Program logopedyczny

SPIS TREŚCI

Wstęp

Założenia programu.

Cele programu

Diagnoza logopedyczna

Metody i formy pracy

Procedury osiąganych celów

Realizacja programu

Przewidywane efekty

Ewaluacja

Literatura

Załączniki do programu


WSTĘP

„ Należy do dobrego wychowania dzieci,
ażeby dobrze wykształcić narzędzie mowy,
ażeby dzieci nauczyć każde słowo doskonale
wyraźnie i czysto wymawiać.
I to będzie pierwsza nauka, którą dzieci powinny odebrać
Od matki, ojca i wychowawców.”
( J. Śniadecki, 1805 r. )


Umiejętność poprawnego mówienia jest w naszych czasach szczególnie ważna. Coraz większą rolę odgrywają bowiem środki przekazu opierające się na słowie mówionym.
Wstępna diagnoza uczniów klas II i III pozwoliła na wyłonienie następujących problemów:
- dyslalję właściwą,
- rotacyzm,
- brak głosek szczelinowych i zwartoszczelinowych.

Stworzony przeze mnie program będzie kompensował powyższe wady wymowy, a także nauczał prawidłowej komunikacji werbalnej.

ZAŁOŻENIA PROGRAMU

Obowiązkiem szkoły jest stworzenie uczniom warunków do harmonijnego rozwoju zgodnie z ich możliwościami. Rozwój ten umożliwiają wszechstronne oddziaływania dydaktyczno - wychowawcze.
Bardzo ważną rolę w prawidłowym rozwoju dziecka pełni mowa. Jej zaburzenia mogą spowodować nie tylko trudności w komunikowaniu się, ale również nieprawidłowe funkcjonowanie w grupie oraz niepowodzenia szkolne.

Podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych ma na celu udzielenie pomocy dzieciom z zaburzeniami wymowy.

Rozporządzenie MENiS z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie
zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno - pedagogicznej
w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (DZ.U. nr 11, poz. 114) wśród zajęć specjalistycznych organizowanych w ramach pomocy psychologiczno – pedagogicznej wyróżnia:
· zajęcia logopedyczne

Zajęcia logopedyczne organizuje się dla dzieci z zaburzeniami mowy, które powodują zaburzenia komunikacji językowej oraz utrudniają naukę; zajęcia prowadzą nauczyciele posiadający przygotowanie w zakresie logopedii lub logopedii szkolnej.; liczba uczestników zajęć wynosi od 2 do 4.

CELE PROGRAMU

Cel główny:
Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez wprowadzenie indywidualizacji
nauczania i wychowania uczniów/uczennic klas I - III w szkołach
podstawowych w Siemianowicach Śląskich.

Cele szczegółowe:
Zapewnienie
każdemu uczniowi/uczennicy odpowiedniej oferty edukacyjno wychowawczo
profilaktycznej w edukacji wczesnoszkolnej, zgodnej z indywidualnymi
potrzebami edukacyjnym i rozwojowymi ucznia/uczennicy; zwiększenie
stopnia i zakresu rozwoju sprawności umysłowej, w tym :

Cele operacyjne:

1. Kształcenie świadomości językowej,
2. Stymulowanie prawidłowego rozwoju mowy dziecka,
3. Rozwijanie i usprawnianie komunikacji językowej,
4. Nabywanie umiejętności prawidłowej artykulacji,
5. Wspomaganie całościowego rozwoju dziecka,
6. Zapobieganie trudnościom i niepowodzeniom szkolnym,
7. Wdrażanie dzieci do twórczej aktywności słownej.

DIAGNOZA LOGOPEDYCZNA

Kwalifikowanie dzieci do zajęć logopedycznych – diagnoza logopedyczna w oparciu o „ Kwestionariusz badania mowy” Grażyny Billewicz i Brygidy Zioło.
Badanie obejmuje:
- Artykulację podstawowych głosek w nagłosie, śródgłosie i wygłosie,
- Realizację głosek w wyrazach,
- Sprawność narządów artykulacyjnych,
- Badanie motoryki artykulacyjnej ( Karta badania motoryki artykulacyjnej).

METODY I FORMY PRACY

Forma: zespołowa, indywidualna

Metody: pokazowa, wspierająca rozwój mowy, stymulująca rozwój mowy, słowne: instrukcje, objaśnienia, rozmowa, obserwacja, pokaz; czynne: samodzielnych doświadczeń, zadań stawianych do wykonania; twórcze.

PROCEDURY OSIĄGANYCH CELÓW.

Realizacja programu wiąże się z zastosowaniem różnorodnych pomocy, propozycji zawartych w literaturze fachowej, oraz opracowanych przez siebie.

Aby osiągnąć zamierzone cele, dziecko musi zapamiętać, zrozumieć i stosować podane ćwiczenia i wiadomości w praktyce.
Zapamiętując nowe wiadomości dziecko:
- poznaje zabawy stymulujące rozwój mowy,
- zaznajamia się z treścią bajek, rymowanek, wierszyków,
- zna prawidłowe brzmienie poszczególnych głosek,
- uczy się, jak sprostać nowym wymaganiom,
- rozumie konieczność usprawniania narządów mowy,
- kształtuje postawę aktywnego uczestnictwa w zajęciach,
- rozwija w sobie ufność i wiarę we własne możliwości.

REALIZACJA PROGRAMU

1. Diagnoza logopedyczna ( czynności zmierzające do rozpoznawania zjawiska logopedycznego, jego etiologii, oraz tendencji rozwojowych).
2. Ćwiczenia przygotowujące narządy artykulacyjne do wywołania zaburzonych głosek

a. Ćwiczenia oddechowe

· Robienie kleksów z farby wodnej, dmuchanie na nie przez słomkę z różną siłą i pod różnym kątem. Rozdmuchiwana farba przypomina barwne kwiaty.

· Dmuchanie na plastikowe mini zabawki na kółkach, z taką siłą, aby mogły się przemieszczać. Dzieci trzymają w dłoni mały kłębek wełny. Po głębokim wdechu nosem wydmuchują powietrze ustami wprawiając tym samym kłębek w ruch.
· Zabawa w „Rozpędzanie chmurek”. Dzieci leżą swobodnie na plecach. Nogi mają ugięte w kolanach, stopy oparte są o podłogę, ręce leżą wzdłuż tułowia. Wciągają powietrze nosem, swobodnym, płynnym ruchem unoszą ręce w górę i starają się rozpędzić przed sobą chmurki. Ponieważ ręce nie rozpędziły chmurek, wracają do pozycji wyjściowej. Wówczas dmuchaniem starają się rozpędzić chmury.
· Zabawa z piórkiem. Dzieci swobodnie poruszają się po sali. Trzymają w dłoni ptasie pióro. Podrzucają je do góry, a następnie dmuchają na nie tak, aby jak najdłużej unosiło się w powietrzu.
· Dmuchanie na świecę w taki sposób, aby płomień wyginał się, ale nie zgasł.
· Puszczanie baniek mydlanych. Mobilizowanie uczniów do wykonania jak największej bańki mydlanej.
· Uczniowie otrzymują do ręki rurkę i poprzez nią starają się dmuchać na swoją dłoń albo na watkę umieszczoną na dłoni.
· Zabawa w „Gotowanie wody”. Dzieci dmuchają przez rurkę zanurzoną w wodzie tak, aby tworzyły się pęcherzyki powietrza na jej powierzchni. Muszą dmuchać długo, krócej, jak najkrócej, słabo, mocno, bardzo mocno, woda gotuje się, kipi.
· Wydmuchiwanie kółek na lustrze.

b. ćwiczenia narządów artykulacyjnych - usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy, wywoływanie głosek w izolacji, utrwalanie ich poprawnej realizacji w sylabach, logotomach, wyrazach, zdaniach z nasileniem głoski ćwiczonej, w mowie spontanicznej.

Ćwiczenia języka
· Żuchwa opuszczona. Dotykaj czubkiem języka po kolei: górnej wargi, lewego i prawego kącika ust i dolnej wargi.
· Wykonuj ruchy języka wewnątrz jamy ustnej (usta zamknięte) w prawo i lewo, dookoła po zębach
· Buzia otwarta. Licz czubkiem języka zęby górne najpierw od zewnętrznej, następnie od wewnętrznej strony.

· Czubkiem języka wędruj od zębów górnych do podniebienia miękkiego.
· Grzbiet języka przyciśnij do dziąseł i podniebienia miękkiego, opuszczaj i podnoś żuchwę.
· Kląskaj językiem.
· Mlaskaj najpierw czubkiem, potem środkiem języka.
· Wysuwaj język przez zwarte zęby. Język siłą powinien się przez nie wysunąć, górne siekacze skrobią jego grzbiet.
· Lekko otwórz usta. Sięgaj językiem na przemian do nosa i do brody. Potem szybko uderzaj językiem na przemian w górną i w dolną wargę. Żuchwa jest nieruchoma.
· Młynek - przy zamkniętych ustach krąż językiem najpierw w prawo, później w lewo.
· Koci grzbiet- czubek języka oprzyj o dolne zęby i rytmicznie wypychaj język do przodu.
· Wypychanie językiem policzków.

