Jąkanie u dziecka - przyczyny i reedukacja

Jąkanie u dziecka- przyczyny i reedukacja
Jąkanie jest różnie definiowane, za najbardziej charakterystyczne można uznać te, według których jąkanie to:
- Zaburzenie płynności, tempa i rytmu mówienie spowodowane nadmiernym napięciem mięśni oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych,
- niepłynność mówienia, wynikająca z niezgodności ruchów mięśni aparatu mowy, której mogą towarzyszyć reakcje lękowe oraz nadmierne napięcie mięśniowe,
- przerwa w mówieniu, podczas której jąkający się wie, co chce powiedzieć, ale nie może tego uczynić z powodu mimowolnego powtarzania, przeciągania lub blokowania,
- zaburzenia płynności słownej, która charakteryzuje się mimowolnym, słyszalnym lub cichym powtarzaniem lub przedłużaniu głosek lub sylab. Występuje ona okresowo i nie podlega kontroli.
- wyuczone, błędne, mimowolne zachowanie werbalne,
- wszystko, co robi jąkając się aby mówić płynnie,
- zaburzenie komunikacji słownej.

U małego dziecka myślenie wyprzedza mowę. Mały człowiek może mieć problemy ze swobodnym wyrażeniem myśli. Zwłaszcza, kiedy jest podekscytowany bądź zdenerwowany i chciałby powiedzieć kilka rzeczy jednocześnie, wyrzuca wtedy z siebie urywane słowa, jak gdyby miał czkawkę. Słuchając dziecka zaczynamy się obawiać, że maluchowi tak już zostanie. Badania jednak wykazują, że większość dzieci w wieku przedszkolnym wyrasta z jąkania.

Jakie są objawy jąkania?
Zacinanie się – to wg specjalistów zaburzenie płynnego wypowiadania się, zwykle przejściowe, traktowane, jako etap rozwoju mowy w pierwszych latach życia. Istnieje kilka rodzajów jąkania:
• Przejściowe, związane z rozwojem aparatu mowy dziecka. Kilkulatek zacina się,, zaczyna mówić zdanie po czym je przerywa, próbując zastąpić wyraz innym. Częściej jąkanie dotyka chłopców niż dziewczynki. Czasem zaczynają się jąkać dzieci, które próbuje się przestawić na praworęczność z leworęczności - część mózgu odpowiedzialna za mowę jest ściśle związana z częścią kontrolującą rękę.
• Nawykowe, związane ze złą budową strun głosowych. Chodzi o ogólną niesprawność motoryczną odpowiedzialną za zakłócenia w koordynacji mięśni, które biorą udział w mówieniu.
• Na tle nerwicowym, jest to najtrudniejszy rodzaj jąkania, który podlega najdłuższemu leczeniu. Przyczyna tkwi w lęku, który może trwać nawet miesiącami, a z którym dziecko nie potrafi sobie poradzić. Może to być np. stresująca sytuacja w domu, kłótnie rodziców, rozwód, przemoc, molestowanie czy bicie dziecka.

Reedukacja jąkania
Reedukacja w przypadku jąkania będzie polegać w szczególności na:
- Nauce prawidłowego oddychania,
- Regulacji tempa i rytmu mowy,
- Rozluźnieniu mięśni narządów mowy.

Mowy jest nierozłącznie związana z oddychaniem. Inny jest sposób oddychania, kiedy milczymy a inny, gdy mówimy. W spoczynku oddychamy nosem- wdech oraz wydech trwają niemal tą samą długość. Podczas mówienia oddychamy ustami- wdech jest szybszy i krótki, wydech - dłuższy i powolny. Mówiąc nabieramy taką ilość powietrza, jaką potrzebujemy do wypowiedzenia wyrazu czy zdania. Nie mówimy na resztkach powietrza (na powietrzu zapasowym), gdyż końcowa część zdania będzie niezrozumiała, cicha i wypowiedziana z wysiłkiem.

W każdym przypadku jąkania u dzieci, rodzice muszą wykazać się dużą dozą cierpliwości,
zrozumienia oraz miłości w stosunku do dziecka:
• słuchaj, co dziecko mówi, a nie jak mówi. Nie ponaglaj go i nie kończ za niego zdania.
Daj mu czas na spokojne wypowiedzenie i sformułowania myśli.
• daj dziecku do zrozumienia, że cieszysz się, gdy mówi. W ten sposób dodasz mu odwagi.
• traktuj jąkanie tak, jakby go w ogóle nie było. Po paru miesiącach okaże się, czy jest ono objawem nerwicy, czy tylko etapem w rozwoju.
• nie okazuj zniecierpliwienia i rozdrażnienia, gdy ma trudności z wysłowieniem się.
• gdy mały człowiek próbuje coś ci przekazać, skup na nim całą uwagę. Oderwij się od innych czynności. Nie należy przytakiwać, gdy dziecko coś mówi, a jednocześnie czyta się gazetę.
• wraz z ojcem dziecka bądźcie przykładem poprawnej wymowy. Dziecko nabywa umiejętności poprzez naśladownictwo, jeśli więc rodzice będą używać poprawnej polszczyzny, są duże szanse, że dziecko będzie ich naśladować.
• nie stosuj kar za zacinanie się. Karanie może spowodować narastanie lęku przed wypowiadaniem się oraz zamykanie się w sobie.
• nigdy nie zwracaj dziecku publicznie uwagi za to, że się jąka. Dziecko poczuje się upokorzone i poniżone. Będzie miało niskie poczucie wartości.

Jeśli po upływie kilku miesięcy stosowania wymienionych sposobów dziecko wciąż będzie się jąkać, należy wybrać się z nim do logopedy. Jąkanie może być spowodowane nieprawidłową budową strun głosowych, wtedy lekarz zastosuje ćwiczenia rozluźniające napięcie w strunach.
Specjalista może pomóc dziecku, które się przyzwyczaiło do jąkania przez częsty kontaktu z osobą jąkającą się (np. rodzicem) i cierpi na tzw. jąkanie nawykowe. Logopeda będzie ćwiczyć z maluchem płynne mówienie.
Najtrudniej leczy się jąkanie spowodowane nerwicą. Wtedy będzie niezbędna psychoterapia, dostosowana indywidualnie do dziecka i przyczyn wywołujących u niego jąkanie. Zdarza się również, że zidentyfikowanie przyczyn nerwicy powodującej zacinanie trwa długo, jednak rokowania zwykle są pomyślne - jąkanie na tle nerwicowym również jest wyleczalne.

Zabawy oddechowe dla dziecka:
- zdmuchiwanie kawałka papieru z gładkiej powierzchni,
- dmuchanie przez słomkę na kulki styropianu umieszczone w kubeczku,
- dmuchanie na piórko, piłeczkę ping-pongową, waciki, kawałki papieru,
- dmuchanie na watki obiema dziurkami nosa, a następnie przytykanie na przemian jednej z dziurek nosa,
- chuchanie na „zmarznięte ręce” oraz „gorącą zupę”,
- dmuchanie na wiszące na sznurkach watki, piórka, kokardki,
- dmuchanie na wiatraczek,
- dmuchanie na zapaloną świeczkę tak, aby płomień nie zgasł, tylko wygiął się,
- pompowanie baloników,
- gwizdanie,
- puszczanie baniek mydlanych,
- dmuchanie do naczynia z wodą przez rurkę.