Sposoby na nudę

„ Pomysły na nudę”

Program kształtowania umiejętności spędzania czasu wolnego w sposób aktywny, ciekawy i społecznie akceptowany dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym w I i II etapie edukacyjnym.

SPIS TREŚCI

Wstęp, czyli dlaczego program kształtowania umiejętności spędzania czasu wolnego w sposób aktywny, ciekawy i społecznie akceptowany
1. Cele programu
2. Charakterystyka programu:
2.1 Założenia dotyczące realizacji programu- główni adresaci, czas, miejsce,
sposoby realizacji programu (metody, formy, środki dydaktyczne)
2.2 Wdrożenie programu, osoby odpowiedzialne za realizację programu:
3. Program w praktyce - przykłady działań zmierzających do kształtowania umiejętności spędzania czasu wolnego w sposób aktywny, ciekawy i społecznie akceptowany.
4. Ewaluacja

Wstęp
Zadaniem szkoły, nauczycieli, wychowawców w placówkach kształcenie specjalnego jest przygotowanie podopiecznych do codziennego życia, funkcjonowania w środowisku społecznym, które polega na wypełnieniu obowiązków związanych z zaspokajaniem potrzeb fizjologicznych, nauką lub pracą, przejazdami, pracami domowymi i poza domem, na miarę indywidualnych możliwości. Należy także pamiętać, że obok tych czynności w tak zwane „ składniki główne budżetu czas” zalicza się czas wolny „czas bez obowiązków, przeznaczony na zajęcia dowolne”(J. Pięta Pedagogika czasu wolnego).
Znany socjolog francuski J. Dumazedier określa czas wolny jako „całość zajęć, które człowiek może poświęcić dla siebie, podtrzymania swych sił, wzbogacenia doświadczeń, powiększenia wiedzy, dla dobrowolnej współpracy socjalnej albo wolnej, twórczej działalności, gdy uwolni się od swych zawodowych, rodzinnych i socjalnych zobowiązań”. Definicja ta została przyjęta przez UNESCO12.
Czas wolny dla osób niepełnosprawnych jest, tak jak dla osób zdrowych, czasem wypoczynku i odprężenia. Przeznaczony jest na zdobycie nowych sił, przywrócenie równowagi psychicznej i fizycznej po męczących zajęciach szkolnych. Spełnia ważną funkcję kompensacyjną i rekreacyjną, gdyż niepełnosprawni spożytkowują więcej energii i sił na działalność szkolną i zawodową niż osoby pełnosprawne. Stąd też właściwe jego zagospodarowanie ma tym większe znaczenie. Dla osób niepełnosprawnych szczególne znaczenie mają gry i zabawy , a emocje z nimi związane wpływają korzystnie na samopoczucie psychiczne i fizyczne. Aby czas wolny młodzieży niepełnosprawnej spełniał wartość rehabilitacyjną, należy stwarzać sytuacje, w których osoby te będą przejawiały inicjatywę, aktywność i umiejętność organizowania zajęć ( okazja do samodzielności i samostanowienia o sobie). Takie wykorzystywanie czasu wolnego daje im poczucie swobody, przyjemności i satysfakcji. Należy uświadomić młodzież o konkretnych celach dotyczących działań organizacyjnych w czasie wolnym, gdyż brak świadomości celów i podejmowanych działań może spowodować niezadowolenie, obojętność, brak koncentracji uwagi, oraz chęć rezygnacji. Stawianie celów uwzględniających ich upodobania i potrzeby, a także poziom dojrzałości społecznej, pozwala wyzwolić ich aktywność, samodzielność oraz nawiązać kontakt emocjonalny z grupą wspólnie spędzającą czas wolny. (Agnieszka Czarnieckahttp://www.profesor.pl/publikacja,3976,Artykuly,Organizacja-czasu-wolnego-i-jego-znaczenie-w-procesie-wychowania-osob-niepelnosprawnych)
Główne wzorce dotyczące form i sposobów spędzania czasu wolnego znajduje dziecko w rodzinie. Wielorakich przykładów dostarcza mu środowisko społeczne, szkoła i wszechwładne media. Dzieci upośledzone umysłowo, zwłaszcza w stopniu lekkim pochodzą często ze środowisk zaniedbanych. Żyją w trudnych warunkach materialnych, w rodzinach dotkniętych bezrobociem oraz patologią społeczną. Wypoczynek i czas wolny jest w takich środowiskach rzadko planowany i kontrolowany. Dziecko bywa pozostawione samemu sobie. Podobny brak zainteresowania dzieckiem zaobserwować możemy w rodzinach, w których rodzice zajęci pochłaniającą dużo czasu pracą, koncentrują się na zaspokojeniu potrzeb materialnych i są po prostu zmęczeni. Trudno zatem jest dziecku przejąć właściwe wzorce od najbliższych. Próbuje więc ich szukać gdzie indziej.
