Program edukacji ekologicznej dla dzieci w wieku przedszkolnym "Żyj z przyrodą w zgodzie"

Program edukacji ekologicznej
dla dzieci w wieku przedszkolnym
„Żyj z przyrodą w zgodzie”


Program opracowany przez:
mgr Małgorzatę Jankowską
nauczyciela mianowanego
Miejskiego przedszkola Nr 4
w Oławie


Spis treści:
I. Wstęp........................................2
II. Charakterystyka programu........................................2
III. Cele programu „Żyj z przyrodą w zgodzie”................................3
IV. Procedura osiągania celów........................................3
V. Treści edukacyjne........................................4
VI. Dział I „Jaki piękny świat wokół nas”........................................5
VII. Dział II „Ważny jestem ja i świat”........................................7
VIII. Dział III „Chronię wszystko co lubię”....................................10
IX. Ewaluacja programu........................................12
X. Literatura........................................12


I. Wstęp:
Współczesne czasy nieodłącznie związane są z ekologią. Zagadnienie to towarzyszy nam w codziennym życiu. Pojawia się w mediach, w życiu, warto więc zapoznać z nim najmłodszych. Dziecko w wieku przedszkolnym jest chłonne wiedzy. Szybko dostosowuje się norm. Zatem jest to najlepszy okres, aby wpoić pewne zasady, wartości. Życzliwy stosunek do otaczającej rzeczywistości pozostanie na zawsze. Małe dziecko jest ciekawe wszystkiego co dzieje się dookoła niego. Chętnie poznaje otoczenie. Warto zaszczepić mu zasady, że jest częścią świata, a jego piękno zależy także od niego. Poprzez kontakt z przyrodą rozwija się, kształtuje charakter, postawy wobec rzeczywistości. Dlatego powstał ten program. Mam nadzieję, że poprzez jego realizację dzieci wykształcą prawidłowe postawy ekologiczne, lepiej poznają relacje między otaczającym światem a człowiekiem, zostaną zachęcone do ochrony przyrody już od najmłodszych lat. Poprzez program chciałam też zachęcić dzieci do aktywnego poznawania środowiska, uczestnictwie w jego poznawaniu oraz zrozumieniu potrzeby ochrony otaczającego nas świata.
Edukacja kształtowania postaw proekologicznych to nie tylko działalność wychowawczo – dydaktycznej nauczyciela w przedszkolu. Integralną częścią tej edukacji powinien być udział rodziców. Kontynuowanie działań nauczyciela przez rodziców to ważne zadanie. Potrzebne jest wzmacnianie działań przedszkolnych w domu rodzinnym. Utrwalanie nawyków, pobudzanie do refleksji, kontynuowanie działań zapoczątkowanych w placówce.
Program ten ma na celu m. in. aktywne poznanie bliskiego środowiska przyrodniczego, zrozumienie potrzeby jego ochrony, stymulowanie do działań zmierzających do upiększania bliskiego otoczenia, jego poszanowania, zrozumienie związków ludzi ze światem otaczającym.
Mam nadzieję, że korzystanie z mojego programu będzie inspiracją do nowych pomysłów oraz działań zmierzających do poznania i ochrony środowiska naturalnego.

II. Charakterystyka programu:
Program ten stworzyłam z potrzeby chęci ukształtowania u dzieci pewnych nawyków proekologicznych, zachęcenia ich do działań w środowisku oraz nabycia u dzieci przekonania, że są częścią tego środowiska i stan w jakim ono się znajduje jest zależne od ich świadomości i postępowania. Potrzeba aktywności u dzieci przedszkolnych sprzyja osiągnięciu tych zadań. Dzieci w tym wieku są chłonne działań sprzyjających poznawaniu otaczającego świata. Szybko przyswajają nową wiedzę, nowe normy, zapamiętują pozytywne działania. Są chętne do zgłębiania nowych doświadczeń.
Wprowadzenie programu „Żyj z przyrodą w zgodzie” będzie aktywizować do działań proekologicznych oraz poszanowania przyrody. Zaszczepione nawyki i wiedza będzie na pewno procentować w przyszłości. Dziecko ze świadomością ekologiczną potrafi znaleźć się w tym środowisku. Rozumie potrzebę jego poszanowania i ochrony.
Program ten został stworzony z myślą o dzieciach przedszkolnych w wieku 3 -5 lat.

