Program własny oparty na koncepcji Ireny Majchrzak

PROGRAM DLA DZIECKA ZDOLNEGO DOTYCZĄCY WCZEŚNIEJSZEGO PODJĘCIA NAUKI CZYTANIA I PISANIA
(Oparty na koncepcji Ireny Majchrzak)

ZAŁOŻENIA OGÓLNE PROGRAMU (cel ogólny):
Program pracy z dzieckiem zdolnym został opracowany dla dziecka 5-6- letniego wykazującego zdolności ogólne związane z językiem polskim.
Głównym założeniem programu jest wychodzenie naprzeciw potrzebom dziecka o specjalnych potrzebach edukacyjnych, rozwijanie, wspomaganie i ukierunkowanie zdolności dziecka zgodnie z jego potencjałem i możliwościami, a także umożliwianie, wyzwalanie i podtrzymywanie spontanicznej aktywności dziecka, sprzyjanie uaktywnianiu się jego potencjału intelektualnego i twórczego a tym samym umożliwianie realizowania się indywidualnej linii rozwojowej.
Program zawiera cele, treści, metody i formy pracy które są zgodne z podstawą programową wychowania przedszkolnego i w spójny sposób uzupełniają ją.
Program realizowany będzie w trakcie zajęć w ciągu dnia pobytu dziecka w przedszkolu.

CELE SZCZEGÓŁOWE:
Jednym z zadań wychowania przedszkolnego, określonych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego, jest przygotowanie dzieci do nabywania i rozwijania umiejętności czytania i pisania.
Istnieją jednak dzieci, które stopień umiejętności wystarczający do podjęcia nauki czytania i pisania osiągnęły w toku wcześniejszej edukacji przedszkolnej, toteż do nich skierowany jest niniejszy program, który pozwala podjąć tą naukę już w przedszkolu.

Program zakłada realizację następujących celów ogólnych:
1. Rozwijanie u dziecka percepcji słuchowej oraz słuchu fonematycznego.
2. Rozwijanie u dziecka percepcji i pamięci wzrokowej oraz koordynacji wzrokowo- ruchowej.
3. Rozwijanie u dziecka sprawności manualnej oraz grafomotorycznej.
4. Rozwijanie u dziecka umiejętności czytania i pisania.

CELE OPERACYJNE (dziecko):
- potrafi układać zdania i rozdzielać je na wyrazy
- potrafi dokonać analizy sylabowej wyrazu
- umie dokonać syntezy sylabowej wyrazu
- porównuje liczbę sylab
- potrafi wyróżnić głoskę w nagłosie wyrazu
- umie wyróżnić głoskę w wygłosie wyrazu
- umie dokonać analizy głoskowej wyrazu
- potrafi dokonać syntezy głoskowej wyrazu
- potrafi układać układanki mozaikowe
- umie złożyć obrazek z części
- rozumie następstwo czasowe w historyjkach obrazkowych
- zna i rozróżnia litery alfabetu
- potrafi nazwać i odczytać 23 litery alfabetu
- potrafi czytać proste teksty
- potrafi kreślić określone kształty
- zna zapis graficzny 23 liter alfabetu
- umie odwzorować i odtworzyć z pamięci wzory i znaki i ich układ
- umie kreślić litery i wyrazy po śladzie, także kropkowym
- potrafi kreślić znaki literopodobne w sposób płynny, ciągły i mieści je w wyznaczonych liniach


METODY I FORMY REALIZACJI:

Metody:
W realizacji programu przyjęto koncepcję łączenia metod tzw. „Sojusz metod” w których dominować będą metody aktywizujące dzieci.
• słowna, oglądowa , praktyczna;
• uczenie się przez odkrywanie, działanie, przeżywanie;
• zabawowa;
• naturalna metoda nauki czytania I. Majchrzak;
Formy:
• praca indywidualna – dziecko samodzielne wykonuje czynność;
• praca zbiorowa- wszystkie dzieci pracują wspólnie;
• praca zespołowa-dzieci pracują w stałych zespołach;
• praca grupowa- dzieci pracują w jednorazowych grupach

