Co to jest sztuka? Przygotowanie do Wojewódzkiego Konkursu Przedmiotowego z Plastyki - najważniejsze pojęcia plastyczne

Przygotowanie do Wojewódzkiego Konkursu Przedmiotowego z Plastyki- najważniejsze pojęcia plastyczne
Co to jest sztuka?
Każde twórcze działanie człowieka nazywamy sztuką. Artysta tworzy dzieła sztuki.
DZIEDZINY SZTUKI: plastyka, muzyka ,teatr, film, literatura, taniec
DZIEDZINY SZTUK PLASTYCZNYCH (sztuki plastyczne, abecadło plastyczne)
malarstwo, rysunek, grafika, rzeźba, architektura, fotografia, tkanina
sztuka użytkowa - rzemiosło artystyczne (przedmioty dekoracyjne i użytkowe)
sztuka ludowa - rzemiosło ludowe( przedmioty wytwarzane przez mieszkańców wsi)
ŚRODKI WYRAZU PLASTYCZNEGO
KRESKA, LINIA, KONTUR ( linia, która wyznacza kształt przedmiotu), może otaczać kształtem również plamę barwną, czyli występuje oprócz rysunku w malarstwie
W rysunku (rysujemy) - wykonujemy rysunek ołówkiem (H, HB, B), kredką, piórkiem, patykiem, węglem, mazakiem, kredą, rysunek lawowany wykonuje się rozwodnionym tuszem
BARWA- zjawisko fizyczne odczuwalne za pomocą wzroku, wywołane przez światło o określonym składzie widma (jego długość odpowiada określonej barwie)
BARWY PODSTAWOWE (zasadnicze); żółta, czerwona, niebieska ( stanowią podstawę, gdyż nie można ich otrzymać poprzez zmieszanie innych barw)
BARWY POCHODNE; pomarańczowa (żółta + czerwona), zielona (żółta + niebieska),
fioletowa (niebieska + czerwona)- barwy podstawowe połączone w pary tworzą barwy pochodne.
BARWY PODSTAWOWE i BARWY POCHODNE tworzą paletę barw - tzw. BARWY CZYSTE (świetliste, pogodne, radosne),
barwy ciepłe (gorące) - żółta, czerwona, pomarańczowa
barwy zimne ( chłodne) - niebieska, zielona, fioletowa
GAMA KOLORYSTYCZNA - gama barwna, tonacja barwna np. ciepła, chłodna (zestawienie zbliżonych - pokrewnych odcieni jednego koloru według określonego porządku) MÓWIMY: WĄSKA GAMA BARW ZIMNYCH, WĄSKA GAMA BARW CIEPŁYCH lub
AKCENT KOLORYSTYCZNY- BARWNA PLAMA dodana do wąskiej gamy (tonacji) barw- to wyróżnienie odrębnym kolorem kształtu dowolnego przedmiotu
BARWY DOPEŁNIAJĄCE- dopełniają się do szarości (w równych proporcjach) tworzą je pary barw; fioletowa + żółta, pomarańczowa + niebieska, zielona + czerwona (i odwrotnie) tworzą silny kontrast
BARWY ZŁAMANE - do farby o barwie czystej dodajemy niewielką ilość farby o barwie dopełniającej
( uzyskamy barwy zgaszone, o nastroju poważnym, smutnym- służą do pogłębienia wyrazu dzieła))
POWIDOK- zjawisko, w którym po obserwacji barwy podstawowej i przeniesieniu z niej wzroku dostrzegamy kolor ją dopełniający
WZGLĘDNOŚĆ BARWY- ( zależność wrażenia temperatury plamy barwnej od barwnego sąsiedztwa0temperatura barwy nie jest stała, lecz zmienia się zależnie od temperatury barwy sąsiadującej
Barwa wydaje się tym cieplejsza, im chłodniejsza jest barwa z nią sąsiadująca.
Barwa jest tym chłodniejsza, im gorętsze jest jej sąsiedztwo.
