Praca z dzieckiem niedosłyszącym w szkole podstawowej

Praca z dzieckiem niedosłyszącym w szkole podstawowej
Na przestrzeni ostatnich lat możemy zaobserwować, iż coraz więcej dzieci z wadami słuchu uczy się w szkołach podstawowych, uczęszczają do klas integracyjnych, albo objęte są nauczaniem zintegrowanym lub do szkól publicznych i wtedy staja się problemem dla wielu nauczycieli, którzy są przerażeni, nie maja odpowiedniej wiedzy i muszą gwałtownie uzupełnić swoja wiedzę w tym zakresie. Rodzice często pragną, aby ich dziecko uczęszczało do szkoły podstawowej, w miejscu zamieszkania, gdyż sami chcą wychować dziecko w domu rodzinnym, zapewnić mu jak najlepszą opiekę. Specjaliści, którzy kierują takie dziecko do nauczenia w szkole podstawowej ogólnodostępnej, powinni z rodzicami omówić, czy dziecko niedosłyszące spełnia zasadnicze warunki, które w dużym stopniu umożliwiają mu sprostanie wymaganiom edukacyjnym w nauczaniu zintegrowanym. Do tych warunków zaliczamy przede wszystkim:

1. Zachowanie przez dziecko kontaktu słownego – bardzo ważnym elementem jest to, aby rehabilitacja mowy dziecka była rozpoczęta przed podjęciem nauki w szkole podstawowej. Dziecko powinno posiadać dobrze dobrany aparat słuchowy, z którego swobodnie korzysta w szkole i w domu oraz pozostaje pod opieką surdologopedy.

2. Nie posiada dodatkowych poważnych zaburzeń rozwojowych a jego poziom rozwoju umysłowego jest przeciętny- wysokie możliwości intelektualne sprzyjają lepszemu opanowaniu zasobu słownictwa i rozwoju mowy, a postęp w komunikacji słownej stymuluje w naturalny sposób procesy poznawcze. Dzieci o obniżonym poziomie intelektualnym mają problemy w zrozumieniu złożonych zdań i poleceń
oraz w przyswajaniu pojęć abstrakcyjnych. Dzieci te, wymagają także większej ilości powtórzeń przy utrwalaniu nowych wiadomości – często nie mają motywacji do nauki, szybciej się męczą wysiłkiem umysłowym oraz mają problemy z koncentracją swojej uwagi. Mogą u nich wystąpić zaburzenia w obrębie innych zmysłów, (obniżenie sprawności ruchowej, niska koordynacja wzrokowo – słuchowa).

3. Motywowanie dziecka do nauki- o postępach szkolnych dziecka niedosłyszącego
i rozwoju kontaktów społecznych w środowisku słyszących rówieśników, decyduje jego wysoka motywacja do nauki i chęć uczenia się wraz z nimi. Mają tu znaczenie takie cechy jego osobowości jak: wytrwałość, odporność na niepowodzenia i umiejętność skupienia uwagi. Rodzice, by pomóc dziecku powinni je podbudowywać i ciągle motywować, aby nie czuło się samotne w swoim świecie, musi mieć mocne oparcie w najbliższych.

4. Istotna jest również gotowość rodziców do zapewnienia dziecku dodatkowej pomocy w nauce- muszą być świadomi, jak odpowiedzialnym zadaniem jest praca z dzieckiem, że samodzielnie bez ich stałej pomocy, dziecko nie jest w stanie opanować podstawowych umiejętności szkolnych. Należy dążyć do doskonalenia poziomu rozumienia mowy dziecka poprzez nieustanną rozmowę, gdyż nie ma mówienia bez rozumienia.

Zanim rozpocznie się pracę i komunikację z uczniem niesłyszącym, nauczyciel powinien wyjaśnić całej klasie, jakie trudności może mieć ich niesłyszący rówieśnik w porozumiewaniu się. Uczniowie muszą również wiedzieć, że aparat słuchowy służy do wzmocnienia dźwięków, które dochodzą do ucha – również hałasu – ale nie przywraca on słuchu. Nauczyciel nie może faworyzować dziecka z wadą słuchu, powinno być traktowane na równi z innymi kolegami, w sprawach, które nie mają związku z jego wadą słuchu. Ważne jest także podkreślanie i motywowanie przed całą klasą jego postępów, mocnych stron oraz wkładu pracy.


Aby komunikacja z dzieckiem niedosłyszącym w klasie przebiegała prawidłowo, nauczyciel powinien pamiętać o zapewnieniu odpowiednich warunków odbioru mowy:

- Najważniejsze jest zapewnienie dobrego oświetlenia klasy oraz miejsce w pierwszej ławce. Uczeń znajdując się blisko nauczyciela, którego twarz jest oświetlona, może słuchać jego wypowiedzi a jednocześnie odczytywać mowę z ust.

- Należy dać dziecku możliwość odwracania się w stronę kolegów odpowiadających na lekcji, co znacznie ułatwi mu lepsze zrozumienie wypowiedzi.

