Wyniki, analiza oraz interpretacja badań własnych na temat wykorzystywania technik Celestyna Freineta w rozwijaniu uzdolnień dzieci w wieku wczesnoszkolnym

Za cel badań niniejszej pracy obrano ustalenie wpływu oraz zakresu stosowania technik Celestyna Freineta na rozwój uzdolnień dzieci w klasach I – III szkoły podstawowej, z kolei przedmiotem badań jest rozwój uzdolnień uczniów klas początkowych (pod wpływem pracy z technikami Celestyna Freineta).
W owej pracy postawiono następujący ogólny problem badawczy: czy i jaki wpływ mają techniki Celestyna Freineta na rozwój uzdolnień?
W badaniach posłużyłam się metodą badawczą, jaką jest sondaż diagnostyczny, a dokładniej wykorzystałam technikę ankiety oraz wywiad.
Pierwsze pytanie związane było z rozumieniem przez ankietowanych pojęcia „uzdolnienie”. Osoby mogły wskazać tylko jedną poprawną odpowiedź.
„uzdolnienia” są przede wszystkim utożsamiane ze specyficznymi właściwościami, czy też cechami, które wyróżniają jednostkę spośród innych ludzi. Na ową odpowiedź powołało się aż 47% ankietowanych, a więc 14 osób. Bliskoznacznej odpowiedzi, w której „uzdolnienia” rozumiane są jako ponad przeciętne umiejętności, udzieliło 33% przebadanych – to jest 10 osób. Zastanawiające jest dlaczego nikt „uzdolnień” nie utożsamia z kreatywnym myśleniem czy też wysokim ilorazem inteligencji, być może ankietowani zawarli czy też rozumieli owe elementy jako składowe „specyficznych właściwości” wyróżniających jednostkę na tle pozostałych osób. Tym samym hipoteza związana z tymże problemem została obalona, gdyż założono, iż przez „uzdolnienia” będzie się rozumiało ponad przeciętne umiejętności.
Następne pytanie nawiązywało do cech charakterystycznych ucznia uzdolnionego. Tym razem zawodowo aktywni nauczyciele odpowiadali w następujący sposób:ankietowani ucznia uzdolnionego utożsamili z kreatywnym myśleniem, gdyż takowej odpowiedzi udzieliło 12 nauczycieli, czyli 40%. Potwierdza to wcześniejsze przypuszczenie, iż nauczyciele owy element zawarli w pojęciu „specyficznych właściwości”. 37% opiniodawców zidentyfikowało ucznia uzdolnionego jako osobę otrzymującą oceny bardzo dobre oraz celujące.
Z uzyskiwaniem owych ocen zapewne wiąże się wysoki iloraz inteligencji, który wraz z szerokimi zainteresowaniami otrzymał 10%, czyli 3 głosy. Ponadto jeden badany pedagog uważa, iż ucznia uzdolnionego charakteryzuje przyspieszony rozwój.
Pytanie trzecie dotyczyło najczęściej spotykanych czy też przejawianych uzdolnień wśród uczniów klas początkowych. Odpowiedzi respondentów rozłożyły się bardzo ciekawie, gdyż zależność między nimi wynosi jedynie po jednym głosie, w następującej kolejności, zaczynając od uzdolnień najczęściej spotykanych: twórcze – 9 głosów; sportowe – 8 głosów; językowe – 7 głosów oraz matematyczne – 6 głosów.
Kolejne pytanie obejmowało wachlarz metod, które nauczyciele wykorzystują w swojej pracy z uczniem uzdolnionym. Poszczególne głosy rozłożyły się w następujący sposób:pedagodzy zadeklarowali, iż w pracy z uczniem uzdolnionym najczęściej korzystają z metody aktywizującej – 40%, a także z metody problemowej – również 40 %. Owe wyniki są o tyle korzystne, gdyż obie te metody umożliwiają uczniowi nie tylko poszerzenie i pogłębienie wiedzy, ale także rozwój zainteresować, a także pobudzają do myślenia, tworzenia nowych idei. Metody praktyczne, w których istotne jest działanie, otrzymały jedynie 17%. W ankiecie nikt nie zaznaczył metod podających, co również odgrywa ogromne znaczenie, gdyż świadczy to o rozumieniu przez nauczycieli istotny
i znaczenia pozostałych metod, do których metody podające bynajmniej w klasach początkowych się nie zaliczają.
Z metodami ściśle wiążą się formy pracy w klasie, stąd też kolejne pytanie. Jak widać poniżej nauczyciele w kształceniu osób uzdolnionych w głównej mierze stawiają na indywidualną formę pracy, gdyż za ową odpowiedzią opowiedziało się aż 87%. Jedynie 4 osoby zwróciły uwagę na istnienie innej możliwości, w tym przypadku pracy w zespole. Wyniki są o tyle ciekawe, gdyż tak naprawdę uzdolnienia dzieci można rozwijać w każdej formie, a tymczasem praca w parze czy też w grupie nie uzyskała żadnego głosu.