FAKTURA- ( sposób opracowania powierzchni dzieła, charakterystyczna powierzchnia przedstawionego przedmiotu),rodzaje faktury; śliska, miękka, szorstka, gładka, chropowata..... technika w rysunku FROTTAGE (frotaż)- pozwala na uzyskanie faktury
W malarstwie fakturę uzyskujemy przez - sposób położenia farby na podłoże
WALOR - stopień natężenia jasności lub ciemności w obrębie jednego koloru ( uzyskanie waloru poprzez nasycenie, intensywność kreski, barwyl - f. biała, woda
ŚWIATŁOCIEŃ - rozmieszczenie światła i cienia na przedmiotach, uwzględniające położenie źródła światła oraz rodzaj oświetlenia (naturalne , sztuczne)
KONTRAST - zestawienie przeciwieństw, wyraźna różnica (linii, barw, faktur)
KOMPOZYCJA - w dziele sztuki to zestawienie, przemyślany układ elementów na płaszczyźnie lub w przestrzeni tworzący pewną całość
RÓWNOWAGA zasada równowagi - ROZMIESZCZENIE ELEMENTÓW FORMY PO OBU STRONACH OSI OBRAZU by nie powstało" przeciążenie" - tworzą ją w obrazie plamy barw różniące się wielkością i "ciężarem"
RODZAJE KOMPOZYCJI; otwarta, zamknięta, symetryczna, asymetryczna, statyczna, dynamiczna, rytmiczna,
otwarta - oś obrazu nie jest zaznaczona, cała kompozycja sprawia wrażenie wycinka całości, "wychodzi" poza ramy obrazu, możemy dopowiedzieć wyobrażając sobie ciąg dalszy
zamknięta - motyw główny umieszczony w centrum, czyli na osi obrazu, przedstawiony tak aby skupiał na sobie uwagę, reszta obrazu jest jedynie tłem
symetryczna- idealnie zrównoważona, obie połowy po obu stronach osi obrazu są takie same lub bardzo podobne (jednoosiowa , wieloosiowa)
asymetryczna - przeciwieństwo symetrycznej
statyczna - oparta na liniach pionowych i poziomych ,
wyraża spokój, bezruch, trwałość, niezmienność
dynamiczna - oparta na liniach ukośnych, wyraża ruch, pęd, wzlot, spadanie, chwilowość
rytmiczna - powtarzalność elementów w regularnych odstępach, towarzyszy k. pasowej, powtarzalność motywów tworzy ornament
PERSPEKTYWA - sposób przedstawiania przestrzeni na płaszczyźnie dający złudzenie głębi (dali), trójwymiarowości. Można ją tworzyć poprzez zmianę wielkości (plan I, II, III), ułożenie przedmiotów, technikę rysowania lub malowania (układ barw)
RODZAJE PERSPEKTYWY; rzędowa, kulisowa (tj. w teatrze), malarska zwana barwną, powietrzna, zbieżna (linearna - "linea" linia)
Perspektywa rzędowa - pasowa - ( ST. Egipt)
Perspektywa malarska- (barwna) powstaje dzięki dobraniu odpowiedniego zestawu kolorów oraz rozplanowaniu ich na płaszczyźnie w sposób wywołujący złudzenie przestrzeni. barwy ciepłe dają wrażenie "wychodzenia" na pierwszy plan, a barwy zimne "cofają się" tworząc tło i tzw. drugi plan
Perspektywa kulisowa- tworzy wrażenie głębi wykorzystując zjawisko nakładania się płaszczyzn. Plan pierwszy jest widoczny w całości, kolejne widoczne są częściowo, zachodzą na siebie
Perspektywa zbieżna zw. linearną - (czołowa "centralna" - jeden punkt zbiegu , krawędziowa - ukośna "boczna" - dwa punkty zbiegu),/ " z lotu ptaka" linia horyzontu prowadzona bardzo wysoko/ ,/ " żabia"- linia horyzontu prowadzona bardzo nisko/, /"centralna"- punkt zbiegu umieszczony centralnie/, linia horyzontu przebiega równolegle do podstawy na wysokości naszych oczu, na horyzoncie znajduje się punkt zbiegu, do którego zbiegają się linie zbiegu,
Perspektywa powietrzna -/szt. renesansu- tzw. sfumato (zamglenie, wytracanie ostrości konturów) barwa przedmiotów lub pejzażu zmienia się , gdy się oddala i staje się mniej widoczna /stosował ją LEONARDO da VINCI/
GRAFIKA- dzieło wykonane w wielu egzemplarzach (odbitki), z których każdy ma wartość oryginału
Rodzaje TECHNIK GRAFICZNYCH;
DRUK WYPUKŁY - (drzeworyt, linoryt, gipsoryt) - farba jest odbijana na papierze z miejsc, które nie zostały wycięte dłutem
DRUK WKLĘSŁY- (suchoryt, miedzioryt, akwaforta) - farba odbija się na papierze nie
z powierzchni płyty, lecz z rowków wyciętych specjalnymi rylcami lub wytrawionych kwasem w blasze miedzianej. Płytę powleka się farbą, a następnie delikatnie wyciera (farba zostaje
w rowkach)