- Aby dziecko mogło swobodnie odczytywać mowę z ust nauczyciela, powinien prowadzić zajęcia w pobliżu dziecka, zwrócony twarzą w jego stronę. Nie powinien natomiast chodzić po klasie czy być zwrócony twarzą w stronę tablicy.

- Elementami, które rozpraszają uwagę dziecka są również strój i wygląd nauczyciela np. ciemne okulary, które utrudniają kontakt wzrokowy, broda lub wąsy zasłaniające usta, bądź długie kolczyki w uszach.

- Należy mówić wyraźnie do dziecka używając normalnej wysokości głosu i intonacji, a także unikać gwałtownych ruchów głową czy gestykulacji, która rozprasza dziecko.

- Nauczyciel powinien zadbać o spokój i ciszę w klasie m.in. zamykać okna przy hałaśliwej ulicy, unikać szeleszczenia kartkami czy szurania krzesłami. Wszystkie
te elementy utrudniają dziecku zrozumienie poleceń i wypowiedzi innych kolegów, powoduje też natężenie zmęczenia.

- Nauczyciel powinien upewnić się, czy polecenia, które są kierowane do całej klasy są także prawidłowo rozumiane przez dziecko niedosłyszące.

- W przypadku trudności dziecka, nauczyciel powinien zapewnić mu dodatkowe wyjaśnienia, lub sformułować inaczej polecenie, używając przy tym prostego i znanego dziecku słownictwa.


Dziecko z wadą słuchu może mieć trudności z wykonywaniem kilku czynności w tym samym czasie, gdyż nie jest w stanie jednocześnie słuchać nauczyciela, co wymaga obserwacji twarzy i jednocześnie otworzyć książkę na odpowiedniej stronie. Dlatego często nie nadąża ono za tempem pracy pozostałych kolegów w klasie.


Podczas lekcji nauczyciel powinien używać jak najczęściej pomocy wizualnych i tablicy, aby ułatwić dziecku zrozumienie tematu:

- Dziecku należy umożliwić przemieszczanie się podczas zajęć w klasie tam, gdzie odbywają się ważne doświadczenia.

- Należy umożliwić poprzez obserwację poznanie wielozmysłowe, z udziałem zmysłów dotyku, słuchu oraz wzroku.

- Zwracamy się do dziecka po imieniu, by zwrócić uwagę na twarz osoby mówiącej, unikamy gwałtownego dotykania, czy szarpania w celu nawiązania kontaktu
z uczniem.


Przy rozładowaniu i przełamaniu stresu jaki towarzyszy dziecku podczas nawiązywania kontaktów z dorosłymi czy rówieśnikami powinni pomóc rodzice wraz z nauczycielem. Dlatego też niezbędne jest aktywizowanie dziecka do rozmowy poprzez zadawanie pytań, podtrzymywanie jego wypowiedzi przez domawianie pojedynczych słów, czy mimiką twarzy.
W rozmowie z uczniem niedosłyszącym Należy unikać pytania „czy rozumiesz?”, ponieważ dziecko najczęściej kiwnie głową potakująco. Podobnie z pytaniami w formie intonacji np. „Pada deszcz?”, „odrobiłeś lekcje?” pytanie te odbierane są jak twierdzenie- nie odczytując formy pytającej. Dlatego, należy zapytać: „Czy pada deszcz?”, „Czy odrobiłeś lekcje?”


Przy pracy z uczniem niedosłyszącym należy pamiętać, że najistotniejszym celem jest umożliwienie skutecznego porozumiewania się w sytuacjach życia codziennego np. w szkole, u lekarza, w sklepie czy w autobusie. Dlatego właśnie wskazany jest aktywny udział dziecka w formach zajęć klasowych i szkolnych takich jak:

• Ćwiczenia zespołowe i indywidualne w klasie,
• Konkursy i gry dydaktyczne,
• Prace społecznie użyteczne na rzecz klasy i szkoły,
• Akademie szkolne.

Dziecko, które uczestniczy aktywnie w różnych formach zajęć doskonali koncentrację uwagi, pamięć i spostrzegawczość wzrokową a także umiejętności kojarzenia sytuacyjnego czy zapamiętywania wiadomości. Staje się bardziej samodzielne oraz czuje się bardziej akceptowanym w klasie.
U dziecka niedosłyszącego powinny przeważać oceny pozytywne, pochwały i nagrody, ponieważ to one spełniają funkcję rewalidacyjną. Ocena negatywna może onieśmielać dziecko, pogłębiać bierność oraz brak wiary we własne możliwości. Nauczyciel gdy wystawi ocenę negatywną dziecku z problemem słuchu musi wyjaśnić mu za co ją otrzymał oraz w jaki sposób może ją poprawić. Zasadniczym przedmiotem oceny takiego ucznia należy przyjąć jego stosunek do nauki. Przyszłość tego dziecka zależy od odpowiedniej postawy do pracy i obowiązków, aktywności oraz samodzielności. Ocena w przypadku ucznia niedosłyszącego ma przede wszystkim spełniać funkcję rewalidacyjną i wychowawczą a w mniejszym zakresie również dydaktyczną.