Wady postawy ze szczególnym uwzględnieniem płaskostopia

Rodzaje wad postawy
Charakterystyczną cechą każdego człowieka jest jego postawa. Niestety są wady, które nie tylko szpecą tę sylwetkę, lecz również w znacznym stopniu upośledzają działanie narządów ruchu oraz narządów wewnętrznych.
Statystyki podają, że około 30 % dzieci i młodzieży ma wadliwą postawę lub skrzywiony kręgosłup, a ponad 40 % dzieci w wieku szkolnym ma zaburzenia układu ruchu i poziom sprawności fizycznej znacznie poniżej norm odpowiednich dla płci i wieku. Jest to już nie tylko problem zdrowotny, ale i społeczny.

Wśród wad postawy wyróżniamy:
1.Plecy okrągłe - to nadmierne uwypuklenie fizjologicznego wygięcia kręgosłupa ku tyłowi w odcinku piersiowym. Charakterystyczne dla tej wady jest garbienie się, wysuwanie głowy i barków ku przodowi, co powoduje odstawanie łopatek. Przy wadzie tej klatka piersiowa jest zapadnięta.
Przeciwwskazania:
Nadmiar skłonów w przód, duża ilość krążeń ramion w przód, skoki, intensywne biegi, stanie na rękach i głowie, ćwiczenia z obciążeniem i dźwiganie w pozycji stojącej, jazda na rowerze z niską kierownicą.
Zalecenia i wskazania:
Oglądanie TV z laską trzymaną na plecach (20-50 min.), słuchanie muzyki w pozycji leżącej na plecach z ramionami odwiedzionymi w bok i ugiętymi w łokciach oraz nogami ugiętymi w stawach biodrowych i kolanach, pływanie stylem grzbietowym.
2.Plecy wklęsłe - to nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywizny lędźwiowej. Charakterystyczne dla tej wady jest zwiększenie lordozy, wysunięcie do przodu, uwypuklenie brzucha, zwiększenie przodopochylenia miednicy.
Przeciwwskazania:
Unikanie wszystkich sytuacji zwiększających lordozę lędźwiową np. leżenie przodem z głową podpartą na dłoniach, łyżwiarstwo, akrobatyka, gimnastyka artystyczna, mostek, kołyska.
Zalecenia: słuchanie muzyki w pozycji leżącej na stole z jedną nogą ugiętą skulnie, drugą opuszczoną poza stół ugiętą w stawie kolanowym, odrabianie lekcji siedząc na krześle z drobnym podparciem odcinka lędźwiowego i piersiowego dolnego, wskazane są też pozycje klęczne. Należy wzmacniać mięśnie brzucha i mięśnie pośladkowe.

3.Plecy wklęsłookrągłe - to połączenie uprzednio omówionych wad. Obie krzywizny, a więc zarówno kifoza piersiowa jak i lordoza lędźwiowa, są nadmiernie uwypuklone. Objawy zewnętrzne to wypięty brzuch i okrągłe plecy. Należy zwiększać ruchomość kręgosłupa, rozciągać mięśnie skrócone, wzmacniać mięśnie rozciągnięte.
4.Plecy płaskie - charakteryzują się spłaszczeniem obu krzywizn kręgosłupa. Wadę tę spotyka się najczęściej u dzieci wątłych, słabo umięśnionych.
Przeciwwskazania:
Wszelkie przeprosty, zwisy, ćwiczenia elongacyjne.
Zalecenia:
Zadaniem ćwiczeń jest ogólne wzmocnienie mięśni. Wzmacniamy grzbiet i brzuch i pogłębiamy lordozę lędźwiową.

5.Boczne skrzywienie kręgosłupa (skolioza) - charakteryzuje się odchyleniem osi anatomicznej kręgosłupa. Najczęstszą postacią skoliozy jest skrzywienie prawostronne, zniekształcające klatkę piersiową i znajdujące się w niej narządy. Częstymi objawami są również: asymetria barków, łopatek, tułowia, miednicy, głowy.
Leczenie skolioz jest bardzo trudne.
Przeciwwskazania:
Skoki, dźwigania, przewroty w przód, nadmiar skłonów w przód.
Zalecenia:
W warunkach szkolnych należy stosować wyłącznie ćwiczenia symetryczne i elongacyjne. Pogarszające się szybko skoliozy powinno się niezwłocznie zgłaszać do placówek służby zdrowia.

