Plan pracy zajęć socjoterapeutycznych

SZKOŁA PODSTAWOWA
NR 9 W LUBINIE
im. Stefanii Sempołowskiej
ul. Legnicka 1

Zajęcia socjoterapeutyczne

mgr Adrianna Szczepańska

LUBIN 2013/2014
Zajęcia Socjoterapeutyczne
Zajęcia socjoterapeutyczne są skierowane dla uczniów u których zaburzenia zachowania znacznie utrudniają kontakty społeczne i są przyczyną niepowodzeń szkolnych, z dysfunkcjami i zaburzeniami utrudniającymi funkcjonowanie społeczne, borykających się z problemami osobistymi i trudnościami życiowymi, mających problemy szkolne związane z deficytami poznawczymi, nadpobudliwością, opóźnieniem szkolnym, zaniedbaniem dydaktycznym oraz agresywnością,

Organizacja programu grupy socjoterapeutycznej.
Zajęcia odbywają się jeden raz w tygodniu, po 1 godzinie zegarowej z podziałem na 2 grupy (dla klas I-IV i V-VI) i funkcjonują przez cały rok szkolny. Program zajęć socjoterapeutycznych składa się z zestawu gier i zabaw o ustalonych celach i przebiegu dostosowanym do rozwoju procesu zachodzącego w grupie oraz przyjętych celów socjoterapii.

Cele:
Cele realizowane są w czasie zajęć socjoterapeutycznych. Podczas kolejnych spotkań uczestnicy mogą zaspokajać swoje potrzeby wynikające z wieku, sytuacji osobistej lub fazy rozwojowej. Poznają i kształtują różne role i umiejętności społeczne. Dostarcza im się doświadczenia korygujące, a także pozwala odreagować napięcia emocjonalne i ćwiczyć nowe formy zachowań.
Podstawowym celem zajęć socjoterapeutycznych jest odreagowanie emocjonalne oraz nabywanie nowych umiejętności w toku zajęć grupowych. Głównym zadaniem podczas spotkań jest stworzenie każdemu uczestnikowi przyjaznej i bezpiecznej atmosfery. Podczas zajęć uczniowie uczą się rozumieć własne potrzeby, aktywizować się, koncentrować, odprężać, wypoczywać, redukować napięcie emocjonalne.

Program ten zmierza do osiągnięcia następujących celów w trzech obszarach:
1. rozwojowe
zaspokajanie potrzeby bezpieczeństwa i akceptacji u uczestników grupy,
zaspakajanie potrzeby przynależności do grupy,
zaspakajanie potrzeby aktywności i twórczości,
uczenie akceptowanych społecznie sposobów aktywności;
2. edukacyjne
kształcenie umiejętności współpracy i współdziałania w grupie,
uczenie umiejętności wyrażania własnych uczuć, opinii i myśli,
uczenie się sposobów rozwiązywania konfliktów,
uczenie się pełnienia ról;
3. terapeutyczne
pokazywanie korzyści wynikających z współpracy w grupie,
umożliwienie odreagowania napięć emocjonalnych,
dawanie możliwości doświadczania sukcesu w wyniku wykonania zadania,
dostarczanie doświadczeń korygujących własny obraz na tle grupy.

W opracowanym programie wyodrębnione zostały cztery rodzaje zaburzeń zachowania do których opracowano obszary działań:
Zaburzenia zachowania ujawniające się w:
-relacjach z rówieśnikami (ja - rówieśnicy),
- relacjach z osobami dorosłymi (ja - dorośli),
- relacjach zadaniowych, np. związanych z nauką szkolną (ja - zadanie),
- ustosunkowaniach do siebie samego (ja – ja).


Program:
zawiera zbiór sytuacji socjoterapeutycznych, których podstawowym celem jest zmniejszenie poziomu zaburzeń zachowania u dzieci,
zawiera zestaw kierunkowych scenariuszy i ćwiczeń socjoterapeutycznych,
opiera się na założeniu, że dostarczenie człowiekowi odpowiednio zorganizowanych doświadczeń społecznych może wyzwolić zmianę wzorców zachowań.