suchoryt- tzw. sucha igła- używa się stalowej igły i płyty miedzianej
DRUK PŁASKI - (litografia, monotypia) kompozycję odciska się na papierze z całej powierzchni płyty

MALARSTWO
TREŚĆ - to co przedstawia, o czym opowiada
FORMA- w jaki sposób to się robi
Malarstwo realistyczne- przedstawiające (figuratywne) koncentruje się na wiernym przedstawieniu treści dzieła, czyli zgodnym z rzeczywistym wyglądem
Malarstwo abstrakcyjne- nie przedstawiające (nie figuratywne) żadnych kształtów rzeczywistych
Malarstwo rodzajowe- przedstawia sceny z życia codziennego
Malarstwo religijne, historyczne, batalistyczne, marynistyczne (marina)
portret (dzieło przedstawiające wizerunek, podobiznę człowieka uwzględniający cechy fizyczne (wygląd zewnętrzny) i cechy charakteru np. nastrój : oficjalny, prywatny, zbiorowy,
autoportret (wizerunek autora dzieła przez niego samego wykonany),
karykatura - przejaskrawienie cech zewnętrznych wyglądu, charakteru
martwa natura- wybrane zestawienie przedmiotów tworzących kompozycyjną całość
pejzaż- widok, krajobraz przedstawiający naturę, przyrodę, architekturę
TECHNIKI MALARSKIE- fresk, tempera, akwarela, pastele, olejne (sztalugowe - na płótnie), mozaika- technika tworzenia drobnych różnobarwnych kostek kamiennych lub ceramicznych ułożonych na zaprawie
weduta- widok fragmentu miasta, realistyczny /malarstwo weneckie, holenderskie, w Polsce przedstawicielem był BERNARDO BELOTTO CANALETTO
marina- PEJZAŻ MARYNISTYCZNY – przedstawienie malarskie, którego głównym tematem jest morze, widok portu, wybrzeża, bitwy morskiej.
RZEŹBA - DZIEŁO SZTUKI W TRZECH WYMIARACH - oglądane z każdej strony,
wykonywane w różnych materiałach tj. kamień, drewno, glina, gips, odlewy w brązie
Rzeźba jest bryłą, którą modeluje światło. Tworzy zwartą masę wyraźnie odgraniczoną od otaczającej je przestrzeni.
Faktura w rzeźbie ( wygląd bryły i jej powierzchnia) zależy od użytego materiału i narzędzi
Płaskorzeźba - RELIEF - płaska rzeźba oglądana z jednej strony
Forma przestrzenna - RZEŹBA O KONSTRUKCJI OTWARTEJ I SWOBODNEJ - powstaje poprzez konstruowanie spawanie blach, prętów. Nie odgranicza się od otaczającej przestrzeni (jak bryła), ale się z nią wzajemnie przenika
Instalacja - (działanie w przestrzeni) przestrzenny montaż różnych elementów. Wyraża określone treści, chce widzowi coś ważnego przekazać (w jej obręb można wejść)
epoka- zamknięty w określonych ramach czasowych fragment dziejów
styl- indywidualny sposób wypowiadania się twórcy w sztuce zespół cech charakterystycznych dla określonej grupy twórców sposób bycia i zachowania się historyczny pojęcie z zakresu historii sztuki jednoznaczność jakości artystycznych w dziele sztuki jednego twórcy, wielu twórców, okresu lub obszaru zespół cech dla grupy dzieł sztuki powstających w określonym czasie
kanon- ustalona zasada w sztuce, według której zestawia się w określonym porządku poszczególne elementy
ornament - układ motywów zdobniczych, pasowy lub wypełniający płaszczyznę/ rzeźbiony, ryty, malowany, rysowany/
meander- geometryczny ornament o linii ciągłej, załamującej się pod kątem prostym, przypominający labirynt . Stosowany w sztuce starożytnej, renesansie i klasycyzmie.
palmeta- dekoracyjny motyw w kształcie stylizowanego liścia palmy, ułożonego syetrycznie. Występował już w architekturze starożytnej Grecji, pochodzi ze sztuki Bliskiego Wschodu. Stosowany w polichromiach, zwieńczeniach stel, attyk.
arabeska- zawiły ornament roślinny, stylizowany lub abstrakcyjny, wypełniający płaszczyznę
ornament wywodzący się ze starożytnej sztuki hellenistyczno-rzymskiej. Jest to ornament roślinny, w formie stylizowanej wici roślinnej, której często towarzyszą dodatkowe elementy (np. elementy uzbrojenia, owoce, postacie ludzkie).
Arabeska występuje w architekturze, rzemiośle, rzadziej w malarstwie i używana jest głównie do wypełniania płaszczyzn. Z Europy trafiła do świata islamu, gdzie stosowano ją w formie silnie przestylizowanej. Ponowną popularność przeżywała w okresie renesansu i klasycyzmu.