SPOSOBY REALIZACJI CELÓW OGÓLNYCH- ZADANIA I ĆWICZENIA:

1.Rozwijanie u dziecka percepcji słuchowej oraz słuchu fonematycznego.
- rozróżnianie dźwięków pochodzących z otoczenia i ich lokalizacja
- różnicowanie i rozpoznawanie głosów przyrody
- odtwarzanie struktur rytmicznych
- układanie zdań i rozdzielanie ich na sylaby
- dzielenie wyrazów na sylaby z jednoczesnym stukaniem w rytm wypowiedzianych sylab
- liczenie sylab
- porównywanie liczby sylab
- kończenie i zaczynanie wyrazów dwusylabowych
- tworzenie wyrazów rozpoczynających się od podanej sylaby
- wybieranie obrazków, których nazwy rozpoczynają się od podanej głoski
- rozpoznawanie nazwy obrazka na podstawie pierwszej głoski
- wydzielanie pierwszej głoski z nazwy obrazka
- dobieranie par obrazków, których nazwy rozpoczynają się taką samą głoską
- podawanie wyrazów rozpoczynających się od danej głoski
- podawanie wyrazów, których nazwy kończą się określoną głoską
- rozpoznawanie samogłosek w wyrazach jednosylabowych
- różnicowanie głosek

2.Rozwijanie u dziecka percepcji i pamięci wzrokowej oraz koordynacji wzrokowo- ruchowej

- układanki mozaikowe linearne i koncentryczne
- budowle z klocków
- układanki obrazkowe
- historyjki obrazkowe
- rozpoznawanie obrazków
- dobieranie par jednakowych obrazków
- układanie obrazków z części
- kończenie rysunków

3.Rozwijanie u dziecka sprawności manualnej i grafomotorycznej.

- lepienie z plasteliny i masy solnej
- wypełnianie kolorem całej powierzchni papieru
- stukanie czubkami palców
- malowanie palcami
- wydzieranki i wyklejanki
-nawlekanie koralików
- haftowanie na tekturkach
- łamanki papierowe
- wycinanie
- stemplowanie
- kopiowanie
- kreślenie linii łączących punkty
-kreślenie po śladzie
- rysowanie szlaczków literopodobnych
- linia pozioma- rower, tramwaj, drabina
- linia ukośna- deszcz, promienie słońca, choinka, gałązka świerku
- linia pionowa- płot, szpulka nici
- linia zygzakowata- grzybobranie, wazon, fartuch, ozdabianie tortu
- linia falista- morze, omijanie kałuż, omijanie przeszkód, podlewanie grządek
- formy koliste- jabłka, baloniki, bańki mydlane, korale
- spirala- ślimak, pawie oczko, płatki kwiatka, labirynty,
- linia łukowata- skok żaby, zająca, ptaszka, dachówki domku, parasolka, łuski ryby, syreny
- łuki mniejsze i większe
- przejście od łuku do pętli- zabawa w chowanego, dym z komina, trzepaczka do piany, omijanie domków
- kształty literopodobne