Wpływ środowiska społecznego na proces edukacji i wychowania dzieci upośledzonych umysłowo
jest ogromny. (T. Kott Zajęcia pozalekcyjne z dziećmi o obniżonej sprawności umysłowej inspirowane technikami psychoterapii w: "Szkoła Specjalna" nr 1/ 2001). Osoby niepełnosprawne z uwagi na różne uwarunkowania obiektywne (np. trudności z poruszaniem się) i subiektywne (brak przekonania o możliwościach aktywnego życia) mają dużo czasu wolnego. Czas ten nie jest na ogół właściwie zagospodarowany i wykorzystywany w procesie rehabilitacji społecznej. (A. Hulek - Studia Pedagogiczne 1989 t. LV s. 20 - 21).
Zabawy i gry uczą poszanowania ustalonych społecznych norm lub zasad postępowania oraz odpowiedzialności za swoje zachowanie w stosunku do sie¬bie i do grupy, a także karności i samodyscypliny, które są niezbędne do życia w społeczności. Ponadto mogą rozwijać cechy charakteru przydatne w później¬szym, dorosłym życiu, tj. zdecydowanie, odwagę, wiarę we własne siły, pew¬ność siebie, ambicję, wytrwałość i wolę walki. Rozwijają także samodzielność, zaradność oraz hartują i uodporniają psychicznie, uczą radości ze zwycięstwa, ale również poradzenia sobie z przegraną lub niepowodzeniami. Zabawy są też doskonałym środkiem odprężającym i łagodzącym napięcia psychiczne i nerwowe, sprzyjają pogodnym i radosnym nastrojom, którym towarzyszą radość, uśmiech, rozluź¬nienie i nieskrępowana aktywność. Podobnie jest z rozwijaniem naturalnych psychofizycznych potrzeb człowieka, które w warunkach zabawy w sposób kontrolowany przez nauczy¬ciela są spontanicznie podejmowane przez uczniów i mogą być samodzielnie doskonalone.
Odgrywanie przez dzieci i młodzież w trakcie zabaw i gier różnorodnych ról podmiotowych sprzyja m.in. osiąganiu tych celów. Należy tu jeszcze nadmienić, że zajęcia takie -z łatwością prowadzone w terenie - wpływają także na umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach, rozwijają zaradność niezbędną w życiu codziennym. Można, więc z całą mocą stwierdzić, że zabawy i gry są uniwersalnym środkiem wychowawczym i od właściwie prowadzonych zajęć w tej formie - zwłaszcza z dziećmi i młodzieżą- można oczekiwać ogromnych korzyści.
Zabawy tematyczne kształtują uczucia i osobowość dziecka. Przez cały czas trwania zabawy dziecko reaguje różnymi stanami emocjonalnymi na występujące w niej zdarzenia. Są to zarówno chwilowe wzruszenia, jak i długotrwałe nastroje. W sposób możliwie wierny zdarzenia, choć nie¬świadomy, dziecko odtwarza w swoich zabawach role społeczne pełnione przez dorosłych. Przenosi ono sytuacje z życia rodziny, łącznie z języ¬kiem, ruchami ciała i emocjami. Pozwala to dziecku lepiej zrozumieć, za¬dania, jakie wykonują rodzice, dziadkowie, sąsiedzi, czy pani w przedszkolu. Przyjęcia roli odbywają się też zgodnie z płcią: chłopcy odtwarzają role męskie, dziewczynki żeńskie. (http://edupelzaki.pl/artykul,203,gry-i-zabawy-ksztaltujace-rozwoj-spoleczno-emocjonalny-dziecka)
W Specjalnym Ośrodku Szkolno- Wychowawczym w .........stale stwarzane są warunki do spędzania, a tym samym nauki spędzania czasu wolnego w sposób społecznie akceptowany, rekreacji, wypoczynku, odpoczynki, zabawy, rozrywki, gry, hobby, pracy nad sobą. Opracowany przeze mnie program nie staje w opozycji do innych programów wykorzystywanych w Ośrodku. Zależało mi na wybraniu dotychczasowych działań, a także wyszukaniu czy stworzeniu nowych pomysłów, celem których będzie wyposażenie uczniów w umiejętności oraz przedmioty przydatne w czasie wolnym spędzanym w najbliższym środowisku samodzielnie, z rodzinami, rówieśnikami. Pragnę także zainteresować nimi rodziców, żeby mogli podpowiadać, przypominać swoim pociechą na przykład zasady gier oraz poznać alternatywę dla telewizora, komputera, itp.