Zadania programu:
zwiększenie wiedzy na własny temat przez uczestników
odkrycie własnych zainteresowań i rozwijanie ich
poznanie zalet, mocnych stron i zdolności
nabycie umiejętności prezentowania poglądów na forum rówieśników
przekształcenie postawy „nie umiem” , „nie dam rady” na „mogę”
zdobycie zdolności obserwacji, nazywania i wyrażania uczuć
znajomość postaw i reakcji społecznych na określone zachowania
rozwijanie umiejętności społecznych

Do realizacji zadań prowadzący wykorzystają następujące oddziaływania:
działania informacyjne- zmierzają do dostarczenie wiedzy na temat zachowań, jakimi ludzie kierują się w ocenie drugiego człowieka, postaw: asertywnej, agresywnej i biernej oraz ich wpływu na reakcje innych ludzi
działania edukacyjne- mają na celu nabycie umiejętności społecznych: współpracy, wyrażania opinii na forum, przedstawiania siebie w sposób atrakcyjny dla innych
działania alternatywne- służą stworzeniu warunków do odkrywania własnej wartości i budowania swego wizerunku w bezpiecznej atmosferze i akceptacji ze strony innych. Dzięki temu zachowania mające wzbudzić zainteresowanie ze strony innych, a nie akceptowane społecznie (np. popisywanie się w trakcie zajęć) zostaną zastąpione zachowaniami akceptowanymi.
działania o charakterze wczesnej interwencji- dostarczenie pomocy w rozwiązaniu problemów w rozmowie indywidualnej z dziećmi
działania o charakterze zmian środowiskowych- rozmowa z rodzicami na temat czynników ryzyka występujących w środowisku rodzinnym i szkolnym sprzyjających zaniżonej samoocenie oraz czynników sprzyjających jej podnoszeniu.

Korzyści dla ucznia:
eliminowanie przyczyn i przejawów utrwalonych zaburzeń zachowania utrudniających dziecku realizację zadań życiowych,
uwalnianie napięć psychicznych powstałych podczas interakcji w wymiarze jednostkowym i społecznym,
uaktywnienie wewnętrznych zasobów ułatwiających realizację celów i sprawne funkcjonowanie psychospołeczne
otrzymanie wsparcia w rozwoju,
korzystanie ze swoich pozytywnych potencjałów, takich jak: wiara w siebie, wiedza o ludziach i świecie; pamiętanie o uprzednich sukcesach, ciekawość, dążenie do uzyskania kompetencji, świadomość oparcia w otoczeniu.

Uczestnicy programu
Odbiorcami programu będą uczniowie klas I-VI z problemami z adaptacją w grupie rówieśniczej. Będą to wychowankowie, który wyrazili zgodę na uczestnictwo w zajęciach, zostali wytypowani przez nauczycieli lub z orzeczeniami. Zgoda na udział dziecka w zajęciach będzie potwierdzona pisemnie przez jego opiekunów.
Wychowankowie typowani na tego typu zajęcia mają problemy w zachowaniu wynikające z uogólniania ich wcześniejszych doświadczeń urazowych. Trudności te dotyczą głównie kontaktów z rówieśnikami i wykonywania zadań wyznaczonych przez nauczyciela.
W związku z tymi towarzyszą im następujące uczucia: lęk, strach, nieufność, wstyd, bezradność, irytacja, złość i niechęć.
Uczucia te związane są z takimi sądami o sobie, jak: nic nie umiem zrobić, nikt się nie chce ze mną bawić, jestem gorszy niż inni, to jest za trudne dla mnie, nikt mnie nie lubi, muszą się ze mnie śmiać, żeby mnie zauważyli, zawsze muszę wygrać, jestem głupi.
Co prowadziło do poniższych zaburzeń w zachowaniu: nieśmiałość, unikanie kontaktów z rówieśnikami, agresja słowna, naśladowanie we wszystkim kolegów, niechęć do współpracy, unikanie nowych zadań, przemoc fizyczna i wycofywanie się z rozpoczętych działań.

