Program koła przyrodniczo - ekologicznego

Program koła
przyrodniczo –ekologicznego
dla szkoły podstawowej

„JESTEM CZĘŚCIĄ PRZYRODY”


Motto:
„Wiecznie niezrozumiałe w przyrodzie jest to, że można ją zrozumieć”
( Albert Einstein )


Program opracowała: Monika Czerniak – Uchman

Nauczyciel przyrody i geografii
Zespołu Szkół i Przedszkola w Tarnawatce


1. Wstęp
Żyjemy w czasach wielkiego rozwoju cywilizacji, który obok pozytywnych cech, niesie za sobą ogromne spustoszenie dla środowiska. Coraz częściej zauważamy ten negatywny wpływ postępu cywilizacyjnego na nasze życie i na przyrodę. Nowego znaczenia nabrały pojęcia znane już od lat – ekologia, ochrona środowiska, edukacja. Już nie zastanawiamy się czy chronić środowisko, ale jak je chronić. Widzimy na co dzień skutki zakłócenia równowagi ekologicznej, której bezpośrednim winowajcą jest człowiek. I to właśnie człowiek musi teraz wziąć odpowiedzialność za stan środowiska, dokonać analizy spustoszenia przyrody, zastanowić się jaki wpływ owe zniszczenia wywierają na życie wszystkich istot na Ziemi. To człowiek musi teraz dążyć do przywrócenia zachwianej równowagi. Aby tak się stało, należy mieć świadomość tego, iż jesteśmy integralną częścią przyrody. Musimy też ją zrozumieć, a swoje codzienne działania kierować ku lepszemu zrozumieniu otaczającego nas świata.
Dążąc do zwiększenia świadomości ekologicznej społeczeństwa należy zacząć od najmłodszych. W myśl znanego wszystkim przysłowia „ Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci”, już od najmłodszych lat musimy uczyć się jak dbać o to co dała nam natura. Szkoła podstawowa to znakomite miejsce do prowadzenia zajęć z edukacji ekologicznej. Dzieci w tym wieku są ciekawe świata, spostrzegawcze, chłonne wiedzy. Ich naturalne skłonności do zabawy możemy wykorzystywać w celu podnoszenia świadomości ekologicznej. Etykę ekologiczną możemy im wpajać poprzez gry i zabawy o charakterze ekologicznym, rożnego rodzaju doświadczenia, wycieczki, konkursy, zabawy plastyczne i muzyczne.
Edukacja ekologiczna powinna sprawić, że dzieci dostrzegą prawa przyrody i nauczą się w niej funkcjonować zgodnie z jej zasadami w codziennym życiu. Ważne jest, aby uczniowie zdawali sobie sprawę z tego, iż są integralną częścią przyrody i ich działania, z pozoru błahe, wpływają na ogólny stan środowiska i na życie wszystkich mieszkańców naszej planety. Trzeba uczyć dzieci, że korzystanie z zasobów przyrody jest dobre tylko wtedy , gdy jest racjonalne, bez naruszania równowagi ekologicznej.
Edukacja ekologiczna to nie jest lekarstwo na lepszy świat, lecz środek, dzięki któremu dzieci zmuszone będą, poprzez własne doświadczenia, do zastanowienia się nad swoim stosunkiem do przyrody. Należy mieć nadzieję, że dzięki temu, młodzi ludzie nabiorą dobrych nawyków i przekażą je następnym pokoleniom, dla których dbałość o środowisko będzie naturalną, integralną częścią ich życia.

2. Uzasadnienie podjętej tematyki
Od wielu lat, na zajęciach lekcyjnych i poza lekcyjnych realizuję treści ekologiczne. Uczniowie podchodzą do tego tematu zwykle entuzjastycznie. Chętnie biorą udział w konkursach, doświadczeniach, zajęciach w terenie. Idąc w tym kierunku postanowiłam ukierunkować zainteresowania uczniów, pomóc im pogłębiać wiedzę, zainteresować tym tematem. Edukacje ekologiczną należy rozpocząć jak najwcześniej, dlatego koło ekologiczno-przyrodnicze jest skierowane dla uczniów szkoły podstawowej.
Wdrażając ten program, chciałabym aby uczniowie mogli z radością odkrywać sekrety przyrody, aby poprzez wykorzystanie naturalnej ciekawości świata mogli kształtować w sobie zachowania i postawy proekologiczne.
Uważam, że nauczyciel ma bardzo duże możliwości kształtowania właściwych postaw i wpajania wartości w dziedzinie ekologii i ochrony środowiska naturalnego.
Opracowując ten program opierałam się na własnych doświadczeniach i przemyśleniach, oraz wykorzystałam dostępną literaturę.