III. Cele programu:
Cele ogólne:
- poznanie bliskiego środowiska przyrodniczego poprzez działanie,
- ukazanie piękna otaczającej nas przyrody,
- kształtowanie świadomości potrzeby dbania o otaczające nas środowisko,
- pokazanie sposobów ochrony przyrody oraz rozumienie potrzeby ich przestrzegania,
- kształtowanie pozytywnych zachowań w stosunku do środowiska i jego obiektów,
- rozbudzanie potrzeby kontaktu z naturą.
Cele szczegółowe:
dziecko:
- posługuje się słownictwem z zakresu przyrody oraz ekologii,
- wyraża postawę poszanowania środowiska,
- zna i wykorzystuje zasady poszanowania przyrody,
- wie, jak chronić obiekty przyrodnicze,
- nie niszczy elementów przyrody,
- aktywnie uczestniczy w działaniach ochraniających środowisko,
- zdobywa świadomość zależności „człowiek – środowisko”.

IV. Procedury osiągania celów:
W prawidłowej realizacji celów wskazane jest stosowanie metod i technik aktywizujących. Zachęcają one do aktywnego rozwiązywania problemów, samodzielności w dochodzeniu do wiedzy, uczą pracy w zespole, wzmacniają wiarę we własne siły, rozwijają myślenie i spostrzegawczość. Pokazują co dobre, utrwalają pożądane zachowania, zachęcają do dalszego działania.
Warto wykorzystać atrakcyjne metody i formy pracy, które oparte są na:
• spacerach i wycieczkach,
• eksperymentach i zabawach badawczych,
• zabawach aktywnych, zabawach w terenie,
• opowieściach ruchowych,
• ścieżkach edukacyjnych,
• zabawach naśladowczych,
• obserwacjach,
• udział w akcjach promujących ekologię.
Efektywna realizacja programu to również urozmaicone formy zajęć z uwzględnieniem wielostronności i indywidualności dziecka.

V. Treści edukacyjne:
W programie występują treści edukacyjne zawarte w następujących działach:
1. „Jaki piękny świat wokół nas”. (poznanie środowiska)
2. „Ważny jestem ja i świat”. (zależność między środowiskiem i nami)
3. „Chronię wszystko co lubię”. (ochrona i kształtowanie)
Podejmowane działania poparte są przewidywanymi osiągnięciami dzieci oraz sposobami ich realizacji.