6.Klatkę piersiowa szewska - charakterystyczną cechą dla tej wady jest zapadnięcie się mostka.
Zalecenia:
Ćwiczenia oddechowe. W skrajnych przypadkach leczenie operacyjne.

7.Klatka piersiowa kurza – to wysunięcie mostka do przodu (przypomina to klatką piersiową ptaka stąd nazwa).
Zalecenia:
Ćwiczenia oddechowe.

8.Koślawość kolan - charakteryzuje się „iksowatym” odchylaniem od linii prostej.
Zalecenia:
Siadanie po turecku.

9.Szpotawość kolan - to odchylania się kończyn dolnych w drugą stronę – na zewnątrz.

10. Płaskostopie

Przyczyny powstawania płaskostopia
Jedną z najczęściej występujących wad postawy u dzieci w młodszym wieku szkolnym jest płaskostopie. Według danych Instytutu Matki i Dziecka występowanie stopy płaskiej lub płaskokoślawej wynosi u 6-latków 5,3%, u 10-latków 5,4%, przy czym stany z pogranicza normy z patologią wynoszą w tym wieku około 18%.
Płaskostopie występuje wówczas, kiedy wiązadła i mięśnie stopy są słabe.

Czynniki wywołujące płaskostopie:
- nieprawidłowe odżywianie – niewydolność mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie łuków stopy może być spowodowana dysproporcją między siłą mięśni a stawianymi im wymaganiami z powodu obciążenia nadmierną masą ciała, jak w przypadku otyłości. Więzadła i mięśnie, nawet silne, nie są w stanie udźwignąć tak dużej masy ciała. Z czasem ulegają one rozciągnięciu, zwiotczeniu, co powoduje obniżenie wewnętrznego brzegu stopy, a w efekcie dochodzi do stopniowego utrwalania się płaskostopia.
- rodzaj wykonywanego zajęcia – główną pozycją dziecka uczęszczającego do szkoły jest pozycja siedząca. Spędza ono w niej 4 – 6 godzin. Wpływa to niekorzystnie na umięśnienie stopy i jej rozwój. W stale opuszczonych i pozbawionych ruchu kończynach utrudnione jest prawidłowe krążenie krwi. Szczególnie szkodliwe jest siedzenie ze zwisającymi nogami na wysokich krzesłach lub w nie przystosowanych do potrzeb dziecka ławkach szkolnych.
- sposób ubierania się w tym rodzaj obuwia – pierwotnie stopa posiadała możliwości chwytne. Wraz ze zmianą położenia środka ciężkości i uzyskania pozycji pionowej jej funkcja została sprowadzona do czynności lokomocyjno-podporowej. Stopa noworodka i niemowlęcia wykazuje dużą ruchliwość i chwytność, tylko do czasu, gdy dziecko rozpocznie chodzenie. Kiedy to nastąpi rodzice często wkładają mu niewygodne buty, które krępują stopy. Ruchliwość stopy się zmniejsza, mięśnie krótkie podeszwowej powierzchni ulegają osłabieniu z niedoczynności. Podeszwa buta przyjmuje funkcję dostosowawczą stopy do nierówności podłoża.
- zbyt długie stanie, bieganie i skakanie po twardym podłożu, długotrwałe wysiłki prowadzące do przemęczenia mięśni wysklepiających stopy. Przy staniu w rozkroku ciężar ciała pada na przyśrodkowe brzegi stóp, spłaszczając je jeszcze bardziej.
- czynniki natury psychicznej, takie jak: przygnębienie, zahukanie, obserwowane głównie u dzieci wychowujących się w nieodpowiedniej atmosferze domowej, a także przejściowe osłabienie po przebytych chorobach.
- okres szybkiego wzrostu, czyli skok pokwitaniowy, kiedy to układ kostny rozwija się szybciej a układ mięśniowy znacznie wolniej. Często pod wpływem szybkiego przyrostu ciała, przy osłabionych mięśniach stopa opiera się o podłoże łukiem przyśrodkowym, kostka wewnętrzna uwypukla się, palce odchylają się na zewnątrz, a ciężar ciała przytłacza śródstopie.
- czynniki wrodzone – przykładem może być wrodzona stopa płaska, końsko-szpotawa, końska, piętowa. Nieprawidłowe ustawienie i zniekształcenie stóp po urodzeniu często mogą mieć charakter łagodny i dają się korygować za pomocą ćwiczeń redresyjnych.