4.Rozwijanie u dziecka umiejętności czytania i pisania

Nauka czytania wg koncepcji Ireny Majchrzak

1. Akt inicjacji – wprowadzenie wizytówek z imionami dzieci. Na wizytówkach wpisujemy imiona według propozycji dzieci. Wizytówki wypisujemy przy dziecku, objaśniając każdą napisaną literę. Następnie wizytówki rozwieszamy w sali.
(Nauczyciel sadza obok siebie dziecko i po krótkiej rozmowie mówi; pokażę ci teraz jak pisze się twoje imię np. Agnieszka. Kartka powinna być poliniowana, aby dziecko mogło zaobserwować, że każda litera ma swoją pozycję w stosunku do czterolinii ( najlepiej formatu A5), linie zaznaczone ołówkiem, litery napisane powinny być bardzo wyraźnie grubym flamastrem.
Popatrz, oto jest litera A, pierwsza litera Agnieszki, oto jest g, następna litera........ Oto i cała Agnieszka. Jeśli ktoś zobaczy tę kartkę będzie wiedział, że w naszej grupie jest dziewczynka, która nazywa się Agnieszka.)
- Znam twoje imię - Dziecko bierze jedną z wizytówek rozłożonych na podłodze i wręcza ją właścicielowi. Jeżeli żadnej nie rozpoznaje, to odszukuje swoją.
- Który samolot startuje? - Wszystkie dzieci jako samoloty stoją na lotnisku. Nauczycielka pokazuje jedną z liter i te dzieci, które mają ją w swoim imieniu startują do lotu.
- Krąży, krąży moje imię - Wszyscy siedzą w kole. Początkowo nauczycielka, później któreś z dzieci, podaje pierwszemu koledze wizytówkę. Kartka przechodzi z rąk do rąk, aż trafi do właściciela imienia. Po chwili podajemy kolejną wizytówkę. Kartki krążą w kole, aż znajdą właścicieli.
- Sprawdzanie obecności – codziennie rano dzieci ustawiają się przy ścianie z zawieszonymi wizytówkami dla sprawdzenie obecności
- Rozsypanka – trzeba znaleźć swoją wizytówkę wśród innych rozsypanych na dywanie
- Zabawa w kole – rozdajemy wizytówki „na chybił trafił” .Jedno dziecko pozostaje bez kartki i szuka swojego imienia. Zabiera kartkę ze swoim imieniem koledze, który teraz musi znaleźć swoją i tak do końca.
- Krzesełka – wizytówki umocowane na poręczach krzeseł, zadaniem dzieci jest odszukanie swojego krzesełka i postawienie go przy właściwym stoliku
- Pociąg – ustawiamy krzesełka jedno za drugim, tworząc pociąg w którym każdy ma swoje imiennie oznaczone miejsce.

2. Ściana pełna liter – Na długiej taśmie przygotowujemy alfabet do demonstracji z literami pisanymi i drukowanymi, dużymi i małymi, który jest na stałe przymocowany do tablicy lub jednej ze ścian w sali. Alfabet uzmysławia dzieciom, że wszystkie, tak różne w brzmieniu imiona, zostały zapisane za pomocą ograniczonej liczby znaków.

3. Prezentacja alfabetu – nauczycielka prezentuje wszystkie litery alfabetu duże i małe. Omawia ich kształt oraz brzmienie. Dzieci sprawdzają, czy wskazana litera znajduje się w ich imieniu. Wprowadzamy jedną literę dziennie o stałej porze. Nie należy dzieci „odpytywać” z przekazanych informacji. Prezentacja może zająć do sześciu tygodni.
(Prezentacja liter ma być dla dzieci grą w loteryjkę, a nie nauką w dosłownym sensie. Umysł dziecka przyswoi sobie w tym momencie to, co je najbardziej zainteresuje. Litery prezentujemy tylko jeden raz, ale gra w loteryjkę wchodzi do stałego repertuaru zabaw.
Prezentacja alfabetu odbywa się zgodnie z zainteresowaniami dzieci. W czasie jednej sesji prezentujemy nie mniej niż 3-4 litery.
Aby dać szansę wygranej każdemu dziecku pokazujemy litery w różnej kolejności, biorąc za podstawę jakąś nazwę pospolitą. Dzieci chętnie podpowiedzą słowo. Codziennie ktoś inny wygrywa loteryjkę.)

4.Targ liter- Polega na wymianie z innymi dziećmi poszczególnych liter zawartych we własnym imieniu lub nazwach wybranych do zabaw desygnatów.
(Ten etap jest przeplatany różnorodnymi czynnościami manualnymi, aktywizującymi dziecko i utrwalającymi poznane liter. „Targ liter” to okres różnych zabaw i gier z wykorzystaniem liter, sylab i wyrazów o prostej budowie. W czasie tych zabaw dziecko powinno kojarzyć dźwięk(głoskę) z jej zapisem graficznym (literą).)