Dział I:
„Jaki piękny świat wokół nas”.
poznanie środowiska
1. Wycieczka do parku „Park jesienią” :
* Poznanie bliskiego środowiska przyrodniczego poprzez działanie.
- dziecko potrafi rozpoznać i nazwać wybrane rośliny i zwierzęta,
- dziecko, wie jak należy zachować się w parku,
- dziecko gromadzi dary jesieni, nie robiąc szkody w środowisku,
- dziecko, bierze udział w zabawie ruchowej w terenie,
- dziecko, dotyka, wącha, słucha w celu zapoznania się z obiektami w naturze.
2. Wycieczka do lasu „Las naszym skarbem”:
* poznanie bliskiego środowiska przyrodniczego poprzez działanie,
* kształtowanie pozytywnych zachowań w stosunku do środowiska i jego obiektów,
* rozbudzanie potrzeby kontaktu z naturą.
- pogadanka z panem leśniczym,
- dziecka ogląda, rozpoznaje, nazywa wybrane drzewa, rośliny, ptaki (słucha, dotyka, wącha, ogląda),
- dziecko, poznaje obiekty, które są pomnikami przyrody, rozumie potrzebę ich ochrony,
- dziecko jest świadome potrzeby przebywania w naturalnym środowisku oraz korzyści z tego płynących,
- dziecko bierze udział w ścieżce edukacyjnej „Szukamy leśnych skarbów”,
- wyzwala motywację do dbania o środowisko, które jest częścią wspólnej przestrzeni,
- dziecko, wie jak zachować się w lesie, wie, że jest tylko gościem w tym miejscu,
- dziecko kształtuje poczucie przyjemności przebywania w naturalnym środowisku,
- dziecko nabywa świadomości o pięknie tego środowiska: kolory liści, śpiew ptaków, zapach igliwia itp.,
3. Wycieczka na łąkę „Wiosenna łąka”:
* Poznanie wybranych roślin i zwierząt.
- dziecko rozpozna i nazwie wybrane rośliny, zwierzęta, w tym owady,
- dziecko zdobywa wiedzę poprzez doświadczenia: ogląda małe żyjątka, roślinki przez szkło powiększające oraz mikroskop,
- dziecko, kształtuje poczucie piękna: ogląda, słucha, dotyka, wącha,
- dziecko, założy zielnik z wybranymi roślinami zebranymi w tym środowisku,
- dziecko, wie, jak należy zachować się, aby nie zniszczyć zwiedzanego miejsca,
- dziecko, wie jakie korzyści daje to środowisko,
- dziecko, bierze udział w zabawie ruchowej w terenie „Pszczoły i kwiaty”,
- dziecko, odtworzy piękno łąki i jej mieszkańców w pracy plastycznej.
4. Wycieczka do parku „Park jesienią” oraz „Park wiosną”:
* poznanie bliskiego środowiska przyrodniczego poprzez działanie,
* poznanie różnic w środowisku zależnych od pór roku,
* kształtowanie poczucia piękna środowiska niezależnie od pory rok:
- dziecko, ogląda, słucha, dotyka obiekty przyrody nie wyrządzając szkód,
- dziecko rozpoznaje i wymienia różnice między drzewem jesienią a drzewem wiosennym,
- dziecko, odszuka ślady na śniegu i potrafi powiedzieć, kto je zrobił (ptak, człowiek, rower, pies itp.),
- dziecko bierze udział w zabawie twórczej „Rysunek na śniegu”,
- dziecko weźmie udział w zabawie ruchowej „Dzieci i drzewa”.
5. Spacery w miejsca ciekawe ze względu na określoną florę lub faunę. Pokazanie piękna w różnych porach roku.
* kształtowanie pozytywnego stosunku do środowiska.
* poznanie różnic w środowisku zależnych od pór roku,
* rozbudzanie potrzeby kontaktu z naturą.
6. Wykonanie pracy plastycznej „Obraz natury”:
* ukazanie piękna otaczającej nas przyrody,
- dziecko wykona pracę plastyczną na wybrany temat,
- dziecko świadomie ukaże piękno poznanej przyrody,
7. Wykonanie pracy plastycznej „Leśne ludki”.
* posługuje się słownictwem z zakresu przyrody,
* rozbudzanie potrzeby kontaktu z naturą.
- dziecko wykona pracę plastyczną na zadany temat,
- dziecko nazwie dary jesieni zebrane w lesie i parku, z których wykona pracę,
- dziecko ma poczucie więzi ze środowiskiem i potrzeby przebywania w nim.
8. Zabawy ruchowe oraz ścieżki edukacyjne w wybranym środowisku naturalnym.
* rozbudzanie potrzeby kontaktu z naturą.
- dziecko ma poczucie przynależności do środowiska naturalnego,
- dziecko, wyraża chęć przebywania i poszanowania środowiska, sprawia mu to radość,
- dziecko, uczy się relaksu, różnych form wypoczynku w środowisku naturalnym,
- dziecko wie, jak ważne jest przebywanie na powietrzu dla zdrowia człowieka,
- dziecko, dostrzega piękno natury, nabywa nawyki poszanowania jej.
- dziecko gromadzi wiedzę poprzez przebywanie i poznawanie środowiska.
9. Rozmowy rodziców z dziećmi na temat środowiska podczas nadarzających się okazji.
* kontynuowanie działań edukacyjnych zainicjowanych w przedszkolu.
- dziecko, uczy się dzielić swoją wiedzą z dorosłymi,
- dziecko kształtuje nawyki zdobyte w przedszkolu poza jego terenem.