3. Charakterystyka programu

Program kółka przyrodniczo - ekologicznego dotyczy II etapu edukacyjnego szkoły podstawowej. Proponowana tematyka stanowi uzupełnienie i poszerzenie treści z zakresu edukacji ekologicznej w klasach IV - VI.
Podstawę do opracowania założeń programu stanowiły
- Podstawa programowa kształcenia ogólnego
- Program wychowawczy szkoły
Jednym z najważniejszych zadań edukacji ekologicznej jest uczenie ekologicznego myślenia, podniesienie kultury ekologicznej oraz kształtowanie właściwych postaw wobec problemów ochrony środowiska. Natomiast bezpośredni kontakt ze środowiskiem uwrażliwia na piękno przyrody, uświadamia dzieciom, że postawa człowieka wobec środowiska może stać się ważnym instrumentem ochrony zasobów Ziemi.
Realizowane na zajęciach kółka zagadnienia łączą teorię z praktyką i dotyczą najbliższego środowiska, a więc domu, szkoły, wsi, regionu oraz stopniowo rozszerzają się na treści dotyczące kraju i świata. Metody i formy pracy dostosowane są do możliwości intelektualnych uczniów. Wycieczki, konkursy, przestawienia, gry i zabawy dydaktyczne, działalność plastyczna, wykonywanie doświadczeń oraz konkretne działania w środowisku i dla środowiska sprzyjają łatwiejszemu przyswajaniu wiedzy, umiejętności oraz dają uczniom wiele satysfakcji.
Duży nacisk położyłam na konkretne działania uczniów skierowane w celu poprawy stanu środowiska. Jestem zdania, że działania praktyczne są bardzo skuteczne. Skupiłam się więc na aktywizowaniu uczniów i motywowaniu ich do pracy samodzielnej i zespołowej .
Jestem przekonana, że realizacja treści tego programu da wiele satysfakcji z poznawania środowiska uczniom, oraz przyczyni się do poprawy jego stanu choćby w minimalnym stopniu.

4. Cele edukacyjne kształcenia i wychowania ekologicznego

Nadrzędnym celem tego programu jest skuteczne i efektywne kształtowanie postaw dzieci zgodnych z etyką ekologiczną. Program służy nie tylko pogłębieniu i poznaniu nowej wiedzy ale pobudza aktywność dzieci i ich twórcze myślenie. Uczy współdziałania w zespole, kształtuje właściwe postawy. Proponowany program pomaga dzieciom ciekawie i pożytecznie spędzić czas wolny.
Z celu nadrzędnego wynikają cele szczegółowe:
• zapoznanie uczniów z zależnościami zachodzącymi między organizmem a jego środowiskiem oraz między działalnością człowieka a przyrodą
• poznanie problemów ekologicznych najbliższego i dalszego środowiska
• kształtowanie umiejętności dotyczących poznania środowiska i działania w nim
• projektowanie i przeprowadzanie różnych doświadczeń
• nauka ekologicznego życia we własnym domu
• poznanie ważniejszych motywów oraz sposobów i ochrony i kształtowania środowisk
• kształtowanie proekologicznych postaw u dzieci
• doskonalenie różnych umiejętności
• twórcze wykorzystanie zdobytej wiedzy
• współodpowiedzialność za środowisko

5. Treści programowe

Treści edukacyjne i działania ekologiczne zostały zgrupowane w trzech działach nawiązujących do ich tematyki:
I. Poznajmy się
II. Jestem częścią środowiska
III. Uwaga! Niebezpieczeństwo !
Treści zawarte w programie mogą być realizowane w dowolnej kolejności i modyfikowane przez nauczyciela w zależności od potrzeb i możliwości dzieci. Treści zostały dobrane w taki sposób, aby były ciekawe, pobudzały do myślenia, poszukiwania, a przede wszystkim do działania. Poszczególne tematy zajęć mogą być realizowane w ciągu jednego lub kilku spotkań, w zależności od potrzeb i uznania nauczyciela.

Bloki tematyczne:

I. Poznajmy się
Lp.
Tematyka zajęć
Sposoby realizacji
Osiągnięcia ucznia - uczeń potrafi:

(Tabela - dop. red.)

