu kilka lub kilkanaście razy. Dziecko, które dojdzie pierwsze i dotknie prowadzącego ręką wygrywa, i zabawę zaczynamy od początku. Zabawę można uatrakcyjnić zmieniając sposób poruszania się dzieci np. na czworakach, na kolanach,czołgając się.

Zabawy usprawniające orientację w schemacie własnego ciała:

1. Poproś dziecko o wskazanie części swojego ciała. Np. “Pokaż gdzie masz kolana/ łokcie/brzuch”. Możemy uatrakcyjnić zabawę poprzez wprowadzanie poleceń “Pomasuj się po brzuchu. A teraz podrap się po głowie”.

2. Następne ćwiczenie jest bardzo podobne. Prosimy tylko dziecko o wskazywanie naszych części ciała “Pogłaszcz mamie dłoń”. Możemy także pobawić się w ten sposób zabawkami “Gdzie miś/lalka ma uszy?”. Warto, zabawy te wykonywać naprzemiennie: najpierw dziecko wskazuje na nas, następnie my na malucha.

3. Kolejna ćwiczenie, pomoże dziecku w odróżnianiu stron prawej od lewej. Prosimy dziecko np. o dotknięcie lewą ręką prawej nogi, prawą dłonią lewego łokcia.

4. “Powitanie”, zabawa znana z przedszkola, która w atrakcyjny sposób prezentuje powyższe zabawy- dłonie witają się ze stópkami, prawa rączka z lewym kolanem, lewa dłoń z prawym uchem. Inna wariant tej zabawy polega na tym, iż stoimy naprzeciw dziecka i na komendę “witają się lewe łokcie” dotykamy się łokciami.

5. Wykorzystujmy w zabawach z dzieckiem znane nam z dzieciństwa wierszyki. Idealnym przykładem jest wierszyk “Rączki”.

Tutaj swoją główkę mam,
a na brzuszku: bam, bam, bam.
Buzia robi: am, am, am,
oczy patrzą tu i tam.
Tutaj swoje uszy mam,
a na nosku sobie gram.

Tu paluszek, tu paluszek.
Kolorowy mam fartuszek.
Tu jest nóżka, a tu druga,
a tu oczko ładnie mruga.

Tu jest uszko i tu uszko.
Buzia cała jak jabłuszko.
Tu jest nosek, tu ząbeczki,
tu wpadają cukiereczki

Podczas wspólnej recytacji z dzieckiem, kolejno dotykamy części ciała, wykonujemy ruchy buzią, gramy na nosie- staramy się “odegrać wierszyk”.

Polecenia podane w zabawach są przykładowe i możemy dowolnie je modyfikować, wymyślać nowe. Dzieci niewidome i słabowidzące mogą mieć trudności ze znalezieniem naszych części ciała. Pozwólmy dotykać siebie, dajmy więcej czasu na zlokalizowanie łokcia, pięt itp. Gdy dziecko nie wie gdzie jest np. nadgarstek, oprócz słownego wyjaśnienia poprowadźmy rękę naszego dziecka na to miejsce.

„Gimnastyka”
Zabawa ruchowa kształcąca pojęcia przestrzenne. Dzieci ćwiczą zgodnie z treścią wiersza.

„Gimnastyka to zabawa.
Sport dla zdrowia ważna sprawa.
Ręce do góry, w przód i w bok.
Skłon do przodu, przysiad, hop.
Ręce do góry, nóżki prościutko.
Tak wszystkie dzieci
ćwiczą równiutko.
Każdy się robi taki malutki.
To proszę państwa są małe ludki.
Teraz wstajemy, ręce do góry.
Bo tak po niebie pływają chmury.”

„Głowa, ramiona, kolana, pięty”

Zabawa ruchowa ze śpiewem wymagająca dobrej znajomości schematu ciała. Dzieci stoją w rozsypce, śpiewają i równocześnie pokazują odpowiadające treści części ciała. Kto się pomyli,odpada z zabawy. Utrudnieniem jest zwiększanie tempa śpiewu i pokazywanie części ciała.
„ Głowa, ramiona, kolana, pięty,
kolana, pięty, kolana, pięty,
głowa, ramiona, kolana, pięty,
oczy, uszy, usta, nos.”

b).Gry i zabawy dydaktyczne

Gry i zabawy dydaktyczne stawiają przed dzieckiem pewne zadania, które musi rozwiązać i osiągnąć pewien wynik. Pogłębiają, ugruntowują
i rozszerzają u dzieci z uszkodzonym wzrokiem wiadomości zdobyte w szkole w zakresie różnych przedmiotów. Umożliwiają sprawdzenie w sposób naturalny i praktyczny wiadomości wychowanków. Występujący w nich element współzawodnictwa mobilizuje dzieci do zdobywania wiedzy i rozwiją zainteresowania.
Gry i zabawy dydaktyczne:
- kształcą procesy poznawcze, pamięć,myślenie uwagę
- kształtują charakter, rozwijają aktywność, inicjatywę, samodzielność, zaradność
- uczą współżycia i współdziałania w grupie.