Ćwiczenia warg
· Szybkie zmienianie układu ust „ uśmiech – ryjek”
· Wykonywanie ruchów imitujących gwizdanie i cmokanie
· Zakładanie wargi dolnej na górną i odwrotnie
· Dmuchanie przez wargi ułożone w kształt dziobka i z zębami górnymi na dolnej wardze
· Parskanie
· Nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza nosem lub ustami
· Półuśmiech – odciąganie na przemian kącików warg

Ćwiczenia podniebienia miękkiego
· Udawaj ziewanie, swobodnie przy nisko opuszczonej żuchwie: wdech przez nos, wydech ustami przy szeroko otwartej jamie ustnej. Obserwuj w lusterku jak pracuje podniebienie miękkie podczas pierwszej fazy ziewania. Zwróć uwagę na ruch języczka podniebiennego ku górze.

· Wyobraź sobie, że nagle zachwycasz się czymś lub spotkała cię bardzo miła niespodzianka. Ćwicz taki naturalny odruch zachwytu, zaskoczenia jak najczęściej. W lusterku zauważ przestrzeń, która pojawia się w jamie ustnej i zobacz, jak pracuje języczek podniebienny.
· Wyobraź sobie, udawaj, że ssiesz smoczek.
· Śmiej się szczerze i głośno: hahahha..., hihihihii..

Ćwiczenia żuchwy
· Opuszczanie i unoszenie żuchwy ku górze
· Ruchy do przodu i do tyłu.

3. Ćwiczenia właściwe z zakresu korekcji wad wymowy.
· Wywołanie głoski w izolacji
· Utrwalenie głoski korygowanej w sylabach otwartych i zamkniętych
· Utrwalenie głoski korygowanej w strukturze logotomowej
· Utrwalenie głoski korygowanej w wyrazach w nagłosie, wygłosie i śródgłosie
· Utrwalenie głoski korygowanej w zdaniach
· Ćwiczenia utrwalające wymowę w mowie spontanicznej, opowiadanie historyjek, bajek
· Ćwiczenia z wykorzystywaniem programów multimedialnych.

4. Ćwiczenia wspomagające terapię logopedyczną
a. Ćwiczenia i zabawy z muzyką
· Rytmiczne powtarzanie tekstów ze zmienną intonacją
· Zabawy ruchowe
· Zabawy dźwiękonaśladowcze


b. Ćwiczenia ortofoniczne
· Zabawy ruchowe w sali oraz podczas wycieczek, np.

Zabawa w pogodę – Na dźwięk szuuuu dzieci naśladują wiatr, który szybko wieje. Przez cały czas mówią głośno szuuuu, szuuuuu. Na dźwięk plum naśladują deszcz podskakując, itd............
· Ćwiczenia uspokajające
· Rozpoznawanie nazwy obrazka na podstawie pierwszej głoski
· Różnicowanie głosek na podstawie gestów
· Różnicowanie podobnie brzmiących głosek
· Wyszukiwanie podczas spacerów przedmiotów, roślin, zwierzątek na korygowaną głoskę
· Ćwiczenia ruchowe z użyciem przedmiotów wyszukanych przez dzieci na dane głoski.

c. Ćwiczenia w zakresie koordynacji wzrokowo – ruchowo – słuchowej
· Wyszukiwanie w rzędzie obrazków różniących się jednym szczegółem.
· Układanie z części obrazka, a następnie opowiadanie go.
· Wyodrębnianie charakterystycznych elementów mylonych liter, różnicowanie par liter ( s – z, t – d, p – b, sz – ż itd.)
· Rozpoznawanie głosów zwierząt
· Rozpoznawanie dźwięków wydawanych przez różne przedmioty
· Wspólne recytowanie wierszyków ( logopeda wypowiada, dzieci powtarzają)
· Dzielenie wyrazów na głoski, litery, sylaby
· Różnicowanie dźwięków mowy przez powtarzanie głosek, określanie ich położenia w wyrazie
· różnicowania głosek opozycyjnych. Należy przygotować dwa jednakowe pojemniczki, na każdym z nich widnieje zapis graficzny głoski, której różnicowanie dziecko będzie ćwiczyć, np.: š-s, ž-z, č-c, ʒ-ʒ. Dziecku podaje się po jednym obrazku, głośno i wyraźnie wymawiając nazwy przedmiotów umieszczonych na ilustracjach. Zadaniem dziecka jest prawidłowe, umieszczenie karteczek z rysunkami w pudełkach. Przy kłopotach z różnicowaniem głosek, należy dziecku dostarczyć dodatkowych informacji, zwracając uwagę na to, jak zachowują się

narządy mowy: Kiedy mówię szynka-wargo robią ryjek, kiedy mówię
sanki-buzia się uśmiecha itp.
· zabawa w słowa: wymyślanie wyrazów na określoną głoskę, szukanie do nich rymu
· zabawy słowne-wykonywanie umownego ruchu na hasło dźwiękowe
· odszukiwanie dwóch, trzech wskazanych obrazków w całym zestawie
· dobieranie par: parasol+chmurka, widelec+łyżka, choinka+bańka, czapka+szalik, but+skarpetka itp.
· wykluczenie elementu ze zbioru.

REALIZACJA PROGRAMU POSZCZEGÓLNYCH ZABURZONYCH GŁOSEK

1. Głoski szumiące –
Pokazujemy dziecku wzorowy układ języka i warg przy wymawianiu głoski sz. Następnie polecamy, aby zrobiło to samo, tzn. unieść język za górne zęby, zęby zewrzeć i wargi lekko wysunąć do przodu (tak jak przy wymawianiu głoski u). W takim dopiero układzie dziecko ma wymawiać sz.
Jeśli dziecko nie wyczuwa położenia języka należy dotknąć czubka języka
i miejsca za wałkiem dziąsłowym zimną metalową szpatułką lub trzonkiem zimnej łyżeczki.
Możemy również polecić dziecku przedłużać artykulację głoski cz. Innym sposobem wywołania prawidłowej artykulacji głoski sz jest stopniowe unoszenie czubka języka podczas przedłużonej artykulacji głoski s.

2. Głoski syczące –
Przy wymawianiu głoski „s” język leży płasko za dolnymi zębami, zęby są zbliżone, wargi rozchylone, spłaszczone przylegają do zębów, kąciki warg cofnięte nieznacznie. Przednia część grzbietu języka unosi się do górnych siekaczy i do tej części dziąseł, która jest w najbliższym ich sąsiedztwie, tworzy przy nich wąską szczelinę. Czubek

języka znajduje się przy dolnych zębach. Boki języka wznoszą się do góry i przylegają do wewnętrznej strony górnych zębów i dziąseł, na skutek czego w linii środkowej powstaje wąska rynienka – rowek języka

3. Głoska r –
Rozpoczynamy od szybkiego wymawiania głosek ttt, ddd, tdtdtdtd, tdntdntdntdn, tede-tede,tedo-tedo, tedu-tedu. Ćwiczenia prowadzimy przy otwartych ustach gdyż wtedy zmuszamy język do wykonywania ruchów potrzebnych przy td. Wymawiając ddddd przesuwamy palcem pod językiem w prawo i lewo pobudzając go do drgań
Wąski pasek papieru umieszczamy na czubku języka za górnymi zębami i polecamy dmuchać na język energicznie wymawiając ttt na następnie tr. Wówczas papierek odskoczy. Prowadzimy również dużo ćwiczeń w postaci drobnych ruchów języka po podniebieniu, wymawiając przy tym trltrltrl język znajduje się za wałkiem dziąsłowym.
Wymawiamy tda, tdo, tde, tdu, teda, tedo, tede, tedu, tedy, trla, trlo, trle, trlu.

PRZEWIDYWANE EFEKTY

Program ma na celu, dzięki systematyczności, doprowadzić do usprawnienia nieprawidłowości rozwoju językowego. Na zajęciach będę stosowała zasady stopniowania trudności, systematyczności, oraz indywidualizacji.
Istotnym elementem jest ścisła współpraca z rodzicami, oraz utrwalanie ćwiczeń w domu. Praca z dziećmi w oparciu o program pozwoli na ocenę efektywności oddziaływań i dokonanie ewaluacji.

EWALUACJA

Miernikiem oceny pracy logopedycznej jest osiągnięcie pewnych efektów:
- Prawidłowy rozwój społeczno – emocjonalny ( dziecko chętnie wypowiada się, pracuje w grupie)
- Prawidłowe stosowanie form gramatycznych,
- Wzrost kontaktu werbalnego i niewerbalnego,
- Skorygowanie zaburzeń mowy ( dziecko potrafi prawidłowo wymieniać zaburzone głoski w izolacji, sylabach, wyrazach i zdaniach).

Postępy logopedyczne będą przebiegały w indywidualnym tempie dla każdego ucznia, w zależności od zaburzonej ilości głosek.

Analiza przebiegu i postępów dziecka powinna być dokonywana systematycznie na podstawie obserwacji rozwoju mowy, a także zachowań w różnych sytuacjach.


LITERATURA

1. Demel G., Elementy logopedii, Warszawa 1987
2. Skorek E. M., Oblicza wad wymowy, Warszawa 2001
3. Chmielewska E., Zabawy logopedyczne i nie tylko, Kielce 1995
4. Zakrzewska B., Seria wydawnicza dla dzieci ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu. Zeszyt ćwiczeń 1 – 6. WSiP, Warszawa 1997.
5. Słodownik-Rycaj E., Gry i zabawy językowe. „ ŻAK”, Warszawa 2001.
6. Cieszyńska J., Nauka czytania krok po kroku. WNAP, Kraków 2001.
7. Jakub Skrzek „radosne R” ćwiczenia wspomagające wywołanie głoski r i ją utrwalające
8. Szumki, syczki, rerki. Książeczki edukacyjne