1. Moja piękna okolica • wycieczka :obserwacje elementów przyrody, fotografowanie
• zajęcia w plenerze, wykonanie albumu • dokonać obserwacji przyrody, wymienić jej elementy

2. Bliżej świata przyrody • piesze wycieczki, obserwacje przyrodnicze
• sporządzenie przewodnika po środowiskach ( las, łąka) • rozpoznawać i nazywać podstawowe rośliny i zwierzęta określonych środowisk
• spędzać czas wolny na łonie natury
3. Las woła nas • wycieczka do pobliskiego lasu, rozpoznawanie drzew
• oglądanie albumów, nazywanie zwierząt i roślin leśnych
• wyjazd do Roztoczańskiego Parku Narodowego
• udział w konkursie ekologicznym - „Eko – Fala – płyniemy dalej” • rozpoznać róże gatunki drzew oraz mieszkańców lasu
• rozróżnić rodzaje lasów
• określić zależności pokarmowe w lesie
4. Las potrzebuje Nas • zbiórka makulatury
• wykonanie plakatów "Szanuj las" • rozumieć i dostrzegać potrzebę ochrony lasów
• uzasadniać konieczność zbierania makulatury
• dostrzegać przyrodnicze i gospodarcze znaczenie lasów
5. Co w trawie piszczy • konkurs fotograficzny
• obserwacja roślin łąkowych • rozpoznawać gatunki roślin łąkowych
• przedstawić swoje wrażenia w formie wystawy fotograficznej
6. Łąka w doniczkach • sadzenie roślin doniczkowych w klasie
• potrafi założyć uprawę roślin
• wie, jak o nie dbać
• wie jakie znaczenie mają rośliny doniczkowe dla naszego samopoczucia
7. Pomagamy zwierzętom przetrwać zimę • renowacja karmników
• dokarmianie ptaków zimą • uzasadnić potrzebę pomagania zwierzętom w czasie zimy
• uczestniczyć w renowacji karmników
8. Zoo w moim domu • zdjęcia naszych domowych zwierząt lub ulubionych zwierząt domowych

• „metryczka mojego pupila” – praca plastyczna • okazywać wrażliwość i troskę o zwierzęta
• reagować na złe traktowanie zwierząt

10. Ciekawostki świata zwierząt • albumy ze zdjęciami zwierząt
• czasopisma i filmy przyrodnicze
• rozpoznać zwierzęta egzotyczne
• opowiedzieć o ich trybie życia
• uzasadnić potrzebę pomocy zwierzętom
11. Zbiorniki wodne • filmy oraz programy multimedialne
• książki, albumy, czasopisma
• wycieczka nad zbiornik wodny (stawy w Tarnawatce ) • opowiedzieć, jak woda krąży w przyrodzie
• wyjaśnić znaczenie wody w życiu ludzi, zwierząt i roślin
• wymienić rodzaje zbiorników wodnych, popularne zwierzęta i rośliny wodne
12. Bogactwa natury • albumy, książki, czasopisma
• wykonanie plakatów zachęcających do racjonalnego wykorzystywania zasobów przyrody
• dyskusje, "burza mózgów" • określić, w jaki sposób człowiek korzysta z bogactw przyrody
• uzasadnić konieczność racjonalnego korzystania z zasobów przyrody
• określić zagrożenia wynikające z rabunkowej działalności człowieka