Do gier i zabaw dydaktycznych zaliczamy: rozrywki umysłowe (zagadki, szarady, łamigłówki,krzyżówki, homonimy, logogryfy), zabawy i gry umysłowe.
Przykłady gier i zabaw dydaktycznych:

„Zgadnij co to jest ?"
Dzieci siedzą w kole. Każde otrzymuje woreczek, w którym jest kasztan, żołądź, jarzębina, liście, grzyb ( możemy dobrać elementy w zależności od pory roku, omawianego w danym momencie tematu itp.). Po odczytaniu przez prowadzącego zagadki każde dziecko ma wyjąć z woreczka i położyć przed sobą przedmiot, który był rozwiązaniem zagadki. Wygrywa ta osoba, która prawidłowo rozpoznała wszystkie dary jesieni.

„Poszedł Marek na jarmarek"

Zabawa ćwiczy pamięć, wzbogaca słownictwo. Dzieci siedzą w kole. Prowadząca zaczyna zabawę mówiąc „Poszedł Marek na jarmarek, kupił sobie gwóźdź". Siedzący obok kolega powtarza to, co powiedział pierwszy
i dodaje drugi przedmiot np. gwóźdź i młotek, trzeci powtarza to, co powiedzieli poprzednicy i wymyśla jeszcze jeden przedmiot np. stół. Kto się pomyli w kolejności kupowanych przedmiotów lub któryś opuści, daje fant
i zabawę zaczynamy od początku. Po kilkakrotnym powtórzeniu zabawy wykupujemy fanty.

c) Zabawy tematyczne

Zabawy tematyczne są najłatwiejszą formą zabawy spontanicznej dla dzieci z uszkodzonym wzrokiem, w których starają się naśladować przede wszystkim dorosłych pełniąc określone role lub wykonując określone zadania. Materiał do nich czerpią dzieci ze swego doświadczenia, z obserwacji najbliższych osób, sposobów ich zachowania, wypowiadania się, przejawów aktywności zawodowej oraz rozmaitych interakcji związanych z sytuacjami zachodzącymi w danym środowisku.
Zabawy tematyczne ćwiczą spostrzegawczość, wzbogacają słownictwo, kształcą uczucia, wyobraźnię,ćwiczą wolę. Poprzez te zabawy dzieci poznają czynności zaobserwowane w otoczeniu lepiej i dokładniej, niż gdyby tylko sobie o nich pomyślały. Radząc sobie w nowych sytuacjach, które stwarza zabawa tematyczna dzieci rozwijają inteligencję praktyczną, uczą się przestrzegania pewnych form zwyczajowych, określonych przepisów. Współdziałając w toku zabawy kształcą uczucia społeczne i zaspakajają potrzebę kontaktów z innymi.

Przykłady zabaw tematycznych:
„Na straganie"
Inspiracją tej zabawy był wiersz J.Brzechwy „Na straganie" oraz wycieczka do sklepu warzywniczego. Dzieci urządzają w świetlicy stragan z warzywami i owocami. Na stoliku rozkładamy naturalne okazy warzyw
i owoców.
Dzieci wyznaczają sprzedawcę i kupujących. Po kolei każde kupuje na straganie warzywa i owoce. Dziewczynka sprzedająca zakłada fartuch, a kupujący przygotowują torby i koszyki. Podczas zabawy dzieci
rozpoznają i utrwalają nazwy warzyw i owoców, przeliczają pieniądze, utrwalają zwroty grzecznościowe.

„U fryzjera”
Zabawa może być poprzedzona wycieczką do zakładu fryzjerskiego. Później przygotowujemy w klasie kącik fryzjerski: toaletkę(lustro i stolik), na której umieszczamy sprzęt i kosmetyki fryzjerskie (umyte grzebienie i szczotki, lakiery, pianki, żele, suszarkę, lokówkę, spinki i gumki). Dzieci na zmianę odgrywają rolę fryzjerki i klientki. W czasie zabawy poznają różne fryzury (koński ogon, warkocz, kucyki, kok, loki), doskonalą swoje dotychczasowe umiejętności czesania siebie i innych, zaplatają warkocze, zakładają gumki, wpinają spinki. Wzbogacają słownictwo o nowe wyrazy tj. żel, pianka, lakier w sprayu. Zabaę można zakończyć konkursem na najładniejszą fryzurę.

d) Gry i zabawy stolikowe

Gry i zabawy stolikowe to formy posiadające wypróbowane wartości rewalidacyjne dla dzieci niewidomych i słabo widzących gdyż:
kształcą pamięć,myślenie, uwagę;
doskonalą umiejętności;
uczą zastosowania zdobytych wiadomości w praktyce;
kształcą cechy charakteru dziecka, takie jak: systematyczność, rzetelność, koleżeńskość.
W grach dzieci posługują się kostkami, pionkami, figurami, guzikami, liczmanami. Pionki i figury do gier dzieci wykonać mogą same z korka, szpulek z nici, nakrętek.
W grach stolikowych może brać udział dwoje lub więcej dzieci. W przypadku dużej ilości uczestników grę powinien kontrolować wychowawca. Do niektórych gier wystarczy jedna osoba, która drogą kombinacji rozwiązuje wysunięty problem.Na wychowawcy spoczywa duża odpowiedzialność za dobór gier, ich organizację i przebieg. Dla wyróżniających się w grach umiejętnościami dzieci można wprowadzać tytuły mistrzów, wręczać dyplomy i medale. Pożądane jest organizowanie turniejów gier stolikowych między grupami, klasami.
Gry i zabawy stolikowe cieszą się dużym zainteresowaniem najmłodszych dzieci. Poniżej podaję przykłady gier dostosowanych dla dzieci z uszkodzonym wzrokiem ( ubrajlowione ).

„Chińczyk"

Gra od 2 do 4 osób. Do gry potrzebnych jest szesnaście pionków w czterech kolorach i kształtach oraz kostka. Każdy gracz ma po cztery pionki jednego koloru i kształtu. Plansza wykonana jest z drewna. Zamiast pól posiada otwory, w których umieszcza się pionki
Zasady gry: Dzieci ustawiają pionki na polach wyjściowych i przesuwają,się każdym pionkiem po planszy zgodnie z ruchem wskazówek zegara wg ilości wyrzuconych oczek na kostce. Zwycięzcą zostaje dziecko, które pierwsze umieści swoje pionki na właściwych polach (otworach) planszy.

„Warcaby"

Gra dwoje dzieci na szachownicy. Każde dziecko ma 12 kamieni (tak nazywają się pionki do gry w warcaby), jedne białe, drugie czarne. Kamienie ustawia się po obu stronach na czarnych polach szachownicy w trzech rzędach. Celem gry jest wybić kamienie przeciwnika.
Zasady gry: Kamień przesuwa się naprzód, o jedno pole na ukos, cofać go nie wolno. Gdy na drodze napotyka kamień przeciwnika, przeskakuje go, o ile za nim jest wolne pole i zdejmuje go z szachownicy. Za jednym ruchem można zdjąć kilka kamieni przeciwnika. Bić wolno także do tylu. Przez swoje kamienie przeskakiwać nie wolno. W sytuacji, w której można bić, a kamień nie bije, zostaje zdjęty z szachownicy. Gdy kamień dojdzie do końcowej linii przeciwnika, staje się damką,mającą prawo poruszać się po liniach ukośnych we wszystkich kierunkach o dowolną ilość pól. Przy biciu kamienia przeciwnika, staje się za nim na dowolnym polu. W „Warcaby" grają dzieci słabo widzące, a niewidome poznają zasady gry.


LITERATURA:

Serafin J.: Gry i zabawy ruchowe dla dzieci niewidomych i słabowidzących. PZN, Warszawa 1987. Zeszyty Tyflologiczne.

Szuman W.: Wychowanie niewidomego dziecka. Państwowy Zakład Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1961.

Dykcik Wł.: Pedagogika specjalna. Poznań 1998.

Sękowska Z.: Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. Warszawa 1998.

Sękowska Z.: Pedagogika specjalna. Zarys. PWN, Warszawa 1982.

Sękowska Z.: Kształcenie dzieci niewidomych. PWN, Warszawa 1974.

Sowa J.: Pedagogika specjalna w zarysie. Rzeszów 1997.

Bendych E., Janik M.: Nauczanie początkowe dzieci niewidomych, Wyd. WSPS, Warszawa 1981.

Grzegorzewska M.: Pedagogika specjalna, Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej, Warszawa 1968.
 
http://tyflo.pl/rehabilitacja/zabawy/