Badam, doświadczam, eksperymentuję. Program własny

„ Badam, doświadczam, eksperymentuję”.


Program własny

Autorzy:
Beata Lis-nauczyciel dyplomowany,
Bożena Michoń- nauczyciel dyplomowany

Zespół Szkolno- Przedszkolny nr 1 w Częstochowie.
Częstochowa 12.08.2013 r.

Program przeznaczony jest dla dzieci- 3, 4, 5, 6 letnich.


„ Odkrywać, to znaczy
widzieć to, co wszyscy widzą
i myśleć tak, jak nikt dotąd nie myślał”.
Albert Szend Gyorg

Wstęp.
Dzieci już od urodzenia są ciekawskimi odkrywcami i badaczami. Uczą się przez działanie, zbierając swoje doświadczenia „ręką, sercem i głową”. Aktywność poznawcza jest dla nich w pewnym sensie rzeczą naturalną wynikającą z wrodzonej potrzeby wysiłku umysłowego. Zazwyczaj przejawia się w zadawaniu przez dziecko pytań. Aby jednak wystąpiła ona w takim stopniu, który miałby większe znaczenie dla jego rozwoju, należy aktywność poznawczą dzieci stymulować i ukierunkowywać. Można to robić za pośrednictwem zabawy, w trakcie, której dziecko ma okazję do samodzielnego poszukiwania odpowiedzi na nurtujące je pytania. Podczas zabawy dziecko może realizować czynności badawcze, pojawiające się w momencie, gdy styka się ono z nowymi bodźcami czy sytuacjami. Ogromny wpływ zabaw badawczych na rozwój i wychowanie dzieci związany jest z faktem, iż każda zabawa tego rodzaju niesie ze sobą ładunek pozytywnych emocji, co wspiera proces uczenia się. Najlepiej, bowiem zapamiętujemy to, co nam się miło kojarzy. Działalność badawcza wywiera korzystny wpływ na różne sfery rozwoju dziecka, m.in. sferę aktywności twórczej. Dzieje się tak, gdyż dziecko podejmując zabawę badawczą staje przed określonym problemem, którego rozwiązanie jest bezpośrednim celem samej zabawy. Rozwiązując ten problem różnymi metodami, zależnymi od poziomu rozwoju myślenia, dziecko prowokowane jest do wyciągania wniosków, szukania zależności, określania przyczyn i skutków. Przy okazji uczy się planowania własnych działań, poszukiwania oryginalnych pomysłów i rozwiązań. Zabawy badawcze, doświadczenia, eksperymenty są też świetną okazją do kształtowania się w umyśle dziecka nowych operacji umysłowych takich jak: analiza, synteza, porównywanie i uogólnianie. Przy okazji dzieci rozwijają wytrwałość, koncentrację uwagi i spostrzegawczość. Właśnie ten program będzie służył dzieciom do realizacji tych wszystkich zamierzeń. Proponowane treści można realizować, jako cykl zajęć skorelowany z zagadnieniami wychowania przedszkolnego, ponieważ jest spójny z Podstawą Programową Wychowania Przedszkolnego.

Założenia programowe:
Program zakłada rozwijanie aktywności poznawczej dziecka przez organizowanie warunków do prowadzenia działań badawczych, czerpania radości w odkrywaniu nowego, rozwijania zainteresowań badawczych. Zabawy powinny być bardzo ciekawe, pobudzać dziecko do myślenia a przede wszystkim do poszukiwania i działania. Program jest skierowany do dzieci 3-6 letnich i będzie realizowany przez wszystkie nauczycielki we wszystkich grupach wiekowych w naszym przedszkolu. Jego realizacja umożliwi każdemu dziecku poszerzyć i pogłębić wiadomości zgodnie z indywidualnymi możliwościami, przy wykorzystaniu różnorodnych metod pracy, form i środków.

