Arteterapia - program zajęć świetlicowych

Program zajęć świetlicowych
z wykorzystaniem elementów arteterapii

Opracowała:
mgr Leokadia Kopeć

Sztuka jest odbiciem ludzkich marzeń, ideałów, wartości i dążeń.
W niej ujawniają się ludzkie uczucia i emocje zarówno pozytywne, jak i negatywne, jest nieodłącznym atrybutem ludzkiej egzystencji. Pełni funkcję katharsis (oczyszczanie).Terapia sztuką pomaga kształtować osobowość- z jednej strony stwarza możliwości symbolicznego ujawniania nagromadzonych i tłumionych uczuć w bezpiecznych warunkach w formie mówienia nie wprost, zaś z drugiej przejmuje nad nimi kontrolę i uwalnia od napięć, pomaga nazwać problem. Arteterapia wpływa również na samoocenę i poczucie własnej wartości. Arteterapia bywa także nazywana twórczym treningiem, bowiem wykorzystuje proces tworzenia lub jego wynik do wzbogacenia osobowości twórcy. Twórczość jako ekspresja osobowości ujawnia rzeczywiste stany emocjonalne, dając możliwości wyrażania uczuć, tak więc sztuka pokrzepia i oczyszcza, daje wspomniane katharsis. W arteterapii proces może relaksować i przynosić satysfakcję, nie musi prowadzić do celu artystycznego. Najwyższą wartość terapeutyczną ma bowiem sam proces twórczy, a poprzez to ekspresja i aktywność, która prowadzi do korzystnych zmian w zachowaniu i postawie wobec innych. Jeśli terapia jest aktem tworzenia to może być wykorzystywana również jako sposób na rozwijanie wrażliwości, nie tylko na piękno przedmiotów, ale jako ważniejsze na piękno wewnętrzne człowieka. Arteterapia pomaga uzewnętrznić emocję, pragnienia, dążenia, myśli jest formą komunikacji z samym sobą i innymi ludźmi. W trakcie zajęć możliwa staje się zmiana sposobu odbioru otaczającej rzeczywistości. Dzięki niej dziecko zaczyna nabierać dystansu w stosunku do własnych, niekiedy trudnych przeżyć, uczuć i doświadczeń. Dzięki arteterapii można kształtować i rozwijać inteligencję emocjonalną oraz wyrażanie ich w społecznie akceptowany, nieraniący innych sposób. Ponadto wzmacnia przekonanie, iż można bez poczucia winy i lęku przed karą przyznać się do przeżywania cierpienia, buntu i wielu innych negatywnych emocji. Zajęcia arteterapii jako kreatywna forma działania plastycznego, wzbogacają wrażliwość estetyczną dziecka,rozwijają jego zainteresowania oraz usprawniają zaburzoną motorykę. Zajęcia arteterapii pozwolą na wykorzystanie sztuki w celach leczniczych i stymulujących rozwój dziecka. Terapia przez sztukę i swobodne działania skierowane są do dzieci jako forma aktywizująca bez względu na poziom intelektualny i wiekowy. Mają na celu aktywizowanie dziecka przez budzeni zainteresowań wieloraką aktywnością i swobodą działania.


CELE ARTETERAPII :

1. Ujawnianie odczuć - proces twórczy (malowanie, rysowanie) ułatwia ujawnienie wypartych często zalegających jakiś czas uczuć, które z różnych względów nie mogą być wyrażane w inny sposób są to np. złość, lęk, niepewność, poczucie zagubienia.
2. Oczyszczanie- ujawnianie uczuć w formie plastycznej powoduje jednocześnie pozbycie się ich, co przejawia się często jako uczucie ulgi, lekkości.
3.Uświadomienie- malowanie swoich uczuć, wyrzucanie ich z siebie powoduje ich uprzedmiotowienie w gotowym wytworze. Autor rysunku poprzez jego oglądanie uświadamia sobie własny sposób przeżywania.
4.Porównanie- w przypadku systematycznie prowadzonych zajęć arteterapii obrazki stają się jakby kroniką zmian zachodzących w uczniu.