Dział II:
Ważny jestem ja i zieleń
zależność między środowiskiem i nami
1. „Co nam daje las?” – zabawa edukacyjna twórcza, ukazanie zalet tego środowiska naturalnego.
* pokazanie użytecznej roli środowiska dla człowieka,
* kształtowanie świadomości potrzeby dbania o otaczające nas środowisko.
- dziecko wie, jakie korzyści daje nam to środowisko naturalne (czyste powietrze, zwierzęta, rośliny, drewno, wartości rekreacyjne, wartości estetyczne itp.),
- dziecko wymieni kilka zależności między tym środowiskiem a człowiekiem,
- dziecko rozpozna i nazwie dary lasu,
- dziecko wykona planszę „Las i ja”.
2. „Ptasie radio” – wykonanie plakatu na temat ochrony ptaków, ich gniazd.
* kształtowanie czynnej postawy wobec zagrożenia wyginięcia ptaków, innych zwierząt oraz roślin,
* ukazanie pożytecznej roli zwierząt i roślin we wspólnym środowisku człowiek – natura.
- dziecko, umie wykonać pracę plastyczną na podany temat,
- dziecko wie, jaką rolę spełniają zwierzęta w środowisku, zna zależność w cyklu ekologicznym.
3. Drama „Płaczące wierzby” – zabawa dramowa pokazująca, jakie skutki niesie za sobą zanieczyszczenie środowiska.
* kształtowanie proekologicznych zachowań,
* rozumienie potrzeby ochrony środowiska.
- dziecko umie wymienić zależność człowieka od środowiska, w którym żyje,
- dziecko, świadomie dba o środowisko,
- dziecko nie niszczy przyrody,
- dziecko umie wymienić skutki zanieczyszczenia środowiska przez zakłady, samochody itp.
4. „Gdzie jest powietrze” - zabawa badawcza.
* poznanie środowiska poprzez działanie, eksperymentowanie.
- dziecko bierze udział w zabawach badawczych,
- dziecko wykaże aktywną postawę w dochodzeniu do wiedzy,
- dziecko wie, jaką wartość ma powietrze dla życia na ziemi.
5. „Woda darem dla życia na ziemi” – zabawa edukacyjna.
* ukazanie ważnej roli wody na ziemi, bez której nie byłoby życia na Ziemi,
* kształtowanie nawyków proekologicznych, oszczędzanie wody.
- dziecko, wie do czego służy woda,
- dziecko, czynnie uczestniczy w ochronie wody,
- dziecko potrafi wymienić źródła wody i zna cykl obiegu wody na Ziemi,
- dziecko zna skutki zanieczyszczenia wody.

