Metoda Kierowanego (Dyrygowanego) Nauczania Andreasa Petö

Twórcą systemu Nauczania Kierowanego był węgierski lekarz i pedagog Andreas Petö, który zastosował ja po raz pierwszy w 1947 roku w Instytucie Rehabilitacyjnym o charakterze pedagogicznym. Metoda służy usprawnianiu dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Jej cechą charakterystyczną jest połączenie w jedną całość usprawniania psychopedagogicznego, leczniczego oraz społecznego. Metoda Petö polega, więc na zintegrowanym oddziaływaniu edukacyjnym na dziecko niepełnosprawne w zakresie polepszania jego:
- funkcji neuromotorycznej (przemieszczania się itp.),
- aktywności życia codziennego (samoobsługa),
- komunikacji i uspołecznienia (mowa, systemy komunikacji pozawerbalnej),
- intelektu (nauka szkolna),
Usprawnianie polega na systematycznym pobudzaniu psychoruchowego rozwoju dziecka w zakresie:
- kontroli postawy i ruchów lokomocyjnych,
- koordynacji wzrokowo-ruchowo-czuciowo-słuchowej,
- orientacji w czasie i przestrzeni oraz odczuwania własnego ciała,
- życia emocjonalnego, rozwoju osobowości i kontaktów społecznych,
- rozwoju mowy, porozumiewania się gestem,
- rysowania, pisania, czytania oraz rozwijania pojęć o otaczającym świecie.
Za niezwykle ważne i istotne w metodzie Petö uważa się prowadzenie dzieci stale przez te same osoby, zwane konduktorami lub przewodnikami. W metodzie Petö najwięcej czasu przeznacza się na naukę samoobsługi. Dzieci uczą się samodzielnego jedzenia, ubierania, mycia, załatwiania potrzeb fizjologicznych. Stały rozkład dnia oraz powolne tempo zajęć pozwalają nadążyć za grupą wszystkim dzieciom, które mają większe trudności. Metoda Petö charakteryzuje się niezwykłą prostotą w użyciu środków potrzebnych do prowadzenia terapii oraz dokładną znajomością potrzeb i możliwości dziecka z m.p.d. Kładzie nacisk na możliwie największe usamodzielnianie dzieci, by same mogły jeść i myć się, wiązać buty, ubierać i chodzić bez pomocy kul czy drabinek w klasie. Różni się od tradycyjnych metod fizjoterapeutycznych, których celem jest często tylko zapobieganie zwyrodnieniom, spowodowanym brakiem aktywności ruchowej mięśni lub koordynacji. Dzieci ćwiczą wtedy wprawdzie mięśnie, ale nie uczą się samodzielnie nimi kierować. Conductive education wychodzi z założenia, że każde dziecko stanowi nierozłączną całość (fizyczną, intelektualną i uczuciową) - a to wymaga kompleksowego podejścia, z naciskiem na rozwój mocnego poczucia własnej wartości. Takie poczucie w połączeniu z samodzielnością kształtują determinację i silną wolę dziecka. Metoda ma też wyrobić u dzieci umiejętność pokonywania ograniczeń w sposób indywidualny, by uniezależnić je od wózków inwalidzkich i wszelkiej innej pomocy technicznej. Metoda Petö korzysta ze zdolności plastycznych naszego mózgu i gdy jest to możliwe, za pomocą tej terapii uczymy żywe komórki wykonywania funkcji komórek obumarłych. Efekty nie przychodzą szybko, ale i tak zwiększają się szanse tych dzieci na samodzielne życie. Istotę metody stanowi połączenie usprawniania leczniczego, psychopedagogicznego oraz różnych form adaptacji społecznej. Głównym zaś jej celem jest przygotowanie niepełnosprawnego dziecka do samodzielnego życia. Usprawnianie dzieci metodą Peto rozpoczyna się stosunkowo