Dramat powstania styczniowego w opowiadaniu S. Żeromskiego "Rozdzióbią nas kruki, wrony..."

Zajęcia trwają 2 godz.

CELE

Uczeń:
- przypomina problematykę utworów poruszających motyw powstania styczniowego („Nad Niemnem”, „Gloria victis” E. Orzeszkowej),
- streszcza opowiadanie S. Żeromskiego,
- wyjaśnia, jakie były – wg Żeromskiego – przyczyny klęski powstania,
- prezentuje postać Winrycha, zestawia i porównuje ją z poznanymi bohaterami romantycznymi,
- omawia i ocenia postawę chłopa, ograbiającego powstańca,
- interpretuje obraz kruków i wron, jego wymowę symboliczną,
- interpretuje tytuł utworu,
- wskazuje fragmenty o charakterze naturalistycznym i impresjonistycznym, wyjaśnia zasadność użycia w tekście obu technik.


PRZEBIEG LEKCJI

1. Przypomnienie utworów poruszających motyw powstania styczniowego.

A) „Nad Niemnem” E. Orzeszkowej:

- Jaki wpływ wywarło powstanie na poszczególnych bohaterów?
- W jaki sposób zostały przedstawione czasy powstania?
- Jaki stosunek mają bohaterowie do powstania 20 lat po jego upadku?
- W jaki sposób opisuje się Mogiłę powstańców?


B) „Gloria victis” E. Orzeszkowej:

- W jaki sposób przedstawia się powstańców?
- W jaki sposób przedstawia się zaborcę?
- W jaki sposób opisuje się mogiłę?
- Jaka jest wymowa utworu?


2. Omówienie opowiadania S. Żeromskiego „Rozdziobią nas kruki, wrony...”


- Przypomnij najważniejsze elementy fabuły. (W kilkunastu zdań streść utwór.)
- W jaki sposób Żeromski wyjaśnia przyczyny klęski powstania?
- Prezentacja postaci Winrycha, porównanie do bohaterów romantycznych. (Wspólne uzupełnianie tabeli - zestawienie cytatów z utworów romantycznych i opowiadania Żeromskiego; wyciagnięcie wniosków.)


BOHATER ROMANTYCZNY WINRYCH

„Któż ten mąż? – to namiestnik na ziemskim padole. (...)
Mąż straszny – ma trzy oblicza,
On ma trzy czoła. (...)
Podnożem jego są trzy stolice.
Trzy końce świata drżą, gdy on woła (...).
To namiestnik wolności na ziemi widomy!”
„To obrońca! Wskrzesiciel narodu.”

A. Mickiewicz, III cz. Dziadów (Widzenie ks. Piotra)

„Ja kocham cały naród! (...)
Chcę go dźwignąć, uszczęśliwić,
Chcę nim cały świat zadziwić (...)”

„Ja i ojczyzna to jedno.
Nazywam się Milijon – bo na milijony
Kocham i cierpię katusze.”

A. Mickiewicz, III cz. Dziadów (Wielka Improwizacja)

„Generał poddać się nie chce,
Ale się staruszek broni
Oparłszy się na ołtarzu,
Na białym Bożym obrusie.”

J. Słowacki, Sowiński w okopach Woli

„Choćby nie było na świcie
Jednego już nawet Polaka,
To ja jeszcze zginąć muszę
Za miłą moją Ojczyznę,
I za ojców moich duszę.
Muszę zginąć...na okopach,
Broniąc się do śmierci szpadą
Przeciwko...wrogom ojczyzny...”

J. Słowacki, Sowiński w okopach Woli

„Kazał konia Pułkownik kulbaczyć,
Konia w każdej sławnego potrzebie;
Chce go jeszcze przed śmiercią obaczyć,
Kazał przywieść do izby – do siebie.
Kazał przynieść swój mundur strzelecki,
Swój kordelas i pas, i ładunki;
Stary żołnierz – on chce, jak Czarniecki,
Umierając swe żegnać rynsztunki.”

A. Mickiewicz, Śmierć Pułkownika

WNIOSKI

- Prezentacja postaci chłopa – metaplan; poszczególne jego fragmenty uzupełniają 3 grupy, wnioski formułują wszyscy.

METAPLAN


POSTAWA CHŁOPA WOBEC POWSTAŃCA

Jak jest? Jak być powinno?

Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?

Wnioski

- Analiza obrazu kruków i wron atakujących konia; interpretacja tytułu opowiadania, zwrócenie uwagi na jego symbolikę, wyjaśnienie zasadności zastosowania techniki naturalistycznej.

3. Wnioski:
Na czym polega różnica w ukazywaniu powstania styczniowego przez pozytywistów (zwłaszcza przez Orzeszkową) i przez Żeromskiego?

4. Praca domowa:
Wskaż fragment o charakterze impresjonistycznym. Czemu służy takie ukształtowanie opisu?