1. Cele programu
Celem ogólnym programu jest kształcenie u uczniów kultury zabawy, wypoczynku i rozrywki, nauczenie wykorzystywania oraz zdobywania w czasie wolnym wiedzy i nowych doświadczeń.
Cele szczegółowe:
• rozwijanie umiejętności bezpiecznego spędzania czasu wolnego;
• rozwijanie umiejętności radzenia sobie z emocjami;
• rozwijanie aktywności plastycznej;
• rozwijanie aktywności technicznej;
• rozwijanie aktywności ruchowej, muzycznej;
• rozwijanie aktywności werbalnej;
• zapoznanie z zasadami gier towarzyskich;
• wyzwalanie kreatywności;
• rozwijanie zainteresowań przejawianych przez dzieci;
• stymulowanie rozwoju społecznego;
• angażowanie rodziców do realizacji działań zawartych w programie „ Pomysły na nudę”;
Wskazane powyżej cele będą realizowane w trakcie pobytu uczniów w szkole.

2. Charakterystyka programu
Program „ Pomysły na nudę” został stworzony w oparciu o podstawę programową, odpowiada zawartym w niej celom edukacyjnym:
„Celem edukacji uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym jest rozwijanie autonomii ucznia niepełnosprawnego, wdrażanie go do funkcjonowania społecznego, rozumienia i uznawania norm społecznych, a w szczególności wyposażenie go – stosownie do jego możliwości – w takie umiejętności i wiadomości, które pozwolą mu na postrzeganie siebie jako niezależnej osoby oraz, aby:
1) mógł porozumiewać się z otoczeniem w najpełniejszy sposób, werbalnie lub pozawerbalnie;
2) zdobył maksymalną samodzielność w zakresie zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych;
3) był zaradny w życiu codziennym, adekwatnie do indywidualnego poziomu sprawności i umiejętności oraz miał poczucie decydowania o sobie;
4) mógł uczestniczyć w różnych formach życia społecznego na równi z innymi członkami danej zbiorowości, znając i przestrzegając ogólnie przyjętych norm współżycia, zachowując prawo do swojej inności”.(Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół ). W szczególności odpowiada obszarom z zakresu treści nauczania: „Poznawanie najbliższego środowiska społeczno-kulturowego: 1) aktywne uczestniczenie w różnych formach życia społecznego i kulturalnego; (...) 3) wdrażanie do kulturalnego, społecznie akceptowanego sposobu bycia”. Znajdują się w nim także propozycje dotyczące obszaru „rozwijanie specjalnych uzdolnień i zainteresowań kulturalnych” odnoszącego się do treści „Twórczość artystyczna” , a także „wykorzystywanie nabytych umiejętności ruchowych w życiu codziennym” „przygotowanie do aktywnego spędzania wolnego czasu” z zakresu treści „Zajęcia ruchowe”.