wcześnie. Dokonuje się ono w systemie tzw. „dyrygowanego nauczania”, gdzie kluczową rolę w usprawnianiu pełni „dyrygent” - osoba prowadząca zajęcia z dziećmi. Jego zadaniem jest realizowanie wyznaczonego programu, łączącego elementy pedagogiki, różne formy terapii (muzykoterapię i arteterapię, terapię logopedyczną, i inne) oraz rehabilitacji ruchowej. Podstawową formę pracy „dyrygenta” są ćwiczenia „rytmicznej stabilizacji”. Polegają one na głośnym, chóralnym i wspólnym z „dyrygentem” opisie słownym wykonywanych ruchów, w celu utrzymania uzyskanej pozycji. Ważne jest, by podczas „rytmicznej stabilizacji” „dyrygent” nie wykonywał manualnych ćwiczeń z dzieckiem. Ruch dziecka sterowany jest jedynie głosem dla zwiększenia świadomości wykonywanej funkcji. W metodzie Petö dąży się do integracji oddziaływań polegających na tym, by przyswajanie nauki szkolnej było łączone razem z ćwiczeniami ruchowymi. Metoda ta jest bardzo skuteczna w usprawnianiu fizycznym dziecka z m.p.d. Stwarza ona warunki do równoległego i pełnego rozwoju, wywiera również wpływ na psychospołeczne postawy. W metodzie Petö usprawnianie prowadzone jest grupowo. O doborze członków zespołu decyduje rodzaj i stopień niesprawności ruchowej oraz poziom ich rozwoju intelektualnego. Każde dziecko - uczestnik zajęć ma zapewniona równorzędna pomoc, a w szczególnych przypadkach może być wspomagane indywidualnie (wszelkiego rodzaju ułatwienia przy ćwiczeniach ruchowych np. pomoc w ustabilizowaniu kończyny, jednak bez wykonywania ruchu za dziecko). Dzieci w grupie są bardziej aktywne, ambitne i wykazują korzystniejsza postawę społeczną - wzajemnie stymulują się do poprawnego wykonywania kolejnych ćwiczeń i zadań. W zamierzeniu metody Petö dzieci każdego dnia powinny zdobywać nową umiejętność. Zaplanowane przez przewodnika i asystentów ćwiczenia ruchowe i treści dydaktyczne są ze sobą zawsze ściśle powiązane i wprowadzane są w formie bloku zabawowego. Realizacja wyznaczonych serii ćwiczeń oparta jest na tak zwanej „rytmicznej motywacji”, która polega na głośnym, rytmicznym mówieniu, liczeniu lub śpiewaniu podczas wykonywania różnych czynności. Mówienie jest dodatkową drogą bodźcowania, dzięki której dziecko ma możliwość odbierania wrażeń poprzez cały system mięśniowo-nerwowy. Mówienie sprzyja ponadto lepszej koncentracji na wykonywaniu zadania, uświadamia ruch i pomaga w utrwaleniu prawidłowego wzorca czynności. Słowne opisy wykonywanych czynności dają świetne okazje do mówienia. Mówienie podczas ruchu reguluje też pracę układu oddechowego i usprawnia aparat mowy.
Słowne opisy wykonywanych przez dziecko czynności podawane są zawsze w pierwszej osobie (ja), co nie tylko bardziej koncentruje dziecko na zadaniu, ale podkreśla też jego pozycję i ważność wśród rówieśników. Rytmizacja mówienia ułatwia zapamiętanie wzorca ruchowego czynności i poprawia płynność jej wykonania. Natomiast liczenie wyznacza czas trwania każdej czynności.
Oto przykład słownego opisu działania dzieci:
Ja zginam kolana i siadam raz, dwa, trzy cztery, pięć,
moja głowa jest pośrodku pośrodku, pośrodku,
moje kolana są szeroko, szeroko, szeroko,
moje stopy są płasko, płasko, płasko, moje plecy są proste, proste, proste,
moje ręce leżą na blacie płasko, płasko, płasko. Ja siedzę prosto.