II. Jestem częścią środowiska
Lp. Tematyka zajęć Sposoby realizacji Osiągnięcia ucznia - uczeń potrafi:
1. Zdrowa, ekologiczna żywność • wycieczka do ekologicznego gospodarstwa
• gazetka - produkty ekologiczne
• samodzielne przygotowanie soków, surówek • określić cechy gospodarstwa ekologicznego
• wyjaśnić, dlaczego nie uprawiamy warzyw w pobliżu ulic
• wskazać naturalne sposoby pozbywania się szkodników
2. Czym oddychamy ?
• dyskusja
• wykonanie doświadczenia • podać skład chemiczny powietrza
• wyjaśnić wpływ czystego powietrza na zdrowie człowieka
• wskazać, co zanieczyszcza powietrze
3. Kropla wody • ulotki informacyjne
• wykonanie gazetki "Obieg wody w przyrodzie" • zrozumieć znaczenie wody w przyrodzie
• określić kilka sposobów ochrony wody przed zanieczyszczeniami
4. Oszczędzamy wodę w szkole i w domu • wywieszenie haseł propagujących oszczędzanie wody w toaletach szkolnych
• dyskusja • zrozumieć potrzebę oszczędzania wody
• przedstawić w formie plastycznej jak oszczędzam wodę w domu
• podać swoje przykłady oszczędzania wody
5. Co to jest energia? • zapoznanie z pojęciami dotyczącymi energii
• konkurs szkolny na największa ilość zebranych zużytych baterii
• źródła i rodzaje energii • zrozumieć nowe pojęcia
• formułować pytania i wyciągać wnioski
6. Jak można oszczędzać
energię ? • propozycje, jak oszczędzać energię
• urządzenia i odbiorniki energooszczędne
• zapisywanie pomiarów zużycia energii
• wykaz urządzeń zużywających energię • uzasadnić, dlaczego należy oszczędzać energię
• włączyć się do działań ekologicznych
• podać przykłady oszczędzania energii
• odczytać moc urządzeń oraz zużycie energii
7. Moje rady na odpady • praca w grupach i rozmowa: jakie odpady spotykamy w różnych miejscach
• pomysły na zmniejszenie ilości śmieci
• akcja – sprzątamy teren szkoły • dostrzegać wpływ codziennych czynności na stan środowiska
• podać pomysły na zmniejszenie produkcji odpadów w domach

• pracować w grupie
8. Segregacja i recykling • rozmowa, jak postępujemy ze śmieciami
• przykłady ponownego wykorzystania odpadów na zajęciach plastycznych i technicznych
• wykorzystanie odpadów w produkcji masowej
• oznakowanie pojemników na makulaturę, szkło, plastik
• wykonanie planszy "Co można kompostować?"
• zbieranie makulatury • wyjaśnić pojęcie recyklingu
• włączyć się do działań proekologicznych
• posegregować odpady według rodzajów możliwych do odzysku
• zrozumieć potrzebę zbierania surowców wtórnych

9. Piękna i czysta okolica • wycieczka wokół terenu szkoły- zwrócenie uwagi na ilość pojemników na śmieci
• lokalizacja dzikich wysypisk śmieci, zanotowanie poczynionych obserwacji • obserwować i dostrzegać negatywne skutki działalności człowieka
• utrwalać wiedzę ekologiczną
• współpracować w grupie
• wyciągać właściwe wnioski
10. Korzyści z odzysku • wykonanie torby na zakupy z ekologicznych materiałów
• wykonanie elementów dekoracyjnych z odpadów • wykorzystywać surowce wtórne

11. Udział w imprezach ekologicznych i akcjach porządkowych • "Sprzątanie Świata"
• Dzień Ziemi
• piknik ekologiczny • współpracować z innymi na rzecz środowiska
12. Eko -zakupy • wycieczka do sklepu, sporządzenie wykazu produktów ze znakiem ekologicznym
• wyszukiwanie opakowań "przyjaznych dla środowiska"
• dostrzec zależność między odżywianiem się a zdrowiem
• wybrać odpowiednie produkty
13. Różne formy ochrony środowiska • Sporządzenie mapy Parków Narodowych w Polsce
• Legendy związane z rezerwatami przyrody w naszej okolicy • wskazać pozytywne i negatywne skutki działalności człowieka
• wskazać sposoby ochrony i poszanowania otaczającego środowiska
14. Rośliny i zwierzęta chronione w Polskich Parkach Narodowych • albumy, ilustracje
• wystawa plastyczna "Zwierzęta i rośliny chronione"
• pogadanka, rozmowy
• filmy przyrodnicze • wymienić i rozróżnić kilka zwierząt i roślin chronionych
• wskazać gatunki zwierząt, którym grozi wyginięcie
• wyjaśnić, dlaczego musimy chronić zwierzęta i rośliny