- Szukanie w alfabecie liter ze swojego imienia
- Składanie imienia – dziecko otrzymuje kopertę z literami, zadaniem dziecka jest złożenie swojego imienia, najpierw według wzoru na kopercie , później samodzielnie ( z pamięci )
- Prezentacja alfabetu i gra w loteryjkę – poznamy teraz wszystkie litery alfabetu, przedstawię je wam kolejno a wy sprawdzicie, czy macie je w swoim imieniu. To jest litera a , jest A wielka i a mała. Wielka wygląda jak drabina ma dwie nogi i kładkę, która je łączy. Mała a jest okrągła składa się z kółka i laseczki. Powiedzcie aaaaa....Kto ją ma w swoim imieniu podniesie rękę, dzieci które mają A na początku zostaną królowymi, kto ma dwie litery a......itp.
- Oddaj literę- dziecko sprawdza, czy w imieniu kolegi występują te same litery, co w jego imieniu.
- Ukryte literki- odnalezienie imion z literami „i”, znalezienie wszystkich liter „a”, policzenie ich itp.
- Szukamy liter– dzieci otrzymują gazety, w których poszukują podanej lub pokazanej przez panią literki. Zakreślają ją. W zabawie można wykorzystać elementy rywalizacji, kto znajdzie więcej literek – wygrywa.
- Pociąg -Nauczyciel wykonuje stacje, na których w widocznym miejscu umieszcza jedną literkę z alfabetu. Dzieci jada pociągiem (muzyka w tle). Gdy pociąg się zatrzymuje na stacji np. A, wysiada to dziecko, którego imię rozpoczyna się na wyeksponowaną literkę.
- Literowe pudełeczko- Jedno dziecko trzyma pudełko, w którym są litery z konkretnego imienia. Obok dziecka z pudełkiem ustawia się czworo dzieci, każde z nich wyciąga jedna literę. Zadaniem dzieci jest takie ustawienie się, by utworzyć imię kolegi. Następnie nauczycielka wrzuca do pudełeczka literki z innego imienia.
- Domki literek- Zabawa przy muzyce. Na podłodze dzieci rozkładają domki wycięte z papieru a na nich nauczycielka układa po jednej literze z alfabetu. Dzieci próbują nazywać te litery i wyszukać je w alfabecie ściennym. Następnie w rytm muzyki dzieci poruszają się po sali. Gdy muzyka milknie każde dziecko podbiega do tego domku, który ma pierwszą literę z jego imienia. Modyfikacja: ostatnią literkę z jego imienia lub do domku z literka A czy K itd.
- Gry w sylaby – Na kartkach papieru piszemy sylaby, zrazu tylko najprostsze, później bardziej skomplikowane i rozdajemy je dzieciom pytając ,, Masz słowo, czy nie masz słowa?” Komu sylaby ułożą się w słowa ten wygrywa.

6. Nazywanie świata - to ćwiczenie, które polega na przyporządkowaniu odpowiedniej nazwy do wszystkiego co znajduje się wokół nas. To zabawa, w której dzieci etykietują przedmioty w sali. Im więcej liter dziecko poznało, tym łatwiej dochodzi do rozszyfrowania znaczenia danego słowa.

