Jak pomóc dziecku z zaburzeniami emocjonalnymi na terenie szkoły?

Obecność dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi w klasie szkolnej jest uciążliwa dla nauczyciela i dla rówieśników. Dzieci te bywają często zarzewiem konfliktów pomiędzy uczniami, ich zachowanie utrudnia realizację zadań, jakie grupa sobie stawia, wprowadzają napięcia i zmuszają nauczyciela do koncentracji uwagi na nich kosztem innych dzieci. W nauczycielu powstaje tendencja do wykorzystania środków dyscyplinujących , różnych form przymusu w stosunku do takiego ucznia i chronienia klasy, a także samego siebie przed uciążliwością sytuacji. Efekty takich działań są zwykle krótkotrwałe, potem następuje zazwyczaj pogorszenie zachowania. Lepsze
i bardziej trwałe skutki można uzyskać usuwając przyczyny trudnych zachowań.
Trzeba pamiętać, podstawową przyczyną zaburzeń emocjonalnych jest brak poczucia bezpieczeństwa i własnej wartości u dzieci. Kiedy dzieci czują się zagrożone i niedowartościowane wtedy ich napięcie emocjonalne wzrasta
i popycha je podejmowania zachowań uciążliwych i nieracjonalnych.
W związku z tym stworzenie warunków, w których byłoby możliwie mało okazji wywołujących wzrost napięcia, a przeciwnie, w których dzieci miałyby szansę poczuć, że są bezpieczne i wartościowe, jest najlepszym sposobem udzielenia pomocy dzieciom z zaburzeniami emocjonalnymi.
Szkoła jako całość powinna spełniać następujące warunki:
- Zasady regulujące życie szkoły , określające, jakie są prawa i obowiązki uczniów i nauczycieli, powinny być jasno określone i przestrzegane przez wszystkich. Dzieci powinny zawsze móc przewidzieć, co może się wydarzyć, powinny wiedzieć, czego się od nich oczekuje i na co mogą liczyć. Umowy z uczniami powinny być dotrzymywane. Dzięki temu mniej będzie sytuacji niepewnych, wywołujących zagrożenie.
- W szkole powinna panować atmosfera wzajemnej życzliwości. Należy dążyć do tego, aby nauczyciele, rodzice i dzieci tworzyli wspólnotę, w której każdy zajmuje określoną rolę, a wszyscy dążą do jednego celu, jakim jest wykształcenie jak najbardziej wartościowych ludzi.
Nauczyciel może pomóc dziecku z zaburzeniami emocjonalnymi, jeżeli:
- Stara się dziecko zrozumieć. Próbuje traktować zachowanie dziecka jako wyraz jego problemów, a nie złej woli. Jeżeli jest to trudne, powinien zwrócić się do psychologa szkolnego z prośbą o wyjaśnienie przyczyn zaburzonego zachowania.
- Postępuje tak, aby dziecko wiedziało, że może mu zaufać i czuć się z nim bezpiecznie. Znajduje czas na indywidualny kontakt z dzieckiem, okazuje swoje zainteresowanie jego problemami, potrafi wysłuchać i zachować pełną dyskrecję. Nauczyciel często musi wyjść z inicjatywą, gdyż dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi wykazują się znaczną nieufnością w stosunku do innych ludzi i unikają kontaktu. Przełamanie nieufności wymaga od nauczyciela wiele taktu, serdeczności i cierpliwości.
- Pomaga dziecku odkryć jego wartość. Dziecko czuje się bardziej wartościowe przez sam fakt, że dorosły potraktował je poważnie i nawiązał z nim przyjazny kontakt. Jeżeli nie ma osiągnięć w żadnym z przedmiotów nauczania, bardzo ważne jest umożliwienie mu wykazania się w jakiejś innej dziedzinie. Może to być sport, zajęcia plastyczne itd. Nie wystarczy odkryć możliwości dziecka, ale należy wspierać je w działaniu, aby nie zrezygnowało i nie odniosło porażki.
- Pomaga dziecku w odnalezieniu miejsca w grupie rówieśników. Przeprowadzenie rozmowy z dziećmi pod nieobecność dziecka, którego dotyczy, i wyjaśnienie, że ich kolega ma problem i wszyscy razem możemy mu pomóc, zwykle jest skuteczne.
- Potrafi nawiązać współpracę z rodzicami dziecka. Należy unikać sytuacji, kiedy nauczyciel wyłącznie mówi o problemach dziecka oraz krytykuje jego zachowanie i oczekuje , że rodzice „coś muszą z tym zrobić”. Rodzice nie wiedząc , co mają robić, albo zaczną unikać kontaktu z nauczycielem
i będą tuszować problemy dziecka, albo zaostrzą kary w stosunku do dziecka. W częstych rozmowach powinno dojść do stworzenia pomysłów na to, jak postępować w szkole i w domu, aby rozwiązać problemy dziecka.
Nauczyciel powinien taktownie zasugerować rodzicom potrzebę kontaktu ze specjalistą: psychologiem, pedagogiem czy lekarzem, jeżeli istnieje taka potrzeba.
Zaangażowanie i współdziałanie wielu ludzi: nauczycieli, pedagoga, psychologa, rodziców w rozwiązanie problemu dziecka z zaburzeniami emocjonalnymi jest podstawowym warunkiem powodzenia zmiany zachowania dziecka.
Instytucjami powołanymi do pomocy dzieciom z zaburzeniami emocjonalnymi są poradnie psychologiczno- pedagogiczne. Każda szkoła znajduje się pod opieką rejonowej poradni. Poradnie nastawione są przede wszystkim na badania dzieci, stawianie diagnozy i współpracę ze szkołą, jednak zwykle mają ograniczone możliwości prowadzenia psychoterapii.



Literatura :
1. Święcicka M., Dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi, Warszawa 1996.
2. Grzesiuk L., Tryjarska B. , Jak pomagać sobie i rodzinie i innym, PWN, Warszawa 1995.
3. Kozłowska A., O trudnościach w wychowaniu dziecka, WSiP, Warszawa, 1991.