Pytanie szóste odnosiło się do ujawnienia uzdolnień w danej klasie, a dokładnie brzmiało ono następująco:W której klasie szkoły podstawowej Pana/i zdaniem dzieci najczęściej ujawniają swoje uzdolnienia? Większość wychowawców, bo aż 60% uważa, iż dzieci najczęściej swoje uzdolnienia przejawiają w klasie trzeciej. Być może ich opinia spowodowana jest właściwościami i predyspozycjami rozwojowymi uczniów. Owe przypuszczenie może potwierdzać tendencja spadkowa związana z przejawianiem uzdolnień a wiekiem, czy też uczęszczaniem do konkretnej klasy, a raczej jej poziomem – jedynie 4 osoby opowiedziały się za tym, iż uzdolnienia mogą zostać ujawnione w klasie pierwszej, a 8 osób twierdzi, iż mogą pojawić się w klasie drugiej. Tym samym po raz drugi hipoteza szczegółowa została obalona, gdyż zakładano, iż dzieci najczęściej przejawiają uzdolnienia w klasie pierwszej.
Pytanie siódme nawiązywało do ilości osób uzdolnionych w klasach ankietowanych. 70% badanych uznało, iż w ich klasie jest poniżej 5 osób z jakimiś uzdolnieniami. Wynik ten jest o tyle zaskakujący, iż zarówno w wywiadzie jak i literaturze przedmiotu można spotkać zapewnienia związane z potencjałami istniejącymi w każdym człowieku i jego specjalnymi umiejętnościami, uzdolnieniami. Jedynie 10% nauczycieli dostrzega w swoich podopiecznych, w znacznej mierze, bo aż w 11 lub więcej osobach jednostki uzdolnione. Tym samym hipoteza szczegółowa została obalona po raz trzeci, gdyż zakładano, iż liczba uczniów uzdolnionych będzie wynosić 6- 10.
Przez kolejne pytanie starałam się znaleźć odpowiedź związaną z możliwościami wsparcia czy też pomocy osobom uzdolnionym. 40% osób doszukuje się rozwiązania
w kołach zainteresowań, 27% respondentów uważa, iż trafne jest wysyłanie ucznia na różnego typu konkursy a 23% ankietowanych szuka rozwiązania w dodatkowych zadaniach. Niestety tylko jedna osoba wychodzi z założenia, iż należy ucznia motywować do stawiania pytań, a co się z tym wiąże do poszukiwania odpowiedzi.
W rozwijaniu uzdolnień dzieci istotne są różnego typu zabiegi, które mogą wpłynąć na jakość ich kształcenia. Do owych zabiegów należy także zaliczyć techniki Celestyna Freineta, stąd kolejne pytanie dotyczące znajomości tychże technik. Wszystkie osoby zaznaczyły fiszki autokorektywne, tym samym uznając, iż jest to technika, którą znają co najmniej na poziomie dobrym. Równie wysoko uklasyfikowały się swobodne teksty, ekspresja plastyczna i muzyczna, gdyż zaznaczyło ją 93% respondentów. Powyżej 50%,
a dokładnie 57% otrzymała gazetka szkolna. Nikt jednak nie oddał głosu na korespondencję miedzyklasową oraz międzyszkolną, a także na gazetkę wychowawczą.
Pytanie dziesiąte nawiązywało do stosowania przez nauczycieli technik Celestyna Freineta na zajęciach lekcyjnych. Paradoksalnie do wcześniejszego pytania i rozłożonych głosów, tutaj fiszki autokorektywne uzyskały jedynie 23% poparcia, a swobodne teksty, ekspresja plastyczna i muzyczna utrzymały pozycję i tym samym otrzymały 100% głosów. Porównując odpowiedzi do pytania dziewiątego i dziesiątego można wysnuć następujący wniosek: nauczyciele znają techniki Celestyna Freineta, ale niechętnie je stosują. Świadczą o tym choćby już wcześniej wspomniane fiszki autokorektywne, ale i takie elementy jak: gazetka szkolna, która uzyskała tylko 7% poparcia; planowanie pracy i żywy teatr – które nie otrzymały żadnego głosu, a także dyplomy sprawności, które również spadły procentowo w zależności znajomość techniki a jej stosowanie.