- Wyrazowe zadania- Dzielimy dzieci na III zespoły. I zespół - ma za zadanie powyjmować karteczki z rzeczownikami z tzw. „Magicznego pudełka” i poukładać je, poprzypinać lub ponaklejać do odpowiednich przedmiotów w sali. II zespół – Otrzymuje kilka kartek ze zdaniami ( np. Klocki leżą w pojemniku), które kładą w odpowiednich miejscach sali. III zespół - sprawdza czy wszystko zostało poprawnie ułożone, czyli dobrze dopasowane rzeczowniki lub zdania .
- Etykietki- Dzieci losują napisy, odczytują, wybierają odpowiednią zabawkę i układają ją na stoliku, obok ustawiają etykietę. Lub po cichym odkryciu słowa odszukuje wzrokiem przedmiot i głośno określa jego charakterystyczne cechy.
- składanka słowno – obrazkowa-Tworzymy bank ilustracji do około osiemdziesięciu nazw rzeczy, roślin, zwierząt. Dzieci odnajdują właściwy obrazek do odczytanego słowa. Na początku dwa obrazki, dwa słowa, potem np. słowa na tą sama literę. Dzieci zawsze odgadują począwszy od słowa do obrazka. Każde dziecko ma inne zestawy do pracy indywidualnej. Nie jest koniecznością, aby dziecko odczytywało wszystkie litery. Może odczytać kilka, zaś reszty się domyślać. Gdy odgadnie źle, wraca do początku słowa czy też zdania, które źle odczytało.
- Staw- łowienie karteczek z napisami w kształcie ryb za pomocą wędki. Złowiony napis – rybkę dziecko musi odczytać, jeżeli odczyta prawidłowo jest to jego punkt, jeśli nie, rybka wraca do stawu.
- Zabawki- dzieci losują napisy (lalka, miś, auto, piłka itp.), odczytują i odszukują odpowiednią zabawkę w sali. Poprawnie odszukana zabawka staje się punktem dla dziecka
- Kolory-dzieci losują napisy kolorów, odczytują, wybierają odpowiednią wstążkę z bibuły, po czym następuje taniec ze wstążkami przy muzyce.


ZAKOŃCZENIE

Dziecko zdolne jest przede wszystkim dzieckiem, a dopiero później dzieckiem zdolnym, dlatego współżycie i współdziałanie w grupie jest niezbędnym elementem jego prawidłowego funkcjonowania w życiu grupy rówieśniczej. Poznając siebie, swoje ponadprzeciętne możliwości dziecko musi jednocześnie czuć, że: akceptacja, tolerancja , życzliwość i empatia ułatwiają kontakty z innymi.
Czasem trudno jest dziecku przezwyciężyć egocentryzm i zrozumieć, że inne dzieci czegoś nie potrafią tak dobrze, ale mimo to mają takie same prawa. Program ten służyć mam wyrabianiu wrażliwości intelektualnej i emocjonalnej niezbędnej w rozwijaniu dalszych zdolności dziecka. Ma on także kształtować pozytywny stosunek do zdobywania wiedzy poprzez działanie i zabawę.
Za najważniejsze czynniki sprzyjające osiąganiu zaplanowanych celów uważamy:
- pozytywny stosunek dziecka do proponowanych zajęć – jego samodzielność , twórcze myślenie, kreatywność, umiejętność współpracy w grupie,
- dobrą atmosferę pracy,
- dostosowanie metod i form do możliwości indywidualnych dziecka,
- pomysłowość i kreatywność nauczyciela w inspirowaniu działań dziecka,
- samodzielne eksperymentowanie, poszukiwanie nowych, oryginalnych rozwiązań przez dziecko,
- wsparcie działań nauczyciela przez dom rodzinny wychowanków,
- zmierzanie w kierunku rozwijania zdolności na późniejszych szczeblach edukacji dziecka


LITERATURA:
1.Majchrzak Irena, Wprowadzenie dziecka w świat pisma,WsiP,Warszawa,1995.
2. Majchrzak Irena, Nazywanie świata-odmienna metoda nauki czytania, MAC Edukacja, 2005
3.Majchrzak Irena, Inicjacyjna funkcja imienia własnego w nauce czytania, Edukacja w przedszkolu (1998) wrzesień.
4.Arciszewska E., Sojusz metod, Edukacja w przedszkolu, ¬ Warszawa 1998.
5.Arciszewska E., Czytające przedszkolaki. Mit czy norma?, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2002 r.
6. Brzezińska A., Gotowość dzieci w wieku przedszkolnym do czytania i pisania, Wydawnictwo naukowe UAM, Poznań, 1987
7. Herda K., Czajkowska I., Zajęcia korekcyjno- kompensacyjne w szkole, WSiP, Warszawa, 2005
8. Gąsowska T., Pietrzak- Stępkowska Z, Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu, WSiP, Warszawa, 1994