Dysleksja - już w przedszkolu

Terminologia:
Dysleksja oznacza trudności w prawidłowym opanowaniu umiejętności czytania lub pisania, lub obu tych umiejętności łącznie.
Dysgrafia oznacza obniżony poziom graficzny pisma.
Dysortografia oznacza popełnianie licznych błędów w pisaniu.
Nie wszystkie dzieci mające trudności w czytaniu i pisaniu możemy nazwać dyslektycznymi. Do tej grupy zaliczamy wyłącznie dzieci, których rozwój intelektualny pozostaje w obszarze normy.
Rozpoznawanie dysleksji jest bardzo odpowiedzialnym zadaniem. Diagnoza dziecka dyslektycznego najczęściej stawiana jest w wieku szkolnym, gdy nauczyciel zauważa u dzieci ewidentne trudności w czytaniu i pisaniu.Ich problemy nie pojawiły się dopiero w szkole. One już istniały w okresie przedszkolnym. Zauważenie specyficznych trudności występujących u przedszkolaka przyczynia się do udzielenia mu fachowej pomocy i umożliwia bezpieczny start w szkole. Terapia może trwać nawet kilka lat , ale rozpoczęta odpowiednio wcześnie pozwoli uniknąć dziecku i jego najbliższemu otoczeniu wiele rozczarowań. Dzieci ryzyka dysleksji mogą być identyfikowane przez rodziców logopedów i nauczycieli na podstawie charakterystycznych symptomów . Nie tylko w wieku przedszkolnym można odczytać wiele sygnałów, które ten stan zapowiadają. Pojawiają się one już w okresie poniemowlęcym.
Dzieckiem ryzyka dysleksji jest każde dziecko pochodzące z nieprawidłowo przebiegającej ciąży i skomplikowanego porodu . Należy zatem bacznie obserwować rozwój dzieci urodzonych przedwcześnie, w zamartwicy , z niską wagą urodzeniową , w złym stanie fizycznym ( poniżej 6 punktów w skali Apgara) .Duże prawdopodo-bieństwo wystąpienia specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu dotyczy także dzieci z rodzin, w których trudności , takie jak: dysleksja rozwojowa, opóźnienie rozwoju mowy, oburęczność, leworęczność już pojawiły się.
Przyglądajmy się więc bacznie swym pociechom i nie lekceważmy pierwszych symptomów trudności. Do rozpoznawania zagrożenia dysleksją nie wystarczy stwierdzenie pojedynczego objawu .Im więcej symptomów zauważymy , tym jest ono bardziej prawdopodobne.

Wiek poniemowlęcy( 2-3 lata)

Motoryka duża
- opóźniony rozwój ruchowy. Dzieci mają trudności z utrzymaniem równowagi , automatyzacją chodu.
Później zaczynają chodzić i biegać.
Motoryka mała
-opóźniony rozwój motoryki rąk. Dzieci są mało zręczne manualnie, nieporadne w samoobsłudze (np. myjąc ręce, ubierając się, jedząc łyżką, zapinając duże guziki), a także mało sprawne w zabawach manipulacyjnych(np. polegających na budowaniu z klocków).
Funkcje wzrokowe, koordynacja wzrokowo- słuchowa
-opóźnienie rozwoju grafomotorycznego.
Dzieci nie potrafią same rysować, w wieku 2 lat nie naśladują rysowania linii, w wieku 2 lat i 6 miesięcy nie potrafią naśladować kierunku poziomego i pionowego linii, w wieku 3 lat nie umieją narysować koła.
Funkcje językowe
-opóźnienie rozwoju mowy .Dzieci później wypowiadają pierwsze słowa (w pierwszym roku życia), w wieku 2 lat - zdania proste i w wieku 3 lat – zdania złożone.

Wiek przedszkolny (3-5lat)