JAKIE KORZYŚCI PŁYNĄ Z ARTETERAPII :

1. Poprzez działanie plastyczne dzieci ciągle rozwijają się, uwalnia się ich indywidualna ekspresja oraz emocje i odczucia związane z ich obecnym stanem psychicznym oraz fizycznym.
2. Sztuka pozwala zająć im czas i nie dopuścić do zamartwiania się,
a wręcz przeciwnie pozwala pokazać im, że są w stanie wiele zdziałać.
3.Mogą tworzyć rzeczy, dzięki którym dowartościowują się, rosną ich ambicje. Arteterapia uwrażliwia dzieci, sprawia że są one otwarte
na otaczający ich świat.
4.Terapeutyczne oddziaływanie sztuki to także uczenie wytrwałości, konsekwencji w dążeniu do celu.
5.Dzieci mają możliwości wyrażania tych myśli i przeżyć, które
są tworzone do przekazania w słowach, ujawnianie tych, które są tłumione oraz odreagowanie emocji, napięć, a także odnajdowanie zadowolenia
w sztuce.
6.Zajęcia plastyczne dają radość, możliwość działania i tworzenia, rozwijają wyobraźnię, myślenie, pamięć, uwagę, zarazem uczą samodzielności, zaradności, dokładności, ładu oraz organizacji pracy.

ARTETERAPIA SPEŁNIA KILKA ISTOTNYCH FUNKCJI :

Funkcję rekreacyjną- przejawia się ona w tworzeniu warunków ułatwiających wypoczynek, oderwanie się od trudności życia codziennego, a tym samym w nabyciu nowych chęci do podejmowania ważnych problemów życiowych.
Funkcję edukacyjną - dotyczy dostarczania dodatkowych wiadomości, pełnej wiedzy i zwiększenia mądrości życiowej. Dzięki temu jednostka zaczyna pełniej orientować się w rzeczywistości, stawiać sobie nowe ambitniejsze cele i podejmować trudniejsze problemy oraz skutecznie
je rozwiązywać.
Funkcję ekspresyjną- umożliwia ona ujawnianie tłumaczonych emocji, a tym samym rozładowanie nagromadzonych niekorzystnych napięć.
Funkcję korekcyjną- odnosi się ona do przekształcania szkodliwych i mniej wartościowych mechanizmów w bardziej przydatne, wartościowe.
Funkcję kompensacyjną- dotyczy zaspokojenia nie realizowanych potrzeb jednostki.
Funkcję pragmatyczną- służy zapewnieniu podstawowych potrzeb.
Funkcję regulacyjną - umożliwia zaspokojenie potrzeb samorealizacji i kompensacji.

CELE PROGRAMU

- wychowanie przez sztukę,
- rozwój wyobraźni oraz twórczego myślenia,
- rozwój zdolności manualnych,
- wspomaganie wszechstronnego rozwoju dziecka,
- uruchamianie procesów myślowych potrzebnych do rozwiązywania problemów w codziennym życiu,
- rozwój umiejętności społecznych,
- zaspokajanie poczucia bezpieczeństwa, akceptacji, budowaniu pozytywnego obrazu samego siebie, w grupie
rówieśniczej,
- wspieranie samodzielnych działań i zabaw twórczych dziecka,
- organizowaniu sytuacji edukacyjnych umożliwiających dziecku kontakt z różnymi dziedzinami sztuki: malarstwo, rysunek, rzeźba, ruch i muzyka.