Arabeski wypełniające pilastry (Franz Sales )
Przykłady arabesek można znaleźć np. na Ara Pacis, w Polsce - na nagrobku Jana Olbrachta
i w Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu.
akant- liście akantu odpowiednio ułożone np. porządek koryncki /głowica kolumny/
akant stał się motywem dekoracyjnym w postaci stylizowanego liścia śródziemnomorskiej rośliny (patrz akant (ornament)). Motyw ten występował w architekturze starożytnej Grecji
i Rzymu, później powtarzany był w renesansie, baroku i klasycyzmie.
Akant: dekoracja głowicy kolumny
motyw - część ornamentu stanowiąca pewną całość, powtarzająca się w kompozycji
Rozeta- różyca (fr.) motyw ornamentalny stosowany w architekturze średniowiecznej,
w kształcie kwiatu, którego płatki rozmieszczone są koncentrycznie, ornament architektoniczny w kształcie rozwiniętej róży.
W architekturze gotyku rozetą nazywa się okrągłe okno wypełnione witrażem i ornamentem maswerkowym umieszczone nad głównym portalem kościoła. W Krakowie znajduje się m.in. nad wejściem do Katedry na Wawelu. Francja- katedra NOTRE DAME
U Słowian – w jednej z prostszych form – etniczny symbol solarny, powszechnie stosowany w folklorze jako element zdobniczy.
Nokturn (z łac. nocturnus – nocny, od nox, noctis – noc) – obraz przedstawiający scenę nocną, zwłaszcza w przyrodzie.
Alegoria - w literaturze i sztuce obraz mający, poza dosłownym, sens przenośny, jednoznacznie określony i ustalony konwencjonalnie. Zwykle występuje w formie personifikacji wyposażonej w określone atrybuty, np. alegoria sprawiedliwości - kobieta z przepaską na oczach, z mieczem i wagą.
Popularną alegorią literacką jest np.: przedstawienie żeglugi, podróży jako odpowiednika ludzkiego życia. W bajkach alegoriami ludzkich cech są postacie zwierzęcych bohaterów w sztukach plastycznych, np.: sowa to alegoria mądrości, waga sprawiedliwości. Od symbolu alegoria różni się tym, ze wszyscy rozumiemy ją jednakowo, zaś symbol-wielorako
Sygnatura - znak artysty
Sygnatura to własnoręczny podpis albo charakterystyczny znak pozostawiony przez artystę na obrazie, rzeźbie lub innym dziele plastycznym. Może to być pełne imię i nazwisko, samo nazwisko lub monogram. Niektórzy twórcy zamiast podpisu opatrywali swe dzieła jakimś oryginalnym znakiem, na przykład wizerunkiem zwierzęcia lub figurą geometryczną. Malarze umieszczają zazwyczaj sygnatury w obrębie obrazu; bardzo rzadko - na ramie. Czasami na pierwszy rzut oka trudno jest zauważyć podpis artysty, gdyż - wtopiony w kolorystykę kompozycji - bywa niewidoczny.
Prawdziwa sygnatura jest niezmiernie istotnym elementem przy ustaleniu autorstwa dzieła. Gdy podpis artysty jest dobrze znany, można o wiele łatwiej odróżnić prawdziwy obraz od falsyfikatu. Poza tym sygnatura może być bardzo pomocna przy ustalaniu czasu, w którym powstał obraz. Malarze obok podpisu często umieszczali na obrazie rok, w którym powstał. Zdarzało się, że twórca na przestrzeni lat zmieniał sposób oznaczania swych prac. W sytuacji, gdy mamy obraz z sygnaturą, ale bez daty, i znamy okres, w którym artysta w określony sposób znakował swoje prace, jesteśmy w stanie podać orientacyjną datę powstania obrazu.
Znak plastyczny- przekazuje określoną myśl, ideę, ostrzeżenie, zachętę - zrozumiałe, czytelne
znak prosty - jeden element
znak złożony - dwa lub więcej elementów LOGO
Plakat - dziedzina sztuki ,która łączy treści informacyjne i artystyczne
Architektura -- dziedzina sztuki zajmująca się projektowaniem, wznoszeniem, nadawaniem określonego kształtu i budowlom i wnętrzom
bryła posiada określoną funkcję, czyli przeznaczenie
Architektura sakralna - religijna - świątynie tj. kościoły, cerkwie, meczety, synagogi, grobowce faraonów - piramidy
Architektura świecka - domy, sklepy, muzea, teatry, kina
kopia- jak najwierniejsze odtworzenie dzieła sztuki , w tej samej technice imateriale
oryginał- przeciwieństwo kopii dzieło sztuki sygnowane przez artystę