Dział III:
Chronię wszystko, co lubię.
Ochrona i kształtowanie
1. Zabawy badawcze w terenie.
* poszerzanie wiedzy na temat środowiska naturalnego,
*pokazanie sposobów ochrony przyrody oraz rozumienie potrzeby ich przestrzegania,
* rozbudzenie potrzeby kontaktu z przyrodą.
- dziecko wyraża postawę poszanowania środowiska w jakim żyje,
- dziecko zna i wykorzystuje zasady poszanowania przyrody,
- dziecko umie wykazać zależność między człowiekiem a środowiskiem.
2. Udział w akcji Sprzątanie Świata.
* kształtowanie świadomości potrzeby dbania o środowisko, w którym żyjemy ,
* pokazanie sposobów ochrony przyrody.
- dziecko aktywnie uczestniczy w działaniach ochraniających środowisko,
- dziecko rozumie potrzebę dbania o środowisko.
3. Sadzenie roślin ozdobnych, dosadzanie drzewek w pobliżu przedszkola.
* ukazanie piękna otaczającej nas przyrody,
* kształtowanie pozytywnych postaw w stosunku do środowiska.
- dziecko wie jaką rolę odgrywają rośliny zielone w naszym środowisku,
- dziecko zasadzi roślinę lub drzewko, zapozna się z zasadami tej czynności,
- dziecko, pielęgnuje posadzoną roślinę i obserwuje ją.
4. Wykorzystanie zasobów środowiska do zabaw i zajęć.
* rozbudzanie potrzeby kontaktu z naturą,
* posługiwanie się słownictwem z zakresu przyrody,
*ukazanie piękna przyrody.
- dziecko bierze udział w zabawach i zajęciach z tworzywem przyrodniczym,
- dziecko wie, że podczas zbiorów tworzywa nie niszczymy przyrody,
- dziecko jest wrażliwe na piękno zasobów przyrodniczych.
5. Szanuj zieleń – zabawy w terenie. Na wycieczkach, spacerach, pobycie na dworze kształtowanie nawyków poszanowania krzewów, drzew, roślin. Zachęcenie rodziców do kontynuowania tych działań w domu.
6. Nie zaśmiecaj – podczas pobytu na dworze świadome kształtowanie potrzeby dbania o czystość w najbliższym środowisku.
* przestrzeganie sposobów ochrony przyrody i rozumienie potrzeby ich przestrzegania,
* ukazanie piękna otaczającej nas przyrody.
- dziecko potrafi świadomie dbać o czystość w pobliżu swojego miejsca,
- dziecko wrzuca śmieci do kubła,
- dziecko potrafi systematycznie korzystać z nabytych nawyków, nawet poza przedszkolem.
7. Udział w akcji zbiórki baterii.
* poznanie sposobów ochrony przyrody,
* kształcenie świadomości potrzeby dbania o otaczające środowisko.
- dziecko wie, posiada wiedzę na temat szkodliwości wyrzucania baterii do ogólnego kubła,
- dziecko wie, gdzie należy odkładać zużyte baterie.
8. Segreguj śmieci – przedstawienie ekologiczne dla rodziców.
* poznanie sposobów segregacji śmieci,
* rozumienie potrzeby dbałości o środowisko poprzez segregowanie śmieci.
- dziecko bierze udział w przedstawieniu teatralnym,
- dziecko ma świadomość ekologiczną, dlaczego i w jaki sposób segregujemy śmieci,
- dziecko świadomie wykorzystuje nabyte nawyki w przedszkolu i poza przedszkolem.

VI. Ewaluacja:
Ewaluacja tego programu to pozyskanie informacji na temat:
- poziomu wiedzy oraz umiejętności w zakresie edukacji ekologicznej u dzieci,
- świadomej postawy wobec ochrony środowiska,
- postrzegania działań programowych przez rodziców.
W tym celu potrzebna będzie:
• obserwacja dzieci podczas zabaw i zajęć,
• rozmowa indywidualna z dziećmi,
• ocena realizacji programu na Radzie Pedagogicznej,
• informacja od rodziców na temat zachowań ekologicznych u dzieci (ankieta).

VII. Literatura:
1. Kutyłowska G. – „Ekologia w przedszkolu”, Didasko, Warszawa, 1996.
2. Frątczak E. i J. –„Edukacja ekologiczna przedszkolaka”, Bydgoszcz, 1996.
3. Frątczak E. i J. – „Ochrona i kształtowanie środowiska w edukacji dzieci przedszkolnych”, LOP, Warszawa, 1987.