CELE SZCZEGÓŁOWE

- stwarzanie możliwości własnych wypowiedzi za pomocą różnorodnych środków artystycznych,
- podnoszenie poziomu samoakceptacji, zaufania oraz wzrost poczucia własnej wartości,
- rozładowywanie negatywnych napięć, emocji i agresji,
- zrozumienie istoty samodzielności i odpowiedzialności za wykonane zadanie,
- wdrożenie w proces twórczy prac i przedmiotów praktycznych, potrzebnych i estetycznych,
- rozwijanie sprawności manualnej,
- zachęcanie do ekspresji twórczej,
- doskonalenie kontroli nad własnymi ruchami,
- kształcenie percepcji wzrokowo - ruchowej,
- rozwijanie wyobraźni twórczej,
- rozwijanie zainteresowań i uzdolnień plastycznych,
- budowanie motywacji do aktywności,
- rozwijanie zdolności poznawczych, obserwacji, myślenia i wyobraźni,
- utrwalenie kalendarza świąt, tradycji, rodzin itd,
- wydłużenie okresu koncentracji uwagi,
- rozwijanie własnej kreatywności,
- zwiększenie poziomu samowiedzy i akceptecji siebie,
- rozwijanie własnych działań twórczych,
- aktywowanie sfery komunikacji niewerbalnej,
-rozwijanie kreatywności
PROGRAM MOICH ZAJĘĆ OPIERA SIĘ NA NASTĘPUJĄCYCH
TECHNIKACH PLASTYCZNYCH

Program obejmuje zajęcia z rysunku, malarstwa, grafiki, rzeźby, płaskorzeźby i form przestrzennych a w szczególności :

- zapoznanie z różnorodnością świta barw: barwy podstawowe, pochodne, ciepłe, zimne, czyste, złamane i walor,
- zapoznanie z podstawowymi technikami plastycznymi: ołówek kredka pastel, węgiel tempera akryl kreda, świeca,
- o rysowanie i kolorowanie mandali z zachowaniem odpowiednich kolorów,
- wykonanie prac z odpadów coś z niczego ,
- zapoznanie z podstawowym warsztatem rzeźbiarskim: plastelina, glina, gipsoryt, linoryt, stemplowanie,
- tworzenie form przestrzennych z różnorodnych materiałów plastycznych z materiału przyrodniczego, słomy, makarony, słonecznika, dyni, wełny, bibuły itd,
- wycinanie, łączenie, klejenie, wydrapywanie tworzenie kompozycji według własnego pomysłu, rozumienie potrzeby zbierania różnych tworzyw z możliwością wykorzystania ich we własnych pracach,
opanowanie techniki odwzorowania, kalkowania - malowanie na szkle,
- ukazywanie kompozycji kwiatowych- Ikabana,
- wykorzystanie papieru jak wikliny,
- wykonanie makatek ręcznie tkanych,
- stosowanie różnych technik plastycznych i ich możliwości ekspresyjnych,
- malowanie tuszem, akwarelą lub farbą na gniecionym papierze,
wykonanie prac mieszanymi technikami
- malowanie, rysowanie, wyklejanie i drapanie.

METODY I FORMY REALIZACJI PROGRAMU

Dobór metod jest uzależniony od grupy wiekowej i jej możliwości oraz rodzaju zajęć. Wśród sugerowanych metod w pracy w ramach arteterapii należy wymienić wszystkie te, które pozwolą zrozumieć temat, wyobrazić sobie efekt końcowy do ekspresji plastycznej a mianowicie opartych na obserwacji, słowie i czynnościach praktycznych:
- metody aktywizujące- odkrywanie, poszukiwanie, przeżywanie i działanie,
- metody słowne- rozmowa, opowiadanie, objaśnianie, instrukcja słowna zagadka,
- poglądowe- pokaz, wzór, przykład,
- praktycznego działania- praca twórcza dzieci,
- stopniowanie trudności.
Realizując program powinny zostać wykorzystane wszystkie formy pracy:
- indywidualna
- grupowa
- zespołowa

WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU

Przedstawiony program będzie realizowany w ciągu całego roku szkolnego i obejmuje 15 spotkań. Zajęcia z arteterapii odbywać się będą dwa razy w miesiącu podczas zajęć koła plastycznego z dziećmi klas I - IV.