Przykłady ćwiczeń na płaskostopie

Oprócz noszenia właściwego obuwia sprzyjającego kształtowaniu stopy, wyrobienia odruchu prawidłowego stawiania i obciążania stóp podczas chodzenia i stania bardzo ważną rolę przy zwalczaniu płaskostopia odgrywają ćwiczenia korekcyjne wzmacniające te grupy mięśniowe, które decydują o wydolności stóp.
Oto przykłady:
1. Leżenie tyłem:
a) bicie braw stopami,
b) rowerek z woreczkami, szarfami pod palcami stóp.

2. Siad prosty. Ręce oparte na podłodze za plecami. Stopy pionowo do podłogi:
a) zaginanie palców stóp,
b) składanie stóp podeszwami do siebie, nogi proste w kolanach,
c) „lusterko” - „przeglądanie” się w podeszwie stopy.

3. Siad:
a) ściąganie kocyka palcami stóp, pięty przytrzymują kocyk,
b) „pranie” - naśladowanie ruchu prania stopami, szarfa chwycona stopami,
c) rzuty piłką w stopach, podeszwy stóp przylegają do piłki,
d) „taśmociąg” - dzieci siedzą jeden obok drugiego w odległości ok. 1 m, pierwsze dziecko ma przy sobie kilka woreczków, podaje stopami woreczek drugiemu, drugie trzeciemu itd.
e) „walka stóp” - jeden koniec szarfy trzyma jedna stopa, drugi druga, stopy ciągną szarfę w przeciwnych kierunkach,
f) ściąganie skarpetki ze stopy drugą stopą,
g) machanie szarfą w stopie jak chorągiewką,
h) przeciąganie laski gimnastycznej w parach – dzieci siedzą naprzeciw siebie, między nimi laska, opierają palce o laskę, na sygnał ciągną do siebie.

3. Stanie:
a) podrzucanie woreczków stopami i łapanie ich w ręce,
b) rzucanie woreczkami do celu,
c) składanie rogów kocyka i rozkładanie,
d) „gąsieniczka” - przejście bez odrywania stóp od podłogi,
e) przechodzenie bokiem po lasce z palcami zagiętymi na niej i piętami opartymi o podłogę,
f) przejście bokiem po ławeczce z palcami zagiętymi na jej krawędzi.

4. Zabawy:
a) „schowaj woreczek” - na podłodze rozrzucone woreczki, na hasło: schowaj woreczek dzieci starają się stanąć na woreczku tak, aby całkowicie zakryć go stopami,
b) „kto zbierze więcej” - na podłodze rozrzucone szarfy, woreczki, dzieci podzielone na grupy, na sygnał każda grupa zbiera stopami rzeczy na przydzielone jej miejsce, jedna osoba może przynosić tylko po jednej rzeczy.

LITERATURA
Wilczyński J. „Korekcja wad postawy człowieka”
Kasperczyk T. "Wady postawy ciała. Diagnostyka i leczenie"
Malina H. "Wady kończyn dolnych, postępowanie korekcyjne"
Owczarek S. Bondarowicz M. „Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej”
Kutzner-Kozińska, Wlaźnik K. „Gimnastyka korekcyjna dla dzieci 6-10- letnich”