Prawa Dziecka w ujęciu Konwencji o Prawach Dziecka

PRAWA DZIECKA - PRAWA CZŁOWIEKA
(w ujęciu Konwencji o Prawach Dziecka)

Dorosły nie ma wątpliwości, że przysługują mu prawa wynikające z samej istoty człowieczeństwa, a wśród nich m. in. prawo do życia, wolności, poczucia własnej godności, natomiast prawa dla dzieci, to w świadomości jeszcze wielu dorosłych absurdalny pomysł nowoczesnych pedagogów, a wiedza o prawach dziecka jest często niewystarczająca zarówno wśród nich, jak i samych dzieci.
Informatorem i jednocześnie przewodnikiem po polskim prawie rodzinnym dotyczącym aspektów praw dziecka, jest książka „Dziecko i jego prawa” pod redakcją Elżbiety Czyż. Autorka przytacza w niej także w całości Konwencję o Prawach Dziecka.
Konwencja, nazywana również Światową Konstytucją Praw Dziecka, została uchwalona przez ONZ w 1989 roku, składa się z preambuły zawierającej trzynaście paragrafów, w których określone zostały założenia ogólne oraz z trzech części postanawiających: część pierwsza to zobowiązania państwa, część druga – postanowienia określające sposób egzekwowania i kontrolowania tych zobowiązań, część trzecia określa zasady przystąpienia do Konwencji. Ten swoisty katalog praw dziecka, tj. osoby od urodzenia do 18. roku życia, wyraża w sposób kompleksowy jego status prawny i społeczny, traktuje je jako podmiot praw i wolności, a nie tylko przedmiot ochrony w relacjach międzynarodowych oraz uwzględnia nowe koncepcje wychowawcze i idee wspomagania rozwoju dzieci i młodzieży. Dokument wskazuje także na ogólny zakres obowiązków rodziny, państwa, społeczności lokalnych i międzynarodowych.
Tworząc Konwencję o Prawach Dziecka kierowano się:
• Zasadą dobra dziecka-wszystkie działania na rzecz dziecka są realizowane w najlepiej pojętym jego interesie
• Zasadą równości-wszystkie dzieci są równe wobec prawa
• Zasadą poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców za rozwój i wychowanie dziecka
• Zasadą pomocy państwa w zabezpieczaniu odpowiednich warunków socjalnych i zdrowotnych
Katalog praw dziecka ujętych w Konwencji obejmuje:
• Prawa osobiste
• Prawa cywilne
• Prawa socjalne
• Prawa kulturalne
• Prawa polityczne
W myśl Konwencji każde dziecko ma prawo do własnej tożsamości, imienia, nazwiska i obywatelstwa. Dokument silnie akcentuje prawo dziecka do wychowania w rodzinie w atmosferze poszanowania, szczęścia, miłości i zrozumienia, w warunkach zapewniających mu prawidłowy rozwój umysłowy, fizyczny, moralny i społeczny. W przypadku czasowego lub stałego pozbawienia dziecka naturalnego środowiska rodzinnego zobowiązuje państwo do jego ochrony i pomocy mu i zaleca przede wszystkim stosowanie adopcji lub umieszczenie w rodzinie zastępczej i umożliwienie dziecku kontaktu z rodzicami, umieszczenie w placówkach opiekuńczych powinno być ostatecznością. Polska ratyfikując Konwencję, z uwagi na rodzime prawne uwarunkowania, zastrzegła sobie dopuszczenie zachowania tajemnicy pochodzenia dziecka w przypadku adopcji; przysposobiony po uzyskaniu pełnoletniości może żądać udostępnienia księgi stanu cywilnego w części dotyczącej aktu urodzenia.
Konwencja wyraźnie wypowiada się za rozszerzaniem niezależności osobistej dziecka w miarę jego dojrzewania. Przyznaje mu prawo do własnego zdania i wyrażania swoich uczuć i pragnień w sprawach, które go dotyczą, do swobody sumienia, wyznania i prywatności.
Konwencja ustala prawo dziecka do życia bez przemocy, poniżania i wyśmiewania go, do ochrony przed wyzyskiem ekonomicznym, wykorzystywaniem do pracy, która może być niebezpieczna i szkodliwa dla jego zdrowia, nie rekrutowania do wojska przed ukończeniem 15. roku życia(w prawie polskim granicę tę ustalono od 18. roku życia).
Konwencja określa prawa dziecka o charakterze kulturalnym, przede wszystkim prawo do bezpłatnej nauki, dostępu do informacji i dóbr kultury, prawo do rozrywki i zabawy.
Poza prawami wynikającymi z oczywistej ochrony interesu dziecka Konwencja przyznaje mu prawa cywilne i polityczne, co oznacza, że dziecko ma m.in. możliwość wypowiadania się w każdym dotyczącym go postępowaniu sądowym i administracyjnym oraz prawo do stowarzyszania się i zgromadzeń w celach pokojowych.
Istotnym zagadnieniem uwzględnionym w Konwencji jest ochrona praw dziecka, które narusza przepisy prawa karnego. Jej zasadnicze zalecenia w tym aspekcie podkreślają(...) „prawo każdego dziecka podejrzanego, oskarżonego bądź uznanego winnym pogwałcenia prawa karnego, do traktowania w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości dziecka”. Dokument zawiera szczegółowe wskazania co do organizacji i podstaw, na których powinno opierać się postępowanie z dziećmi naruszającymi prawo.

Konkretyzacja ogólnych postanowień Konwencji w polskim prawodawstwie zawarta jest w aktach prawnych: Kodeksie Cywilnym, Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym, Kodeksie Karnym, Kodeksie Pracy, Ustawie o Postępowaniu w Sprawie Nieletnich, Karcie Praw Pacjenta, Ustawie o systemie oświaty oraz w głównym akcie systemu prawnego- Konstytucji.
Jednak, jak wynika z doniesień medialnych, mimo tylu zabezpieczeń prawnych obraz przestrzegania praw dzieci w naszym kraju nie jest optymistyczny i przejawia się głównie w:
• stosowaniu różnych form przemocy fizycznej i psychicznej
• nadużywaniu władzy przez rodziców i instytucje wychowawcze
• zaniedbywaniu obowiązków rodzicielskich i różnych instytucji
• nie respektowaniu uczuć, poglądów i woli dzieci, wciąganiu w konflikty dorosłych.
Konwencja o Prawach Dziecka jest dokumentem o szczególnych walorach edukacyjnych ze względu na proponowany katalog praw. Nakreśla i ukazuje rzeczywistość do jakiej powinniśmy zmierzać w szeroko rozumianych oddziaływaniach wychowawczych. Prawa dziecka w niej zawarte mają szansę być realizowane i przestrzegane, wystarczy tylko by każdy, kto dostrzeże krzywdę dziecka zechciał się nad nim pochylić.

INSTYTUCJE I ORGANIZACJE DZIAŁAJĄCE NA RZECZ DZIECI
INSTYTUCJE
• Poradnie psychologiczno-pedagogiczne
• Rodzinne Ośrodki Diagnostyczno-Konsultacyjne
• Poradnie Zdrowia Psychicznego
• Sądy Rodzinne i Opiekuńcze
• Stowarzyszenie Kuratorów Sądowych
• Ośrodki Pomocy Społecznej
ORGANIZACJE I FUNDACJE
• Komitet Ochrony Praw Dziecka
• Fundacja Dziecięce Listy do Świata
• Polska Fundacja Dzieci i Młodzieży
• Fundacja Dzieci Niczyje
• Towarzystwo Ochrony Praw i Godności Dziecka WYSPA
• Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie