Scenariusz apelu z okazji 216 rocznicy Konstytucji 3 Maja

Dekoracje
Portrety twórców konstytucji 3 Maja, strona tytułowa konstytucji
Rekwizyty: stroje, kufle, obrusy, kufry, karty.

Motto:

Niech każdy (…) miłość własną
- kraju miłości poświęci!

J. U. Niemcewicz

Osoby występujące: recytator I, recytator II, recytator III, narrator I, narrator II, Fircyk, Małachowski, szlachcic I, szlachcic II, szlachcic III, 5 osób odczytujących treść konstytucji, chór.

Recytator I

Tu, gdzie jest dom i twój i mój,
tu, gdzie są lasy i rzeki nasze,
tu, gdzie się rodził ojciec i matka,
gdzie biały orzeł na sztandarze-

Gdzie w Gdańsku Neptun lśni trójzębem,
gdzie nad Krakowem dźwięczy hejnał,
gdzie wolna droga wiedzie w zboża,
gdzie na jeziorze trzcina chwiejna-

Gdzie dom poety w Czarnolasie,
gdzie nurtem śpiewnym płynie Wisła
tu biały orzeł, tu czarny węgiel,
tu wszędzie Polska- tu Ojczyzna.

Narrator I

Po I rozbiorze Polski nastąpił okres ożywionej działalności politycznej, mającej na celu zreformowanie ustroju ówczesnej Rzeczypospolitej. Istniała potrzeba uzdrowienia Polski.
Jesienią 1788 roku nowy sejm zawiązuje się w konfederację pod laską Stanisława Małachowskiego i Kazimierza Nestora Sapiehy. Obrady sejmu dotyczą reform ustrojowych i społecznych. W czerwcu 1790 roku uchwalono przedłużenie kadencji starego sejmu i dołączono nowy komplet poselski.

Narrator II

Wiosną1791 roku stosunki w Europie zaczęły się układać dla Polski niepomyślnie. Rosja zawarła pokój ze Szwecją i doprowadziła do zwycięskiego końca wojnę z Turcją. Jednocześnie starała się skierować uwagę państw europejskich na wypadki we Francji, żeby w ten sposób zdobyć sobie swobodę działania w Polsce. Rząd pruski doszedł do porozumienia z Austrią i zmierzał do odnowienia dobrych relacji z carycą rosyjską Katarzyną II. W parlamencie angielskim nie znalazł poparcia plan polegający na tym, aby przeciwstawić Polskę potędze rosyjskiej niepokojącej Anglię.

Narrator I

W kraju przeciwnicy reform rozwijali coraz bardziej energicznie swoją działalność, szukali poparcia u obcych dworów, podburzali zacofaną szlachtę przeciw projektom patriotów. Wtedy to, 3 maja 1791 roku, Sejm Czteroletni uchwalił tzw. Ustawę Rządową. Była ona efektem pracy i zabiegów stronnictwa patriotycznego, które dążyło do zreformowania zmurszałego ustroju ówczesnej Rzeczypospolitej, istniała bowiem nagląca potrzeba uzdrowienia Polski, wyciągnięcia jej z anarchii.

Narrator II

Przenieśmy się na kilkanaście minut w wiek XVIII. Prześledźmy, w jakich okolicznościach doszło do uchwalenia tego dokumentu. Nie dla wszystkich bowiem, którzy w 1788 roku zjeżdżali na sejm, sprawy państwa były najważniejsze. Zobaczcie, o czym rozmawiano w pewnej gospodzie…
Aktorzy ( szlachta z walizkami i kuframi) siedzą wygodnie przy stoliku. Szlachcic I i II grają w karty, szlachcic III i IV rozmawiają.

Szlachcic I

Świat przewrócony do góry nogami! Starej Polski wkrótce
śladu nie zostanie, niepodobna się zrozumieć tym chaosie.
Sami sobie grób kopiemy.

Szlachcic II

Ano, powoli…

Nie tak zapalczywie, trzeba się uczyć rozumu od drugich.
Stojąc w miejscu, niewiele zrobimy, gdy inni idą; zmiany
w ustawie Rzeczypospolitej potrzebne, konieczne. Nie
mówię, aby wszystko wywracać, ale wiele się popsuło,
naprawić należy.

Szlachcic I

Tak, tak, będziemy naprawiali, jak Mazur kozika naprawiał,
co mu dał naprzód okładki nowe i mówił, że kozik ten sam;
potem żelce odnowił, kozik znowu ten sam miał być,
tylko w nim nic starego nie zostało.

Szlachcic III

Proszę o głos, mości panowie! Jestem sam szlachcicem,
ale jestem przede wszystkim człowiekiem.
Nie ma tu co w bawełnę obwijać, szlachta przepada i zginie.
Nikt temu nie winien, ani Moskal i carowa,
ani Prusak i jego chytrość, ani król jegomość,
ani Pan Bóg, ani diabeł, tylko szlachta sama.

Szlachcic II

Czasy szlacheckie minęły,
Szlachta zrzecze się przywilejów, chłop uzyska opiekę prawa,
której nie miał dotąd, a kilkanaście lat spokoju i oświaty
stworzy prawdziwy naród, gdy dotąd on cały w szlachcie się zamykał.

Szlachcic I ( zerkając w głąb sali)

Patrzcie któż nadchodzi!

Fircyk ( wchodzi ubrany w strój francuski przerywa toczącą się rozmowę, mówi ironicznym głosem)

Wy się tu zajmujecie polityką, nie macie czasu żyć. Żal mi was! Są ludzie, co by po polityce płakali. Nie ja, bo mię wszystkie ich czyny obchodzą mało.

Szlachcic I

Jak długo odwiedzałeś waćpan cudze kraje?

Fircyk

Rok tylko, alem przejął wszystkie ich zwyczaje. Trzy tylko
niedzielę bawiłem w Anglii, kupiłem dwie pary sprzączek
i szpadę stalową. Byłem w parlamencie- tak jak u nas
krzyki. Lecz za to co za sklepy, łańcuszki, guziki…

Szlachcic II

Tak we wszystkim trzymając się obcego zwyczaju
Widzimy cudzoziemców we własnym kraju.

Szlachcic III ( chwaląc się)

Ja sam teraz na wiosnę, bawiąc w Warszawie,
Kasztelance jednego z moich koni dałem;
Jak ma siadać, jak jeździć pokazywałem.

Szlachcic II ( potakując)

Był to pierwszy koń na świecie, co nie ma przykładów,
Wygrał jeden po drugim dwadzieścia zakładów.

Szlachcic I ( wstaje i krzyczy)

Oszukujesz Waćpan!

Szlachcic III

Ja oszukuję? To Waćpan karty skrywasz!

Szlachcic I

To potwarz, żądam satysfakcji!
Sięga do szabli, zajście łagodzi szlachcic II.

Szlachcic II

Panowie dajcie spokój, czas na sejm! Ojczyznę ratować!

Wielka ma zawitać zmiana:
Wolność, równość wszystkim dana.

Wszyscy zjednoczą się w pracy:
Szlachta , mieszczanie, wieśniacy.

Wszyscy siadają pospołu
Jakby do jednego stołu.

Lecz wszyscy też w równej mierze
Polsce służyć winni szczerze

Narrator I

Od miesięcy Warszawa żyła wiadomościami z Zamku Królewskiego,
gdzie obradował Sejm. Wśród szlachty znalazła się grupa posłów
rozumiejących powagę sytuacji, na Sali obrad zasiedli też stronnicy Branickiego,
ci nie zamierzali dopuścić do jakichkolwiek reform.
Rozkrzyczanym posłom przewodniczył marszałek Stanisław Małachowski.
Człowiek ów miał wątłe zdrowie, a sala poselska była obszerna i źle opalona
( pewnego dnia zamarzł atrament w kałamarzu) .
Mimo tak trudnych warunków marszałek zrzekł się wynagrodzenia.
Przez 4 lata pracował bezpłatnie.

Chór śpiewa piosenkę „Ojczyzna”

Małachowski

Czas na wielkie zmiany, panowie, radźmy!

Szlachcic III

Polska się z nikim łączyć nie powinna!

Szlachcic I

A jeżeli koniecznie o przymierze chodzi
Niech się z dalekim krajem łączy, co jej nie zaszkodzi.

Szlachcic III

Tak, z Hiszpanią, z Portugalią, nawet z Ameryką.
Z Persami, z Tatarami albo z Siczą dziką.

Szlachcic I( Wyciąga szablę i krzyczy)

Liberum veto!

Szlachcic II

W nieładzie i letargu naród zanurzony
Raz na dwa lata sejmem przebudzony,
Nie dla tego, by radził, lecz żeby się kłócił;
W nieładzie wszystko zastał, nieładzie porzucił.

Małachowski

Ten nieszczęsny nierząd, to sejmów zrywanie
Kraj zgubiło, ściągnie obce panowanie.

Szlachcic I

Gnijąc w zbytkach, lenistwie i biesiad zwyczaju,
Myśleliśmy o sobie, nigdy o kraju.

Narrator II

Kłótnie spowodowały, iż tekst konstytucji przygotowano w tajemnicy.
Do spisku należał król Stanisław August Poniatowski,
Stanisław Małachowski, Hugo Kołłątaj, Adam Czartoryski i inni.
Wyznaczono dnia 3 maja 1791 roku,
na sali obrad znalazło się 110 zwolenników i 72 przeciwników.
W atmosferze zamachu stanu uchwalono ustawę.
Król złożył przysięgę, artykuły konstytucji odczytał marszałek.

Małachowski

Dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla ocalenia ojczyzny i jej granic z największą stałością ducha niniejszą konstytucję uchwalamy.

5 osób odczytuje artykuły:

1 osoba

Artykuł I stwierdzał dominującą rolę religii katolickiej w państwie, przyznawał też prawa innym religiom o obrządkom.

2 osoba

Artykuł II dotyczył pozycji stanu szlacheckiego w Rzeczypospolitej
„ Stanowi szlacheckiemu wszystkie swobody, wolności,, pierwszeństwa w życiu prywatnym i publicznym zapewnimy”

3 osoba

Artykuł III zapewniał ogółowi mieszczan w miastach królewskich wolności osobiste i prawa obywatelskie.

4 osoba

Artykuł IV Zawierał postanowienia o objęciu opieką i prawa rządu najliczniejszej
grupy- chłopów, nie zniesiono jednak poddaństwa.

5 osoba

Artykuł V głosił ,że wszelka władza początek swój bierze z woli narodu.

1 osoba

Artykuł 6 poświęcony był organizacji Sejmu, składał się z 2 izb: poselskiej senatorskiej, zniesiono liberum veto i odtąd wszystkie decyzje miały zapadać większością głosów.

2 osoba

Artykuł 7 stwierdzał, że władza wykonawcza należy do króla i rządu który nazywał się Straż Praw.

3 osoba

Artykuł 8 powierzał sprawowanie wymiaru sprawiedliwości niezależnym sądom. Nie wprowadzono jednak zasady równości wszystkich wobec prawa.

4 osoba
Artykuły 9 i 10 objęły problem następstwa. Zniesiono wolną elekcję, Rzeczpospolita miała zostać monarchią dziedziczną.

5 osoba
Artykuł 11 głosił „ Wojsko nic innego nie jest tylko wyciągnięta siła obronna z ogólnej siły narodu. Jego liczebność miała zostać zwiększona do 100 tysięcy.

Wszyscy:

Wiwat Konstytucja! Wiwat król! Wiwat wszystkie stany!

Narrator I

Konstytucja miała, jak się spodziewano odrodzić naród i państwo. Niestety obowiązywała zaledwie 15 miesięcy. Miała ogromne znaczenie. Była pierwszą w Europie, a drugą na świecie( po konstytucji Stanów Zjednoczonych) ustawą regulującą stosunki w państwie.
Po uchwaleniu konstytucji powstał „Polonez trzeciego maja” wyrażający radość Polaków z nowych reform.

Chór- „ Żeby Polska była Polską”

Narrator II

27 kwietnia 1792 roku przedstawiciele opozycji magnackiej podpisali w Petersburgu akt konfederacji, potem ogłosili w miasteczku Targowica na Ukrainie pod fałszywą datą 14 maja. Akt ten unieważnił konstytucję 3 maja i całą działalność sejmu. 18 maja 1792 wojska carskie
Wkroczyły do naszego kraju. Konsekwencją przegranej wojny był drugi rozbiór Polski w 1793 roku i trzeci dwa lata później.

Recytator II

Oj, Targowiczanie
Dobrze się nazwali!
Jak Judasza, za srebrniki,
Polskę stargowali!
Stargowali Polskę
I tę wolność bratnią!
Zagasili nad ojczyzną
Gwiazdę jej ostatnią!
Zagasili blaski
W tej polskiej koronie,
Podeptali orły białe
I bitwy, pogonie.

Narrator I

Konstytucja 3 maja została uchwalona 217 lat temu.
Rocznica jej uchwalenia obchodzona była w czasie zaborów
przez patriotyczną część społeczeństwa polskiego.
Pod koniec XIX wieku w zaborze austriackim obchody te
przybierały doniosły charakter.
Również w okresie międzywojennym
dzień 3 maja był wielkim świętem państwowym.
Jednak po II wojnie światowej
w okresie Polski Ludowej zaprzestano obchodzenia tej uroczystości.

Narrator II

6 kwietnia 1990 roku sejm polski przywrócił
jako święto państwowe dzień- 3 maja.
W dniu dzisiejszym kontynuujemy tą tradycję,
wpisaną i głęboko zakorzenioną w naszej historii narodowej.
Po to przypominamy karty historii, by czerpać z nich siłę
i mądrość- wartości, które pozwalały Polakom przetrwać.
Powinniśmy pamiętać o tych ważnych dziejach w historii
naszego kraju.

Recytator III

Maj rocznica pięknych serc.
Maj- rocznica pięknych myśli.
Tym, co dawno przeminęli,
Hołd składają ci, co przyszli.

Choć przeminął dawno wiek,
Dawno hasła się zmieniły.
Orzeł począł nowy bieg,
Lecz z przeszłości czerpał siły.

Z tych w ciemnościach jasnych chwil,
Kiedy miłość pobratała
W jedną całość polskie stany,
Miłość ponad wszystkie trwała.

Tym, co Polsce dali myśl,
Aby stworzyć cud majowy,
Cześć z oddaniem złóżmy dziś,
Przed pamiątką chyląc głowy.

( Michał Arct Trzeci Maj)

(Wszyscy wychodzą na środek, kłaniają się)

KONIEC.