2.1 Założenia dotyczące realizacji programu - główni adresaci, czas, miejsce, sposoby realizacji programu (metody, formy, środki dydaktyczne).
Głównymi adresatami programu „Pomysły na nudę” są uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi w I i II etapie edukacyjnym ( klasy I-III, IV- VI), uczęszczające do Specjalnego Ośrodka Szkolno- Wychowawczego w.......... Idea programu zakłada kształtowania umiejętności spędzania czasu wolnego w sposób aktywny. Program nie uwzględnia podziału treści ze względu na poziomy zaawansowania, gdyż uważam, że przyczyniłoby się to do niekonsekwencji w realizacji idei nauczania osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, jaką jest indywidualne podejście do rozwoju dziecka. Nauczyciel ma dowolność w wyborze treści, w zależności od poziomu funkcjonowania dzieci w grupie, a przede wszystkich w zależności od przejawianych potrzeb i zainteresowań dzieci.
Program autorski zostanie wdrożony do realizacji od 1 września 2013 roku. Przez pierwszy rok funkcjonowania programu zobowiązuję się do monitorowania wykorzystania programu; analizy potrzeb zarówno dzieci, nauczyciela, jak i rodziców; zapisywania kolejnych pomysłów czy pojawiających się trudności w realizowaniu treści zawartych w programie, a także modyfikowania programu. Do końca maja 2014 zostaną opracowane wnioski z realizacji programu, umieszczone w nim, jako załącznik. Będą one podstawą do modyfikacji programu.
Metody realizacji programu będą zależały od treści. Jako wiodące proponuję następujące metody:
• aktywizujące: inscenizacji, gier dydaktycznych;
• praktyczne: pokaz z objaśnieniem, pokaz z instruktażem, ćwiczenia praktyczne ćwiczenia produkcyjne;
• praca w grupach;
• wykład aktywny.

Formy realizacji:
• indywidualna
• zbiorowa
• grupowa

Środki dydaktyczne potrzebne do realizacji założeń programu wybiera lub tworzy nauczyciel samodzielnie, w zależności od potrzeb. Ważne, by były one atrakcyjne, a także jak najbardziej zróżnicowane, by oddziaływały na wszystkie zmysły. Warto także wykorzystać wytwory dzieci, jako pomoce do realizacji zadań przewidzianych i zaplanowanych przez nauczyciela.

2.2 Wdrożenie programu, osoby odpowiedzialne za realizację programu
Postawa nauczyciela powinna charakteryzować się wiedzą, odpowiednią metodyką, pasją, zaangażowaniem. Nauczyciel musi zapewnić dziecku poczucie bezpieczeństwa, ale i klarowne i zrozumiałe dla dziecka wymagania, powinien być opiekunem, ale i partnerem, a przede wszystkim zapewnić możliwości rozwoju dziecka, indywidualizować proces nauczania, uwzględniając potencjał dziecka(Limont W., Cieślikowska J. (2004) Czy potrzebna jest pedagogika zdolności?(w): red. Limont W.(2004) Teoria i praktyka edukacji uczniów zdolnych. Kraków, Impuls ).
Za całościową realizację programu odpowiedzialna jest autorka i jednocześnie realizatorka programu oraz ewentualnie inni nauczyciele zainteresowani jego wdrażaniem. Nadzór nad realizacją programu sprawuje Dyrektor Ośrodka. Autorka programu przedstawi założenia i cele programu oraz przykładowe działania Radzie Pedagogicznej, oraz zapozna szczegółowo z jego treścią osoby zainteresowane realizacją.
Nauczyciel musi zwrócić szczególną uwagę na kwestię przystosowania jednostki do rodziny, środowiska szkolnego i społeczności lokalnej, na umiejętność funkcjonowania poszczególnych uczniów w domu, na przysłowiowym podwórku i w środowisku szkolnym. Istotnym elementem pełnienia jego roli jest rozwijanie ścisłej współpracy z rodzicami i innymi szkolnymi i poza szkolnymi opiekunami w celu pełniejszego rozpoznania potrzeb i lepszego dostosowania do nich swoich działań pedagogicznych (http://www.sciaga.pl/tekst/54118-55-rola_nauczyciela_w_procesie_nauczania_i_wychowania_dziecka_z_niepelnosprawnoscia). Współpraca z rodzicami ma, szczególnie w przypadku uczniów z niepełnosprawnością intelektualną, wpływ na generalizację i utrzymanie wiedzy przez dzieci. Z tego w względu, a także z uwagi na podstawowy cel programu nauczyciel realizujący spotka się z rodzicami w celu omówienia programu, przeprowadzi zajęcia otwarte dla rodziców, żeby zachęcić ich do podtrzymywania pożądanych aktywności w domu, podać przykłady wspólnych zabaw, gier, przybliżyć ich zasady.

3. Program w praktyce - przykłady działań zmierzających do kształtowania umiejętności spędzania czasu wolnego w sposób aktywny, ciekawy i społecznie akceptowany

CELE TREŚCI PROGRAMU
1.Rozwijanie umiejętności bezpiecznego spędzania czasu wolnego
- Wybór odpowiedniego miejsca do aktywności w czasie wolnym. Bezpieczeństwo w domu, na podwórku, nad wodą, w lesie, na ulicy w różnych porach roku.
- Wybór przedmiotów, narzędzi, urządzeń do aktywności pod względem bezpieczeństwa, poszanowania własności oraz ocena ewentualnych uszkodzeń
- Zagrożenia wynikające z nawiązywania kontaktów z osobami nieznajomymi
- Bezpieczeństwo w kontaktach ze zwierzętami
- Bezpieczne jedzenie
- Dbanie o środowisko przyrodnicze podczas aktywności w czasie wolnym (np. korzystanie z koszy na śmieci, unikanie świadomego niszczenia rośli)
- Informowanie rodziców, opiekunów o miejscach, celach, członkach planowanej aktywności w czasie wolnym, budowanie relacji opartej na zaufaniu
- Wykorzystywanie poznanych zabaw, gier w zależności od sytuacji i możliwości jako alternatywa zachowań niepożądanych

2. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie z emocjami
- Nazywanie emocji, cech podstawowych emocji.
- Wyszukiwanie skojarzeń z emocjami.
- Wskazywanie sytuacji (źródeł), które doprowadzają do odczuwania danej emocji.
- Rozpoznawanie emocji na podstawie zewnętrznych symptomów.
- Ustalanie charakterystycznych zachowań dla osób odczuwających daną emocję.
- Tworzenie sposobów na radzenie sobie z emocjami.
- Wypracowywanie sposobów przeżywania danej emocji w sposób akceptowany społecznie.
- Wyrażanie emocji przez wytwory artystyczne.
- Przedstawianie emocji za pomocą gestów, mimiki, materiałów plastycznych.
- Ustalanie mocnych i słabych stron przeżywanych uczuć.
- Rozmowy na temat tego, jak dzieci przeżywają emocje.
- Budowanie empatii, poprzez zwracanie uwagi na odczucia innych.

3. Rozwijanie aktywności plastycznej
- Poznanie podstawowych technik plastycznych (rysunek, malowanie farbami, wycinanie, wydzieranie, collage, lepienie, orgiami).
- Dostarczenie różnorodnych materiałów plastycznych
( kredka świecowa, kredka ołówkowa, pastele suche, olejne, flamastry, ołówki o różnej miękkości, węgiel drzewny, kreda, tusz, farby plakatowe, wodne, kolorowy papier, bibuła, bristol, materiał przyrodniczy, materiały sztuczne, folie, tworzywa sztuczne, włóczki, styropian, drut, plastelina, glina, pędzle, patyki, klej, sztalugi, palety, palce).
- Tworzenie prac plastycznych, rozwijanie wyobraźni, ekspresji i intencji twórczej (prace inspirowane: naturą, przyrodą, muzyką, literaturą, zjawiskami, wydarzeniami, życiem codziennym, nastrojem, krajobrazem najbliższego otoczenia, stosunkiem do otaczającej rzeczywistości).
- Stworzenie galerii sztuki dziecięcej (konkursy plastyczne, wystawki).
- Różnorodne barwy podstawowe (barwy podstawowe, mieszanie barw, kreska, plama, linia, kształt).
- Uczenie schematów rysowania rzeczy z otoczenia
- Tworzenie zwierząt, roślin, przedmiotów z wykorzystaniem zgromadzonych materiałów.
- Dorysowywanie do fragmentów rysunków czegoś fantastycznego.
- Wymyślanie rysunków, w których można zastosować wskazane elementy, np.: koła, kwadraty.
- Interpretowanie własnych prac plastycznych.
- Wypowiadanie się na temat fantastycznych, symbolicznych i abstrakcyjnych prac plastycznych, obrazów i ilustracji.
- Organizowanie plenerów plastycznych
- Tworzenie prac plastycznych w zespołach
- Tworzenie książeczek z ilustracji do bajek

4. Rozwijanie aktywności technicznej
- Wtórne wykorzystywanie różnego rodzaju opakowań, resztek materiałów, starych przedmiotów (np. płyty CD) do tworzenia zabawek
- Wykonywanie plansz, kart, innych przedmiotów (np. pionków) do popularnych gier towarzyskich
- Uczenie posługiwania się urządzeniami, narzędziami, materiałami takimi jak: dziurkacz, zszywacz, nożyczki, pistolet do kleju, formy do mas, noże, taśma klejąca, kalka
- Tworzenie form użytkowych, eksperymentowanie materiałami i narzędziami, tworzenie form przestrzennych (dekoracje do inscenizacji, elementy scenografii, rekwizyty, stroje, maski, kukiełki).
- Uczenie korzystania z szablonów, wzorów, także zawartych w gazetach tematycznych dostępnych w sklepach
- Organizowanie zajęć kulinarnych
- Wyposażanie uczniów w przepisy kulinarne w czytelnej dla nich formie: pisanej, wyrazowo- obrazkowej, obrazkowej
- Uczenie wykorzystania urządzeń technicznych stosowanych w kuchni: toster, opiekacz, mikser, tarka
- Nauka rysowania/wyznaczania pól do zabaw ruchowych na podwórku: „klasy” „dwa ognie” „zbijak” „ kwadraty”
- Wykonywanie puzzli