Metody, formy i techniki pracy
W socjoterapii wykorzystuje się różne metody pracy z grupą. Podstawą ich jest praca w kręgu i rundki jako technika dzielenia się swoimi doświadczeniami. Siedzenie w kręgu umożliwia wszystkim uczestnikom bezpośredni kontakt wzrokowy, sprzyja nawiązywaniu kontaktu emocjonalnego, wyrównuje pozycje społeczne i zmniejsza dystans, zwłaszcza między dorosłym prowadzącym, a dziećmi (Sawicka, 2004, s 22).
KRĄG – jest stałym elementem zajęć socjoterapeutycznych na ich początku i końcu. Kontakt wzrokowy ze wszystkimi uczestnikami zajęć pozwala na lepsze poznanie się, zapamiętywanie. Krąg pozwala również na zaproponowanie wielu ciekawych zabaw.
RUNDKA – to technika pomagająca zwerbalizować swoje odczucia. Wykorzystywana jest zwykle w podsumowaniu ćwiczeń i polega na kończeniu rozpoczętego zdania czy udzielaniu odpowiedzi na postawione pytanie. Rundka oznacza, że każdy ma prawo ( nie obowiązek ) wypowiedzieć się, gdy inni słuchają nie komentują wypowiedzi.
BURZA MÓZGÓW – to tworzenie listy pomysłów na rozwiązanie określonego problemu. Umożliwia ono otrzymanie wielu propozycji w krótkim czasie. Wyzwala potencjał twórczy i zapewnia udział wszystkich uczniów.
UZUPEŁNIANIE ZDAŃ- dokończenie zdań pozwala uczestnikom dostrzec podobieństwa i różnice między nimi, kiedy mówią o swoich uczuciach, bądź reakcjach związanych z wydarzeniami czy problemami.
MINIWYKŁAD- krótka prelekcja wygłoszona prostym językiem, zrozumiałym dla wszystkich, mająca na celu przekazanie wiedzy na dany temat lub podsumowanie zajęć.
POGADANKA- pozwala na dzielenie się pomysłami, doświadczeniami i pracą nad wspólnym problemem, stwarza możliwość dialogu. Pogadanka pozwala na aktywne uczestniczenie w zajęciach wszystkich uczniów.
RYSUNKI I PRACE PLASTYCZNE – są bardzo ważną formą wypowiedzi dla osób mających problem z werbalizacją. W twórczości plastycznej jednostka przekazuje swoją wiedzę o świecie i swój stosunek emocjonalny do jego elementów, pokazuje co widzi, co czuje, jak myśli. W wytworach plastycznych uczestnicy zajęć socjoterapeutycznych mają zapewnioną swobodę mogą wyrazić siebie, swoje uczucia i przeżycia, rzutować swoje urazy i konflikty na tworzywo plastyczne, uwalniać się od napięć psychicznych. Wspólna praca umożliwia także przeżycie sukcesu. Wykonanie pracy plastycznej, jej omówienie, potem prezentacja to okazja do przeżycia satysfakcji, dumy i zadowolenia.
INSCENIZACJE, ODGRYWANIE SCENEK – to technika korekcyjna nawiązująca do psychodramy. Polega na odegraniu jakiego zadania według gotowego scenariusza lub scenariusza przygotowanego przez grupę. Tematem inscenizacji są rzeczywiste problemy członków grupy, poruszenie jakiegoś ważnego problemu, odreagowanie emocjonalne ze zwrotną informacją od członków grupy. Scenki pozwalają uczniom postawić się na miejscu innej osoby, zrozumieć myśli i uczucia, jakie dana sytuacja w nim wywołuje.
ZABAWA – podstawowa forma pracy socjoterapeutycznej. Zabawa w przeciwieństwie do nauki
i pracy jest aktywnością nie wynikającą z konieczności, lecz z wolnego wyboru. Wynika z potrzeby danej chwili, dostarcza określonych przeżyć oraz sprawia przyjemność, zadowolenia, radość. Podejmując zabawę człowiek uwalnia się od codziennych zadań życiowych. Zabawa pozwala na doświadczenie humoru, radości, przyjemności z bycia razem. W zabawie nie występuje rywalizacja, biorą w niej udział uczestnicy grupy wraz z prowadzącymi na zasadzie dobrowolności. Zabawy w socjoterapii mają charakter ludyczny, uwalniają uczestników od negatywnych przeżyć.
GRY – odmiana zabawy mogąca zawierać elementy rywalizacji. Gra psychologiczna wprowadza do grupy sytuację, w której uczestnik zdobywa nowe doświadczenie z zaangażowaniem własnego „ja”. Kończy się zwykle omówieniem.
ŁAŃCUCH SKOJARZEŃ – metoda ta pomaga zrozumieć samego siebie, daje też możliwość poznanie i zrozumienia przeżyć innych. Hasło do tej metody powinno wiązać się z ogólnym tematem danego spotkania. Zadaniem tej metody jest szybkie i spontaniczne zapisanie skojarzeń.
METODA SYTUACYJNA – polega na analizowaniu przez uczestników konkretnych sytuacji wziętych z życia. Może przebiegać w formie dyskusji ( ogólnej lub w małych grupach ), albo w formie napisania wniosków przez każdego uczestnika oddzielnie. Opracowane wnioski przedstawi się następnie ogółowi uczestników. Sytuację ( zadanie ) bierze się z życia albo przygotowuje ją prowadzący. Dana sytuacja powinna odpowiadać zainteresowaniom grupy. Jej celem jest gruntowne przemyślenie danej sytuacji, dostrzeżenie ewentualnych błędnych rozwiązań, odkrycie różnych możliwości, korzystnych rozwiązań, wyciągnięcie wniosków dla własnego postępowania
PRACA W GRUPACH- zajęcia grupowe stwarzają klimat zaufania i bezpieczeństwa, pobudzają aktywność uczestników.
PRACA W MAŁYCH GRUPACH- może być efektywna, zwłaszcza wtedy, gdy dotyczy ważnych problemów emocjonalnych lub wyjątkowych informacji. Małą grupa może zapewnić dobre samopoczucie tym uczniom, którzy mają problemy (kłopoty) w wypowiadaniu się na forum klasy. Grupa zapewnia oparcie i poczucie bezpieczeństwa, szczególnie przy podejmowaniu decyzji.
PRACA INDYWIDUALNA- pozwala wyrazić własny pogląd, osąd, opinię na temat przedstawionego problemu. Uczeń ma możliwość dobrowolnego uczestnictwa w zadaniu.
KRÓTKIE OPOWIADANIA- w młodszych klasach dzieci chętnie słuchają opowiadań, historyjek, bajek dotyczących zarówno zdarzeń zmyślonych jak i prawdziwych. Uczniowie klas starszych też chętnie wysłuchają krótkiej historyjki, potrafią odczytać ukryty sens takiego opowiadania. Stosowanie takiej metody jest szczególnie użyteczne przy tematach trudnych, budzących zawstydzenie.
O przebiegu zajęć decyduje nie tylko adekwatny do potrzeb konkretnej grupy i celów dobór gier, zabaw, ćwiczeń, ale także przyjemna atmosfera, która w znacznym stopniu zależy od sposobu pracy osób prowadzących terapię. Jego rola polega na budowaniu zaufania w grupie oraz interweniowaniu w sytuacjach, które zagrażają realizacji celów.

Sposób realizacji programu
Zajęcia grupowe i indywidualne przebiegać będą według następującego planu: spotkania:
– zapoznanie ze sobą uczestników i prowadzących, zajęcia integracyjne
budowanie w grupie klimatu zaufania i bezpieczeństwa, integracja
wprowadzenie norm, ustalenie kodeksu grupy
określenie zainteresowań w oparciu o mocne strony i umiejętności
– kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów i zdolności współpracy
– rozwijanie umiejętności współdziałania, integracja grupy przez uświadomienie podobieństw między ludźmi
– nabywanie zdolności rozpoznawania, nazywania i wyrażania różnych uczuć
– ćwiczenie umiejętności w radzeniu sobie z negatywnymi uczuciami w uznawany społecznie sposób i zdolności do przewidywania efektów własnych czynów
komplementowanie i udzielanie wzmocnień pozytywnych przez uczestników sobie nawzajem
gry i zabawy utrwalające umiejętność współpracy w grupie, poznanie przez prowadzących struktury grupy .
W trakcie trwania zajęć wykorzystane zostaną następujące metody pracy: praca indywidualna, praca w grupach, gry i zabawy psychologiczne, dyskusje, miniwykłady, scenki, elementy dramy, konkursy, praca w kręgu, "rundki", "burza mózgów", twórczość plastyczna, inscenizacje i różne techniki zabawowe.

Ewaluacja
Skuteczność realizowanego programu socjoterapeutycznego zostanie oceniona za pomocą ankiet i rozmów z rodzicami i nauczycielami dzieci biorących w nim udział .
Ewaluacja zostanie przeprowadzona w każdej grupie przez socjoterapeutę i nauczyciela wychowawcę.
Wyniki badań zostaną przedstawione na radzie pedagogicznej oraz wykorzystane do dalszej pracy profilaktycznej i wychowawczej na terenie szkoły

opracowała: Adrianna Szczepańska