III. Uwaga ! Niebezpieczeństwo!
Lp. Tematyka zajęć Sposoby realizacji Osiągnięcia ucznia - uczeń potrafi:
1. Oceniamy stan środowiska w naszym najbliższym otoczeniu • wyjaśnienie pojęć: ekologia, równowaga biologiczna
• wycieczka po okolicy• rozmowa: co zostało zniszczone w najbliższym środowisku?, co pięknego zachowało się w naszym krajobrazie?
• fotografowanie najładniejszych miejsc w Tarnawatce
• wystawa zdjęć • ocenić stan środowiska najbliższej okolicy
• podać przyczyny niszczenia przyrody i ich skutki
• formułować odpowiednie wnioski
3. Zanieczyszczenia powietrza • rozmowa, dyskusja
• "burza mózgów"
• ulotki i publikacje ekologiczne
• wykonanie plakatów zachęcających do dbania o czystość powietrza
• sadzenie drzew • ocenić wpływ skażonego powietrza na zdrowie ludzi i środowisko
• zaproponować sposoby dbania o czystość powietrza
4. Co to jest kwaśny deszcz? • książki, czasopisma , informacje z różnych źródeł
• doświadczenie • wyjaśnić pojęcia: kwaśne deszcze
• zaplanować i wykonać doświadczenie
• wyciągnąć odpowiednie wnioski
5. Jak ludzie zagrażają zwierzętom i roślinom? • albumy, czasopisma
• dyskusja
• wykonanie plakatów "Zagrożone zwierzęta i rośliny" • wyjaśnić, jak człowiek zagraża zwierzętom i roślinom
• odczuwać współodpowiedzialność za środowisko
• przedstawić swoje przemyślenia w formie plastycznej
6. Chemicznie = toksycznie • wykonanie plakatu o źródłach substancji toksycznych przedostających się do środowiska
• sporządzenie listy substancji toksycznych • wymienić kilka substancji toksycznych
• współpracować w grupie
8. Decybele? To za wiele! • określenie źródła i rodzaju hałasu
• wyznaczenie w szkole punktów o największym natężeniu hałasu
• propozycje rozwiązań prowadzących do ograniczania hałasu
• omówienie mechanizmu procesu słyszenia • wyjaśnić wpływ hałasu na zdrowie i samopoczucie człowieka
• wskazać kilka propozycji walki z hałasem
9. Cii... • bajki relaksacyjne • uczestniczyć w zabawie


6. Ewaluacja programu

Ocena stanowi ważny element pracy nauczyciela i ucznia. Pozwala stwierdzić, czy zamierzone cele zostały osiągnięte. Program zakłada osiąganie przez ucznia umiejętności twórczego wykorzystania zdobytej wiedzy. Ocenie będą podlegać :
- zaangażowanie ucznia
- postawa ucznia
- umiejętności współdziałania w grupie
- umiejętności twórczego rozwiązywania problemów
- podejmowanie inicjatyw
- samodzielność i kreatywność
- posługiwanie się przyrządami oraz mapami
- umiejętność korzystania z różnych źródeł informacji
Nauczyciel dokonuje oceny na podstawie:
• obserwacji zachowań w różnych sytuacjach
• zaangażowanie i udział w akcjach proekologicznych
• samodzielne pisanie ulotek - broszur
• ankieta dla dzieci i rodziców dotycząca wpływu programu na zachowanie ekologiczne dzieci w ich codziennym życiu.
• Wyników konkursów
• Rozmów z uczniem
• Analizę rysunków, ulotek, albumów, kart pracy itp.
Systematyczna ocena uczniów, obserwacja i sprawdzanie ich osiągnięć pomoże ocenić stopień realizacji celów. Pozwoli również odpowiedzieć mi na pytanie czy powyższy program jest użyteczny i atrakcyjny dla ucznia. Ewaluacja pokaże również jakie czynniki pomagały a jakie utrudniały realizacje celów , oraz czy techniki i metody nauczania były dobrane właściwie.


7. Pomysły i scenariusze do wykorzystania na zajęciach

Część zajęć prowadzona będzie na podstawie opracowania „Chroń środowisko – działaj energicznie”. Jest to opracowanie metodyczne, którego autorem jest Robert Szewczyk.
Jest to zestaw scenariuszy zajęć na temat poszanowania energii przygotowany przez Krajową Agencję Poszanowania Energii S.A. Opracowanie to zostało dołączone do programu w formie załącznika.
Wykorzystać można również scenariusze umieszczone na portalach edukacyjnych, m.inn
http://www.eduseek.pl
www.edukacja.edux.pl
www.profesor.pl
www.literka.pl

W załączniku umieściłam również scenariusze doświadczeń do wykorzystania na zajęciach kółka przyrodniczo –ekologicznego.