Korzystanie z technik Celestyna Freineta najczęściej na edukacji muzycznej (67%) oraz plastycznej (57%) zapewne ma związek z wcześniejszymi odpowiedziami dotyczącymi najczęstszych uzdolnień przejawianych przez dzieci. Dla przypomnienia zarówno Pani Grażyna jak i ankietowani stwierdzili, iż dzieci w nauczaniu początkowych najczęściej mają uzdolnienia twórcze. Równie wysoko, z 43% poparciem uklasyfikowała się edukacja polonistyczna, co również analogicznie wynika z wcześniejszych odpowiedzi, bowiem w pytaniu numer dziewięć 100% respondentów zaznaczyło, iż wykorzystuje technikę swobodnych tekstów, ekspresji plastycznej i muzycznej. Jeden z pedagogów wskazał nawet w swojej ankiecie, iż techniki te wykorzystuje na zajęciach z wychowania fizycznego.
Zdaniem wychowawców klas początkowych techniki Celestyna Freineta w głównej mierze wpływają na sferę poznawczą. Na ową odpowiedź swój głos oddało 21 pedagogów, to jest 70% badanych. Zapewne ściśle ze sferą poznawczą związana jest sfera psychiczna, stąd też 27% ankietowanych zaznaczyło tą odpowiedź.
Nauczyciele wskazali w 80%, iż techniki Celestyna Freineta wykształcają i rozwijają umiejętność samokontroli. 10% mniej, to jest 70% badanych osób uważa, iż wpływają one na kształtowanie się samokrytycyzmu dziecka. 57% ankietowanych utożsamia owe techniki z postawą aktywną, a 43% z umiejętnością współpracy. Jak więc widać Celestyn Freinet w swoim fenomenie stworzył pedagogikę, która kształtuje całą osobowość dziecka, oddziaływując na niego, a jednocześnie dając informację zwrotną otoczeniu.
W owym pytaniu, to jest numer czternaście, wyniki rozłożyły się niemalże w sposób równomierny pomiędzy fiszkami autokorektywnymi (57%) a swobodnymi tekstami, ekspresją plastyczną i muzyczną (40%). Jedna osoba opowiedziała się za doświadczeniami poszukującymi. Owy rozkład może być również podyktowany wcześniejszymi odpowiedziami związanymi ze znajomością technik Celestyna Freineta jak i korzystaniem z nich na poszczególnych edukacjach. Pomimo takie rozkładu głosów można nadal przypuszczać, iż każda z tych technik w mniejszym lub w większym stopniu wpływa na rozwój uzdolnień poznawczych.
Ostatnie pytanie odnosiło się do wpływu technik na rozwój uzdolnień twórczych. Tutaj podobnie jak w pytaniu poprzednim zwrócono uwagę na swobodne teksty, ekspresję plastyczną i muzyczną (63%). Ankietowani są zdania, iż wpływ na kształtowanie uzdolnień twórczych mają także doświadczenia poszukujące (27%) oraz żywy teatr (10%).

Przeprowadzone badania pozwoliły na zweryfikowanie wcześniej postawionych hipotez, z których kilka zostało obalonych. Ponadto badania ukazały, iż techniki Celestyna Freineta mają ogromny wpływ nie tylko na kształtowanie się uzdolnień dzieci, ale także na zachowania prospołeczne. Pedagogika Celestyna Freineta daje zarówno nauczycielowi jak
i uczniom wiele możliwości i korzyści. Stosując nawet wybrane elementy owej pedagogiki można osiągnąć zamierzone cele – zarówno jeżeli chodzi o pracę dydaktyczną jak
i wychowawczą. W obecnej rzeczywistości szkolnej pedagogika Celestyna Freineta jak najbardziej występuje. Najczęściej stosowanymi technikami są: swobodne teksty, ekspresja plastyczna, doświadczenia poszukujące, dyplomy sprawności. Nauczyciele wybierając elementy pedagogiki Celestyna Freineta często je modyfikują na własne potrzeby. Stosowanie technik Freineta pozwala na wykształcenie się w dziecku motywacji wewnętrznej. Dziecko zdobywa wiedzę w sposób naturalny, polisensoryczny. Nauczyciel
w procesie edukacji jest więc „jedynie” organizatorem i koordynatorem działań podejmowanych przez dziecko. Tym samym można również stwierdzić, iż stosowanie technik Celestyna Freineta ma charakter ponadczasowy. Analogicznie - jak miało to miejsce kilkanaście czy też kilkadziesiąt lat wstecz tak i teraz spełniają one swoje bogate, szerokie funkcje a przy tym doskonale wpasowują się w program dydaktyczny. Mogą być one przeznaczone do pracy z dziećmi uzdolnionymi jak i z trudnościami. Ponadto wyzwalają one także potencjał twórczy, budzą w dzieciach mnóstwo pozytywnych emocji oraz uwalniają motywację wewnętrzną, która zarówno w procesie nauki jak i kształtowaniu uzdolnień powinna być najważniejsza. Owe techniki uczą bawiąc i bawią ucząc.