Motoryka duża – niska sprawność ruchowa w zakresie ruchów całego ciała, która objawia się tym, że dziecko:
- słabo biega,
- ma kłopoty z utrzymaniem równowagi, np. podczas chodzenia po linii krawężnika,
- z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym, hulajnodze,
- jest niezdarne w ruchach, źle funkcjonuje w zabawach ruchowych.
Motoryka mała-słaba sprawność ruchowa rąk, której symptomami są:
- trudności i niechęć do wykonywania czynności samoobsługowych, np. zapinanie małych guzików, sznurowania butów, zabaw manipulacyjnych, takich jak nawlekanie korali.
Koordynacja wzrokowo-ruchowa w zakresie, której
zaburzenia objawiają się :
- trudnościami z budowaniem z klocków ,
- niechęcią dziecka do rysowania, wykonywaniem
bardzo uproszczonych rysunków,
- poprzez sposób trzymania ołówka w palcach (nieprawidłowy chwyt)- dziecko rysując za słabo lub za mocno go przyciska,
- brakiem umiejętności rysowania koła –w wieku 3 lat, kwadratu i krzyża – w wieku 4 lat, trójkąta i kwadratu opartego na kącie - w wieku 5 lat.
Funkcje wzrokowe – zaburzenia w rozwoju objawiają się :
-nieporadnością w rysowaniu(rysunki bogate treściowo , lecz prymitywne w formie),
- trudnościami w składaniu według wzoru obrazków pociętych na części, puzzli, wykonywaniu układanek, mozaiki.
Funkcje językowe – zaburzenia w rozwoju stają się
Widoczne poprzez :
- opóźniony rozwój mowy,
- nieprawidłową artykulacją wielu głosek,
- trudności z wypowiadaniem nawet niezbyt złożonych wyrazów (częste przekręcanie wyrazów), wydłużony okres posługiwania się neologizmami,
- trudności z rozpoznawaniem i tworzeniem rymów, aliteracji ( początek słów brzmi tak samo o-ko, o-kręt),
- trudności z zapamiętaniem i przypominaniem nazw, takich jak pory dnia, nazwy posiłków,
- trudności z zapamiętaniem krótkich wierszyków i piosenek,
- trudności z budowaniem wypowiedzi, używanie głównie równoważników zdań i zdań prostych, mały zasób słownictwa.
Lateralizacja – opóźniony rozwój
- brak przejawów preferencji jednej ręki, orientacja w schemacie ciała i przestrzeni, czyli opóźnienie orientacji- z końcem wieku przedszkolnego dziecko nie umie wskazywać prawej ręki (myli się).
Powyższe symptomy są dzwonkiem alarmowym zapowiadającym trudności w czytaniu i pisaniu, a także przypomnieniem o potrzebie pomocy dziecku już w przedszkolu. Pamiętając o tym, krok po kroku przy aktywnym udziale dziecka, musimy wytworzyć lub odbudować brakujące ogniwa. Jak to osiągnąć ? Wielu rodziców nie docenia w tym zakresie roli zabawy. Z czasem gdy nabiera ona charakteru świadomego, staje się swoistą formą uczenia. Każda forma zabawy właściwie dobranej do wieku życia dziecka, wnosi coś kształcącego i rozwijającego jego sprawności.
Sukces w zabawie - to bodziec do nauki i pracy, umacniający w dziecku optymistyczne przeświadczenie o jego możliwościach i o tym, że uda mu się również w szkole.

Zabawy rozwijające sprawność ruchową dziecka

- ćwiczenia ogólno-sprawnościowe obejmujące ruchy całego ciała. Celem tych ćwiczeń jest zwiększenie u dziecka koordynacji ruchów wszystkich części ciała i ich zharmonizowanie. (podskoki, biegi, chodzenie bokiem, skoki obunóż, czołganie się po podłodze)
- czynności samoobsługowe( mycie się , jedzenie, ubieranie i rozbieranie, utrzymywanie porządku w zabawkach czy pokoju). Dziecko doskonali szybkość i precyzję ruchów , uczy się planowania zadań w czasie, samodzielności i odpowiedzialności za wykonane zadania.
- zabawy usprawniające celowość i precyzję ruchów ciała-zabawy te mają na celu uświadomienie sobie przez dziecko własnych ruchów i kierowanie nimi poprzez śledzenie efektów swoich czynności (przechodzenie przez obręcz, szarfę, chodzenie po linii, zabawy pantomimiczne, rzuty do celu)

- ćwiczenia ruchowe przygotowujące dziecko do nauki czytania i pisania - celem ćwiczeń tego typu jest podniesienie sprawności ruchowej w obrębie kończyn górnych, zwłaszcza dłoni i palców (ćw. rąk- krążenie, układanie modeli z dłoni , składanie dłoni, splatanie palców, ćw. palców, przebieranie palcami, stukanie - zabawy paluszkowe, nawlekanki, puzzle, układanki, zabawy konstrukcyjne z klocków drewnianych, lego, szlaczki w powietrzu - fale, koła, figury geometryczne),

- ćwiczenia grafomotoryczne – malowanie grubym pędzlem, zamalowywanie obrazków, obrysowywanie dłoni, stóp, obrysowywanie przedmiotów, rysowanie figur geometrycznych, liter, cyfr, kalkowanie rysunków, szlaczków, rysowanie po śladzie,

- ćwiczenia rozwijające orientację przestrzenną - wskazywanie części ciała, nazywanie ich, zabawa „ciepło- zimno”, częste stosowanie określeń „lewo”, „prawo”, określanie stosunków między przedmiotami, układanie obrazków tematycznych ( miasto, owoce, warzywa, zwierzęta),

- zabawy rozwijające słuch fonematyczny- różnicowanie dźwięków mowy, ich analizowanie i syntezowanie na poziomie ośrodkowego układu nerwowego tj. w korze mózgowej- zabawa „ co słyszysz?”, „jaki to przedmiot?” „mało-dużo”, „głośno- cicho”, naśladowanie głosów zwierząt, odgłosów pojazdów, rozpoznawanie poszczególnych głosów, rozpoznawanie instrumentów muzycznych, chodzenie za głosem, klaskanie, wystukiwanie rytmu,

- sytuacje sprzyjające rozwojowi słownictwa, pojęć i zainteresowań dziecięcych. Szczególnie ważnym etapem w rozwoju dziecka jest pierwszy kontakt z książką . W tych pierwszych spotkaniach z literaturą bardzo ważne jest głośne czytanie dziecku, recytowanie wiersza, śpiewanie piosenek, odpowiednie filmy i przedstawienia teatralne- wspólne omawianie treści, czasopisma dziecięce.


Bibliografia:
Bogdanowicz M. „Leworęczność u dziecka”, W-wa 1989r. WSiP.
Bogdanowicz M. „Ryzyko dysleksji- problem i diagnozowanie” Gdańsk 2002r. Harmonia.
Chmielewska E. „Zabawy logopedyczne i nie tylko”, Kielce 1995r. „Mac”.
Waszkiewicz E. „Stymulacja psychoruchowego rozwoju dzieci 6-8 letnich” W-wa 1991r.WSiP.