Cele główne:
- Rozwijanie ciekawości i ochoty poznawania
- Stwarzanie okazji do radości odkrywania i rodzenia się ambicji
- Kształtowanie postaw proekologicznych w różnych sytuacjach
Cele szczegółowe:
- Stymulowanie aktywności poznawczej
- Rozwijanie zainteresowań przyrodniczych
- Wzbogacanie słownika dziecięcego o nowe pojęcia
Poszerzenie zasobu wiadomości technicznych.
Dziecko 3-4 letnie potrafi:
- Przestrzega zasad ustalonych w zabawie
- Aktywnie uczestniczy w zabawach badawczych, eksperymentach i doświadczeniach
- Korzysta z wiedzy starszych kolegów
- Dzieli się swoja wiedzą
Dziecko 5- 6 letnie potrafi:
- Eksperymentuje, obserwuje, bada, szuka, ogląda
- Przestrzega ustalonych zasad podczas zabawy
- Cierpliwie czeka na swój udział w badaniach
- Posługuje się prostymi narzędziami
- Poprawnie nazywa badane zjawiska i przedmioty
- Dba o stan środowiska społeczno- przyrodniczego
Procedury osiągania celów:
Osiągnięcie zamierzonych celów jest uwarunkowane właściwym doborem treści i dopasowanie do możliwości dziecka. Ważny jest odpowiedni dobór treści, form, metod i środków dydaktycznych. Ogromną rolą jest odpowiednia organizacja i przebieg procesu edukacyjnego. Nauczyciel pełni rolę inicjatora sytuacji dydaktycznych, dobiera odpowiednie metody działań, rozbudza zainteresowanie problemem, prowokuje dziecko do myślenia i zadawania pytań.
Metody i formy pracy:
- Praktyczne ( pokaz z objaśnieniem, pokaż z instruktażem)
- Podające ( pogadanka, opis, dyskusja)
- Aktywizujące ( doświadczenia, burza mózgów, zabawa dydaktyczna z elementami eksperymentu)
- Obserwacje ( pokaz)
- Praktyczne działanie ( badanie, eksperymentowanie, montowanie, pomiar, konstruowanie)
- Wycieczki, inscenizacje, konkursy, wystawy.


HARMONOGRAM WDRAŻANIA PROGRAMU
1. Powietrze
2. Woda
3. Kolorowy świat
4. Elektryczność statyczna i magnetyzm
5. W krainie dźwięków
6. Zabawy z magnesem
7. Zdrowe żywienie
8. W krainie papieru

I. POWIETRZE:

1.Zabawy: „ Gdzie jest powietrze
Badanie ruchu, siły i kierunku powietrza, znaczenie powietrza w życiu człowieka, uświadomienie konieczności wietrzenia pomieszczeń, w których przebywamy.
3,4 latek - wie, że do sali wpływa świeże powietrze podczas wietrzenia rozumie znaczenie powietrza w życiu człowieka.
5, 6 latek - określa istnienie ruchu i siły powietrza określa właściwości przedmiotów poruszających się na wietrze, wie o zależności długości lotu od masy ciała
2.Zabawy: „Wiatr siłacz”
Dziecko dostrzeże, że powietrze może poruszać przedmioty, wywnioskuje, że ciepłe powietrze unosi się do góry, zdefiniuje niektóre cechy fizyczne powietrza ( barwa, kształt, zapach).
Budowanie przyrządów przy współpracy z nauczycielem- wiatrak, latawiec, wiatromierz i wiatrowskaz.
Zapoznanie dzieci z wyglądem i przeznaczeniem odczytywanie wskazań obserwowanie siły wiatru, kierunku- wnioskowanie
3-4 latek - mierzy siłę i kierunek za pomocą wiatraka,
5-6 latek - konstruuje własny wiatromierz mierzy siłę i kierunek wiatru.


II. WODA.

1.Zabawy: „ Tajemnice wody”
Poznanie różnych stanów skupienia wody.
3-4 latek --zna podstawowe stany skupienia- para, woda ,lód,
5-6 latek - wykonuje zabawy badawcze z wodą, wnioskuje, obserwuje, analizuje.-wymienia stany skupienia wody,