Doświadczenia do wykorzystania na zajęciach

„Uciekający dwutlenek węgla”
Materiały : woda mineralna gazowana
Sprzęt : szklanka lub słoiczek, miseczka
Wykonanie :
Wlej wodę mineralną do szklanki i obserwuj ją. Następnie wlej troszkę gorącej wody do miseczki i wstaw do niej szklankę z woda mineralną. Obserwuj.

Obserwacje i wnioski :
Po podgrzaniu cieczy szybkość unoszenia się pęcherzyków gazu rośnie. Wody gazowane są wytwarzane poprzez rozpuszczenie dużej ilości gazu (dwutlenku węgla) w wodzie. Gaz jest do butelki wprowadzany pod dużym ciśnieniem, a butelka natychmiast zamykana. Zazwyczaj gazy rozpuszczają się w cieczach, ale podgrzewanie cieczy powoduje że gaz rozpuszcza się wolniej. To zjawisko występuje również w przyrodzie. W czasie upalnego lata małe zbiorniki wody zostają niemal pozbawione tlenu co powoduje że ginie tam flora i fauna.

Doświadczenie to może być wykorzystane w bloku tematycznym I, temat „Zbiorniki wodne”


„Przepływ cieczy przez łodygę”

Materiały: łodyga selera naciowego z liśćmi, zielony barwnik spożywczy
Sprzęt : czysta szklanka
Wykonanie:
Wlej do szklanki wodę do ¼ pojemności. Z pomocą barwnika zrób roztwór. Z końca selera odetnij plasterek łodygi, a pozostałą część włóż do zabarwionej wody. Po upływie 24 godzin określ kolor liści selera.
Obserwacje i wnioski :
Bladozielone liście selera zrobiły się ciemnozielone. W łodygach roślin znajdują się „rurki” – woskowate kanaliki. Tymi rurkami woda dostaje się do liści. Ciśnienie w pokoju jest większe niż wewnątrz rośliny, dlatego woda pchana jest do góry, do liści. Jest to tzw. ruch kapilarny czyli ruch „do góry”.
( rurki to kapilary )

Doświadczenie można wykorzystać przy omawianiu tematu „Łąka w doniczkach”


Badanie zanieczyszczeń powietrza
Sprzęt: trzy puste puszki lub słoiki, taśma samoprzylepna przezroczysta, biała kartka papieru

Wykonanie: Przymocuj po trzy paski taśmy, klejem do góry do otworów słoików. Naczynia ustaw: jedno w otoczeniu drzew, drugie na parapecie okna domu lub szkoły, trzecie w pobliżu ulicy. Po tygodniu zdejmij pasek z pierwszego naczynia, po dwóch tygodniach drugi, a po trzech trzeci. Wszystkie obserwuj przez lupę.

Obserwacje i wnioski :
|Do pasków przykleiły się różne zanieczyszczenia – pył, kurz, grudki o dziwnych kształtach i kolorach. Różnią się one w zależności gdzie były umieszczone. Powietrze jest mieszaniną gazów, ale znajdują się w nim różne zanieczyszczenia.

Doświadczenie można wykorzystać przy omawianiu tematu „Sposoby na zmniejszenie skażenia powietrza”


Jak działają kwaśne deszcze?
Materiały : słoik, kawałek skały wapiennej, ocet 10%
Wykonanie : do słoika wlej ocet, nadepnie wrzuć tam kawałek skały wapiennej. Zakręć słoik i obserwuj. Możesz pozostawić skałę w słoiku z octem na kilka dni, codziennie prowadząc obserwację.
Obserwacje i wnioski :
Po wrzuceniu skały do octu na powierzchni skały utworzą się pęcherzyki. Po kilku dniach skała wyraźnie się skurczy. Ocet to kwas, który działa w widoczny sposób na skały zawierające wapień. Wapień pod wpływem działania kwasu rozpuszcza się. W powietrzu znajdują się różne zanieczyszczenia m.inn. tlenki siarki i azotu pochodzące np. z fabryk, które pod wpływem kontaktu z wodą tworzą kwas (gaz rozpuszcza się w wodzie). W ten sposób tworzą się kwaśne deszcze, które oddziaływają na skały budujące Ziemię.

Doświadczenie można wykorzystać omawiając temat „Co to jest kwaśny deszcz?”


Literatura

1. Bartkowski T., 1979 Kształtowanie i ochrona środowiska. PWN, W-wa
2. Flis J., 1996. Słownik szkolny. Terminy geograficzne. WSiP, W-wa
3. Matuszkiewicz W., 2008, Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN, W-wa