Jak wspomagać rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym

Prawidłowe kształtowanie się mowy ma bardzo duże znaczenie dla ogólnego rozwoju dziecka. Dzięki niej młody człowiek poznaje otaczający świat, wyraża swoje spostrzeżenia, doznania, pragnienia i uczucia. Dlatego tak ważne jest, aby była ona prawidłowa i jej rozwój przebiegał harmonijnie. Z moich wieloletnich obserwacji wynika, że z roku na rok coraz więcej dzieci ma nieprawidłową mowę. Wczesne wykrycie nieprawidłowości wymowy daje możliwość zapobiegania i nieutrwalenia się wady. Terapia logopedyczna na szczeblu edukacji przedszkolnej przynosi najlepsze efekty, ale w przypadku, gdy jest wspomagana zarówno w przedszkolu, jak i w domu. Rodzice mogą pomóc w terapii, albo wręcz przeciwnie – zaszkodzić wymagając od dziecka tego, czemu sprostać nie może, bądź też lekceważąc lub przeoczając niepokojące sygnały, do których należą m. in.:

• Brak jakiejkolwiek komunikacji ze strony dziecka (niereagowanie na podniesione głosy, niewodzenie wzrokiem za rodzicem, brak uśmiechu itp.)
• Zmiany anatomiczne w obrębie narządów mowy (nos, wargi, uszy, zęby, itp.) Dziecko nie słyszy dobrze, np.: szeptu, nie wymawia samogłosek (a, o, u, i, e, y).
• Zamiana głosek po ukończeniu 4-ego roku życia, np.: d na t, w na f, g na k, k na t, l na j itp.
• Lekkie zacinanie, powtarzanie sylab przez dziecko może być oznaką tzw. niepłynności mowy.
• Nieprawidłowa wymowa głoski r, która może być wymawiana jako ł, d, w...
• Nieprawidłowa wymowa głosek s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź zastępowanie ich innymi głoskami lub zmiękczanie.
• Trzylatek porozumiewa się za pomocą gestów i monosylab. Są to symptomy opóźnionego rozwoju mowy, która nie jest wadą, ale utrudnia nawiązywanie dziecięcych kontaktów i obniża samoocenę dziecka.
• Głośne oglądanie telewizji, mówienie podniesionym głosem, spowolniona reakcja na bodźce zewnętrzne mogą być sygnałem zaburzonego słuchu.

Wszystkie wymienione przeze mnie zjawiska rozwojowe mogą występować najpóźniej do ukończenia 6-ego roku życia, ponieważ po siódmym roku człowiek traci tzw. kompetencje językowe, czyli anatomiczne uwarunkowania umożliwiające opanowanie mowy w danym języku. Oznacza to, że od tego momentu korekta wady wymowy jest trudniejsza.

Z mojego wieloletniego doświadczenia w pracy z dziećmi wynika, że wczesna interwencja specjalistyczna przynosi oczekiwane efekty w korygowaniu nieprawidłowości mowy. Jednak możecie Państwo wpłynąć na rozwój mowy Waszego dziecka poprzez proponowane przeze mnie przykłady działań wspomagających:

• Ćwicz z dzieckiem narządy mowy w formie zabawy – „gimnastyka buzi i języka”
• Mów do dziecka jak najwięcej od pierwszych dni jego życia. Dziecko oswaja się z akcentem, intonacją, rytmem oraz tempem mowy.
• Wypowiedzi, które kierujesz do dziecka powinny być proste, poprawne pod względem fonetycznym i gramatycznym, a wymowa wyraźna.
• Wspomagaj rozwój słuchu dziecka poprzez rozpoznawanie głosów i dźwięków z otoczenia.
• Śpiewaj dziecku i z dzieckiem, słuchaj muzyki, graj z nim na instrumentach muzycznych. Słuch muzyczny umożliwia różnicowanie dźwięków pod względem wysokości tonu, barwy, tempa, rytmu. Jest to zjawisko wspólne dla muzyki i mowy.
• Codziennie czytaj dziecku. Głośne czytanie wzbogaca słownictwo, rozwija wyobraźnię, pamięć i myślenie.
• Zachęcaj dziecko do zadawania pytań. Są one jedną z form treningu językowego.
• Zachęcaj dziecko do mówienia. Organizuj jak najwięcej sytuacji zabawowych bogatych w doznania wielozmysłowe, które pobudzają do wypowiedzi.
• Zwróć uwagę, aby dziecko oddychało nosem. W przypadku, gdy oddycha ustami należy skonsultować to z lekarzem pediatrą w celu ustalenia przyczyny.
• Nie krytykuj mowy dziecka w jego obecności ani w obecności innych dzieci. Nie porównuj go z rówieśnikami. Wywoła to skutek odwrotny do zamierzonego, zniechęci je i zablokuje.
• Jeśli zaobserwujesz wady wymowy u swojego dziecka, nie łudź się, że „samo z tego wyrośnie”. Żadna z wad wymowy nie usunie się samoczynnie.

Rodzicu!
W przypadku zauważenia niepokojącego sygnału lub jakichkolwiek wątpliwości zgłoś się jak najszybciej do nauczyciela logopedy lub poradni logopedycznej.