PROPONOWANA TEMATYKA ZAJĘĆ

1. Jakim jesteś kolorem - odkryj swoją osobowość za pomocą kolorów,
- nabywanie pewności siebie, podwyższanie poziomu samoakceptacji, odkrywanie własnych możliwości twórczych.
2. Prace w papierze - okolicznościowe pocztówki, wycinanki, formy dekoracyjne,
- rysowanie według szablonu, planowanie płaszczyzny, łączenie różnych materiałów.
3. Elementy haftu krzyżykowego,
- komponowanie małych obrazów, form dekoracyjnych.
4. Malowanie na szkle - sztuka witrażu, formy dekoracyjne,
- opanowanie techniki odwzorowywania projektu, odpowiednie dobieranie barw, wykorzystanie wiedzy o łączeniu barw, prawidłowe pokrywanie płaszczyzn według wzoru.
5. Origami - sztuka składania papieru, proste formy konstrukcyjne, przestrzenne i wypukłe,
- umiejętności odrysowywania według szablonu, opanowanie techniki prawidłowego uchwytu narzędzi tnących, obserwacja i składanie papieru według podanych wskazówek, dokładność wykonania zagięć papieru.
6. Zabawy z gliną - wazoniki, ozdoby świąteczne, ramki,
- projektowanie własnych form przestrzennych, usprawnianie motoryki łączenie różnych elementów za pomocą gliny, manipulowanie tworzywem, podejmowanie decyzji metodą prób i błędów, zaangażowanie wszystkich zmysłów, rozładowanie napięcia, usprawnianie percepcji wzrokowej i spostrzegawczości.
7. Collage - łączenie materiałów na płaszczyźnie, postać ludzka, motywy roślinne, pejzaż, proste formy,
- wykazanie znajomości różnorodnych technik plastycznych i ich możliwości ekspresyjnych, projektowanie i wykonanie tematycznych kompozycji plastycznych.
8. Tworzenie form z wykorzystaniem surowców naturalnych, obrazki tematyczne, okolicznościowe,
- samodzielne tworzenie kształtów według wybranych wzorów łączenie elementów.
9. Wykonywanie ozdób na choinkę,
- ozdabianie wytworów za pomocą technik malarskich, łączenie elementów, dobieranie technik do wykonania zaprojektowanych przez siebie ozdób.
10. Makrama - tworzenie kompozycji według własnego wzoru,
- umiejętności tworzenia zmysłowych plecionek, dokładność w wiązaniu sznurka lub wełny.
11. Makatka - ręcznie tkana,
- umiejętności tworzenia zmysłowych wzorów, łączenie elementów, wykorzystanie muzyki relaksacyjnej.
12. Prace z surowców ekologicznych - ozdoby, dziwne, roboty , prace przestrzenne,
- wycinanie, łączenie, klejenie, tworzenie kompozycji według własnego pomysłu, rozumienie potrzeby zbierania różnych tworzyw i surowców z możliwością wykorzystania i zastosowania w pracach plastycznych.
13. Wykonanie ozdób wielkanocnych,
- ozdabianie styropianowych jaj za pomocą korali, naklejek, wstążek, łączenie elementów.
14. Kalkomania i drapowanie,
- nabywanie pewności siebie, umiejętności tworzenia zmysłowych wzorów, podwyższenie poziomu samoakceptacji.
15. Mandala
- nabywanie pewności siebie, wyrażania własnych uczuć, wartości i postaw, docieranie głęboko w świat myśli, pragnień, marzeń, radości i smutków.

EWALUACJA KOŃCOWA

- opinie rodziców na temat organizowanych zajęć arteterapii plastycznej,
- ankieta dla rodziców na temat prezentowanych umiejętności przez dzieci,
- kwestionariusz dla nauczyciela,
- zgromadzone prace plastyczne dzieci wystawione w galerii małych artystów,
- osiągnięcia w konkursach plastycznych.


LITERATURA :

Koryna Opala - Wnuk - Sztuka, która pomaga dzieciom.
Arciszewska - Binnebesel A - Szczęśliwy świat tworzenia czyli arteterapia.
Konieczna E. J. - Arteterapia w teorii i praktyce.
Sharon Wegscheider - Cruse - poczucie własnej wartości.
Agata Mączyńska - Frydryszek, prof. Tomasz Maruszewski -Psychofizjologia widzenia.