5. Rozwijanie aktywności ruchowej, muzycznej
- Słuchanie różnych stylów muzyki popularnej
- Uczenie obsługi odtwarzaczy
- Uczenie piosenek
- Nauka układów tanecznych
- Tworzenie choreografii do piosenek.
- Wymyślanie nowych ruchów, kroków, układów tanecznych.
- Wykorzystaniu w tańcu różnych materiałów (laseczka, bibuła, szal, skrawki papieru, piórko).
- Układanie nowego tekstu piosenki do znanej melodii.
- Wykorzystanie przedmiotów codziennego użytku do tworzenia instrumentów (np. instrument ze starych kluczy, z krzesła).
- Ilustrowanie muzyką opowiadania nauczyciela.
- Słuchanie opowiadań do melodii. .
- Łączenie muzyki z plastyką, literaturą, dramą, pedagogiką zabawy – interpretacja, plastyczna, ruchowa muzyki, piosenki, improwizacje ruchowo-muzyczne.
- Przedstawienie ruchem stanów emocjonalnych.
- Przedstawienie ruchem poruszania się: ludzi, zwierząt, przedmiotów.
- Przedstawienie ruchem zjawisk atmosferycznych.
- Przedstawienie ruchem treści wierszy, opowiadań, bajek.
- Zapoznanie z przyrządami sportowymi: piłka, skakanka, sznur, babington, lotki i sposobem ich wykorzystania

6. Rozwijanie aktywności werbalnej
- Praca w parach, przeprowadzenie na przykład wywiadu z koleżanką.
- Odgrywanie scenek i sytuacji improwizowanych.
- Odgrywanie inscenizacji improwizowanych.
- Gry i zabawy z wyobrażonymi przedmiotami.
- Gry i zabawy w wyobrażonych sytuacjach.
- Gry i zabawy w wyobrażonej przestrzeni.
- Zabawy tematyczne z dialogami: sklep, lekarz, fryzjer, dom, kierowca
- - Tworzenie rymów do wyrazów, nazw przedmiotów na obrazkach.
- Tworzenie tekstów wierszyków, piosenek.
- Tworzenie opowiadań do rozpoczętego zdania
- Stworzenie „szkolnej bajki”
- Pytania otwarte do wierszy, opowiadań, historyjek rymowanek (np. „Jak mogło się to skończyć?”, „Co było potem?”).
- Praca z obrazkiem: opisać, co zaszło i przedstawić więcej niż jedną interpretację, podać przyczyny i skutki tego, co przedstawia ilustracja, wymyślić tytuł lub kilka tytułów i wybrać najlepszy, ułożyć do ilustracji pytania dla innych osób
- Poznawanie popularnych bajek, opowiadanie ich w oparciu o ilustracje

7. Zapoznanie z zasadami gier towarzyskich
- Nauka popularnych zabaw i gier ruchowych/ podwórkowych: „ w ganianego” „ w chowanego” „ w zbijaka” „ w dwa ognie” „ w klasy” „ gąski do domu” „ uciekaj myszko do dziury” „chodzi lisek” „ stary niedźwiedź” „ raz dwa trzy Baba Jaga patrzy” „ kolory” „ bieg- stop” „ ąse madąse”
„ podchody” „ mamo mamo ile kroków do domu” „Ulijanko klęknij na kolanko!”
- Nauka popularnych gier towarzyskich, stolikowych:
„ Chińczyk” „ Warcaby” „ Memo” „ Tęcza” „ Piotroś”
„ Wyścig” „ Bingo” „ Domino” „ Bierki” „ Grzybobranie”
„ głuchy telefon” „ pomidor” „ kamień nożyce papier”

8. Wyzwalanie kreatywności
- Umożliwianie dzieciom stawiania pytań.
- Aprobowanie dziecięcej potrzeby ciekawości, odkrywania i fantazjowania.
- Wymyślanie możliwych sposobów wykorzystania wylosowanych przedmiotów.
- Wymyślanie możliwych zastosowań przedmiotów.
- Wymyślanie nowych zastosowań przedmiotów
- Stawianie zadań mających różne rozwiązania.
- Uzupełnianie opowiadań, historyjek w twórczy sposób, stawiając dzieci przed pytaniami, typu: „Kto myśli inaczej?”, „Kto przypomina sobie inne zdarzenie?” „ Kto wymyśli inne zakończenie?”.
- Przekształcanie, tworzenie wielu rysunków, przedmiotów na bazie danej figury, elementu graficznego.
- Werbalne przekształcanie znanych rymowanek, wierszyków, piosenek.
- Organizowanie zabaw „bez zabawek”, czyli wykorzystanie dostępnych przedmiotów, materiałów, przedmiotów codziennego użytku do zabawy (np. niebieski materiał jako morze, pudełka –statki, krzesła – góry).
- Tworzenie listy atrybutów różnych przedmiotów, zjawisk, emocji: na przykład „Kubek jest...(jaki?)”.
-Tworzenie skojarzeń do słów, przedmiotów.
- Wymyślanie okrzyków na różne okazje.
- Wymienianie znanych rzeczy według podanej cechy: na przykład rzeczy, które są zimne, w określonym kolorze itp.