2.Badanie czystości wody z różnych źródeł.
Zabawy badawcze –porównywanie wyglądu wody z różnych źródeł, topnienie śniegu ( czy śnieg jest czysty?)
3. Zabawa:, „ Co pływa, co tonie, co na wodzie ożywa”
Dziecko zbada, które przedmioty toną, unoszą się pod powierzchnia wody, pływają na powierzchni wody, jaka siła wypycha niektóre do góry, przeprowadzi doświadczenie i spróbuje wyciągnąć wnioski na temat zmiany kształtu papieru pod wpływem wody ( papierowy kwiat rozwija się) Dziecko zbada, które substancje rozpuszczają się w wodzie, które osiadają na dnie, które pływają na powierzchni wody. Dziecko obserwuje symulację głębin morskich wykonanej z wysokiej butelki, dostrzeże wpływ ciśnienia wody na zachowanie się ciał pływających. Obserwuje zachowania się tłuszczu rozlanego na powierzchnię wody wspólnie z innymi dziećmi ustali zagrożenia chemikaliami w wodzie dla ptactwa.
4. Zabawa: „ Deszcz w garnku”
Dzieci obserwują parowania wody i jej osiadania bądź wchłaniania się przez różne przedmioty. Obserwacja skraplania się pary wodnej- efekt deszczu. Korzystanie z wody gorącej oraz bardzo zimnej ( z kostkami lodu), zbada, które materiały przewodzą ciepło. Zaobserwuje zależność pomiędzy prędkością poruszających się kropel wody po równi pochyłej a rodzajem powierzchni.
Pomoce: Małe przedmioty z różnych materiałów ( plastik, drewno, szkło, styropian, plastelina, glina, papier). Plastikowe butelki, ptasie pióra, olej, proszek do prania płyn do zmywania naczyń, kostki lodu, deseczki.
3, 4 5 6 latek -rozpoznaje zanieczyszczenia wody, wie, że wodę należy pić po przegotowaniu- wie, ze należy dbać o środowisko wodne, zna właściwości różnych materiałów.


III. KOLOROWY ŚWIAT

1. Dzieci na zajęciach poznają kolory tęczy, wywoływanie zjawiska rozszczepienia światła, doświadczenia z wodą i światłem ( tęcza)
3-4 latek- czerpie radość z obserwacji, bierze udział w doświadczeniu,
5-6 latek - objaśnia warunki powstania tęczy, nazywa kolory tęczy wykonuje prace wg wzoru,
Opisuje świat widziany przez okulary, czerpie radość z zabaw badawczych.

2.Plastyczne zabawy kolorami.
Utrwalenie nazw kolorów, wzbogacenie doświadczeń plastycznych, rozwijanie wyobraźni twórczej,
Zabawa „ Rozdzielanie kolorów”

Kapnij na środku koła kapkę atramentu. Wycięty pasek ma być zanurzony w wodzie. Patrz, co się będzie działo! Woda powoli wsiąka w bibułę i rozdziela kolory atramentu.
Ta metoda rozdzielania mieszanin nazywa się chromatografią, czyli dosłownie „ rysowaniem barwami”.
3-4 latek - maluje tęczę farbami, tworzy prace plastyczne wg własnej inwencji i nazywa je,
łączy ze sobą kolory, tworzy inne,
5-6 latek - nazywa powstałe kolory, tworzy różnorodne prace plastyczne stosując wiele technik, tworzy prace plastyczne na dużej powierzchni,


IV. ELEKTRYCZNOŚC STATYCZNA I MAGNETYZM

- Dziecko naelektryzuje balonik, grzebień, linijkę i zbada siłę przyciągania statycznego (przyleganie balonu do ściany, elektryzowanie włosów, unoszenie skrawków papieru);
- Wykona eksperyment sprawdzający możliwości przyciągania statycznego poprzez warstwę powietrza (pieprz drobno mielony w płaskim plastikowym pudełku);
-
Wykona doświadczenie podrywania ze stołu papierowego elementu w wyniku działania elektryczności statycznej balonu;
Pomoce: balony, grzebienie, linijki, wełniane tkaniny
- Wykona liczne ćwiczenia sprawdzające działanie magnesu - przyciąganie przedmiotów metalowych, wzajemne odpychanie się magnesów.

Przy pomocy wędki z magnesem w zabawie wyłowi ryby ze stawu –sformułuje wniosek, że magnes działa w wodzie;
łowiąc metalowy przedmiot przez ścianki szklanki dostrzeże, że magnes działa przez szkło;
organizując wyścig myszek (rysunek na spinaczu biurowym) wysnuje wniosek, że magnes działa przez gruby karton;
Pomoce: magnesy, sznurek, tektura
 Wywoła drgania metalowego przedmiotu powodując powstanie fal dźwiękowych;
- dostrzeże, że niektóre materiały mogą przewodzić fale dźwiękowe (sznurek, metal, ludzkie ciało);
- dostrzeże zależność siły fali dźwiękowej i zachowania się drobnych przedmiotów w ich zasięgu;
- zbada, że fale dźwiękowe rozchodzą się równomiernie we wszystkich kierunkach (po okręgu odśrodkowo)
Pomoce: metalowe widelce, sznurek, gruba sól, folia spożywcza.