9. Rozwijanie zainteresowań przejawianych przez dzieci
- Poznanie zainteresowań dziecka poprzez dawanie możliwości prezentowania, omawiania swoich ulubionych zajęć, rzeczy
- Organizowanie wyjść poza szkołę, które będą źródłem przeżyć i nowych działań (np. teatr, park, kino, muzeum, plac zabaw, biwaki, wycieczki)
- Planowanie dni aktywności zgodnie z przejawianymi zainteresowaniami
- Tworzenie kącików zainteresowań stałych i zmieniających się w ciągu roku szkolnego (wg zainteresowań dzieci). Wzbogacanie je o nowe elementy
- Gromadzenie przez nauczycieli ciekawych przedmiotów

10. Stymulowanie rozwoju społecznego
- Budowanie realnego i pozytywnego obrazu siebie poprzez pozytywne wzmocnienia, wskazywanie mocnych stron, a także cech, które wymagają doskonalenia.
- Budowanie otwartości na własne problemy.
- Tworzenie sytuacji wspierających otwartość na siebie i na innych: podkreślanie indywidualności każdego dziecka w grupie, budowanie tolerancji dla indywidualności przez omawianie i uwrażliwianie dzieci na inność.
- Tworzenie sytuacji sprzyjających pracy w parach, triadach, grupach.
- Wspieranie dzieci w poznawaniu siebie samego, uczenie mówienia o własnych potrzebach, problemach.
- Wspieranie dzieci w samodzielnym rozwiązywaniu trudności, konfliktów rodzących się w relacjach między nimi.
- Wykonywanie prac plastycznych, technicznych w celu obdarowania osoby bliskiej, kolegi z różnych okazji

11. Angażowanie rodziców do realizacji działań zawartych w programie
- Organizowanie zajęć otwartych dla rodziców
- Angażowanie rodziców w gromadzenie przedmiotów do kącików zabaw, zajęć plastycznych, technicznych
- Tworzenie z pomocą rodziców pudełek, skrzynek do gromadzenia wykonanych podczas zajęć gier, zabawek
- Zapoznanie rodziców z zasadami gier opanowanych przez uczniów
- Angażowanie rodziców do planowania i udziału w wycieczkach, imprezach
- Zachęcanie rodziców do informowania dzieci o uroczystościach, świętach, które są okazją do wykonania prezentu, dekoracji
- Zachęcanie rodziców do eksponowania wytworów dzieci w domach
- Zachęcanie rodziców do aprobowania pomysłów kulinarnych dzieci, angażowania do prac domowych

4. Ewaluacja

Ewaluacja programu zostanie dokonana dzięki porównaniu wyników badania wstępnego dokonanego w pierwszym tygodniu nauki szkolnej z badaniem po upływie 9 miesięcy, przeprowadzonego za pomocą PAC-1 H.C. GUNZBURGA DO OCENY POSTĘPU W ROZWOJU SPOŁECZNYM OSÓB Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM TADEUSZA WITKOWSKIEGO Opracowany, według H.C. Gunzburg. The PAC MANUAL. Birmingham 1974. 3rd Ed., rozdz. III. The PAC-1.
W trakcie realizacji programu będę wykonywała dokumentację fotograficzną wytworów uczniów: gier, kącików zabaw, prac plastycznych, zajęć technicznych.