- Wprawiając w drgania słup powietrza w butelce z wodą, wywoła powstawanie fali dźwiękowej; dostrzeże, że wysokość dźwięku jest zależna od poziomu wody w butelce; •Wspólnie z kolegami dokona prób ułożenia melodii wywołując dźwięki poprzez lekkie uderzanie w ścianki butelek z różnym poziomem wody; wnioski potwierdzą poprzednie spostrzeżenia;
Pomoce: jednakowe butelki szklane, plastikowe kubki, sznurek różnej grubości
3-6 latek- poprawnie wykonuje wszystkie doświadczenia, chętnie bierze w nich udział.

V. W KRAINIE DŹWIEKÓW

1. Próby określania źródeł dźwięków, ilustrowanie dźwięków głosem, uświadomienie wpływu hałasu na zdrowie i środowisko przyrodnicze, zapoznanie dzieci z różnymi instrumentami muzycznymi również wykonanymi przez dzieci z materiałów ekologicznych.
2. Zabawa „ Wodna muzyka i kwaczące kaczki.”
Dzieci wykonają doświadczenie polegające na wprawieniu w drganie słup powietrza w butelce z wodą, wywoła powstawanie fali dźwiękowej- dostrzeże, że wysokość dźwięku jest zależna od poziomu wody w butelce.
Pomoce: szklane butelki, plastikowe kubki, sznurek.
3.Zabawa: „ Halo, gra gitara”
Dzieci biorące udział w zabawie wykonają gitarę z pudełka, tektury, i gumek recepturek. Doświadczenie sprawdzi zależność pomiędzy siłą naciągu gumki a wysokością wydobywanego z niej dźwięku.
Pomoce: plastikowe kubki, sznurek, pudełko po butach, gumki recepturki.
3-4 latek - nazywa źródło dźwięku, -naśladuje głosem usłyszane dźwięki, dba o zdrowie i środowisko, wie, że hałas jest szkodliwy,
5-6 latek - wie, że dźwięki wydawane przez różne powierzchnie są różne, rozpoznaje głos kolegi, określa korzyści wypływające z walki z hałasem, dba o zdrowie i środowisko, potrafi wykonać instrumenty muzyczne z materiałów ekologicznych.


VI. ZABAWY Z MAGNESEM.

Dzieci poznają właściwości magnesu, zjawisko przyciągania i odpychania.

1. Pokaz różnego rodzaju magnesów i rozdanie ich dzieciom
Tworzenie przez nauczyciela sytuacji przedstawionych na ilustracjach.

2. Zabawa - "Co przyciąga magnes."
- Dzieci z magnesami rozchodzą się po sali i sprawdzają, do jakich przedmiotów magnes się przykleja. Sprawdzanie, czy dzieci miały racje w swoich przypuszczeniach.

3. Zabawa - "Tańczące szpileczki"
- Na kartce papieru dzieci umieszczają szpileczki
- Magnes umieszczamy pod kartką
- Dzieci przesuwają kartką ze szpilkami po magnesie i obserwują, co się dzieje ze szpilkami

4. Zabawy
- "Czy można znaleźć igłę w stogu siana"
- "Czy można znaleźć igłę w brudnej wodzie."

5. Zabawa - "Podziel przedmioty przyciągane i nieprzyciągane przez magnes"
- Dzieci dostają tacki z różnymi drobnymi przedmiotami. Przy pomocy magnesu dzielą je na dwie grupy
- Wypowiedzi dzieci, w jakich innych sytuacjach dnia codziennego można wykorzystać magnesy

6. Zapoznanie ze zjawiskiem elektro-statyczności
- Pocieramy linijkę kawałkiem wełny
- Zbliżamy linijkę do drobnych kawałków bibuły
- Dzieci obserwują, co się będzie działo
- Wyjaśnienie zjawiska elektro-statyczności

3-6 latek-bawi się zabawkami magnetycznymi, dzieli przedmioty na metalowe i inne, określa właściwości magnesu.


VII. ZDROWE ŻYWIENIE.

1.Zabawa: „ Nie lubię brązowych jabłek”
W toku eksperymentu dziecko dostrzeże zależność pomiędzy zmiana zabarwienia niektórych owoców a ich zawartością naturalnego kwasu. Wyjaśni znaczenie skrapiania owoców i warzyw sokiem z cytryny.
Pomoce: jabłka, gruszki, banan, sok z cytryny.

2. Zabawa: „ Piramida zdrowia”
Wykonanie wspólnie z dziećmi piramidy zdrowia z naturalnych produktów spożywczych. Wyjaśnienie proporcji spożywanych produktów.
3. Zabawa: „ Skąd się biorą dziury w serze?”
Dzieci zdobędą wiadomości na temat produkcji serów żółtych i pleśniowych, nabędzie świadomości na temat pozytywnej roli bakterii i ich obecności w artykułach spożywczych pochodzących z przetworzonego mleka.
4. Zabawa „Pleśń.”
Dzieci wykonają doświadczenie majce na celu wyhodowaniu pleśni na artykułach spożywczych.
Pomoce: różne gatunki serów.
3-6 latek- chętnie bierze udział w zabawach i doświadczeniach.


VIII. W KRAINIE PAPIERU.
1. Dzieci poznają różne faktury papieru i ich właściwości, zbadają zachowania się papieru pod wpływem różnych czynników, będą przeprowadzone zabawy plastyczne na różnych strukturach, dowiedzą się na podstawie wyświetlonego filmu jak powstaje papier. Poznają technikę orgiami- wykonają proste prace z papieru.
3-6 latki- bawi się papierem według swojego i nauczycielki pomysłu, wymienia cechy papieru, opisuje zachowanie się papieru pod wpływem różnych czynników, wykonuje różne prace plastyczne z papieru.
2. Dzieci poznają właściwości drewna i jego zastosowanie w przemyśle ekologicznym, poznanie zastosowania drewna w oparciu o ilustracje i eksponaty.
3-4 latek- wskazuje przedmioty drewniane
5-6 latek- potrafi określić właściwości drewna, zna zastosowanie drewna.


IX. BIBLIOGRAFIA
1.Muchacka B.- “Zabawy badawcze w edukacji przedszkolnej”- Wydawnictwo Naukowe WSP , Kraków 1999 r
2.Pol J.- “ Pomysłowy Dobromir uczy”.
Wydawnictwo Papilon Centrum Edukacji Dziecięcej – Poznań.
3.Wojciechowski J. – “ Zbliżamy dzieci przedszkolne do techniki”
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990 r
4.Zajda K. Lipina s. –“Wychowanie techniczne w przedszkolu”-
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa1984

X. ZAŁĄCZNIKI
Przykładowe zabawy, scenariusze, opisy doświadczeń i zajęć badawczych.

XI. EWALUACJA PROGRAMU pozwoli ocenić stopień realizacji założonych działań, skuteczność form i metod pracy, przyrost wiedzy i umiejętności dzieci. Ewaluacja będzie prowadzona na bieżąco oraz na koniec roku szkolnego poprzez odnotowanie postaw i działań dzieci, analizę, ocenę narzędziami ewaluacji będą:
- Obserwacja dzieci w czasie działań,
- Rozmowy z dziećmi,
- Wystawy prac,
- Zajęcia otwarte dla rodziców.

Beata Lis
Bożena Michoń



Opinia nauczyciela mianowanego dotycząca Programu: „ Badam, doświadczam, eksperymentuję” napisanego przez:
Bożenę Michoń
Beatę Lis.

Program „Badam, doświadczam, eksperymentuję” jest zgodny z Podstawą Programową Wychowania Przedszkolnego oraz Planem Pracy Placówki. Program zakłada rozwijanie aktywności poznawczej dziecka przez organizowanie warunków do prowadzenia działań badawczych, czerpania radości w odkrywaniu nowego, rozwijania zainteresowań badawczych. Jego realizacja umożliwi każdemu dziecku poszerzyć i pogłębić wiadomości zgodnie z indywidualnymi możliwościami, przy wykorzystaniu różnorodnych metod pracy, form i środków.


Nauczyciel mianowany: