Współpraca z rodzicami

Wychowanie w rodzinie i w szkole jest tym skuteczniejsze, im mocniej opiera się na współdziałaniu nauczycieli i rodziców. Są to, bowiem dwa podstawowe środowiska wychowawcze liczące się w sposób istotny w życiu dzieci i młodzieży. One dostarczają przeżyć i doświadczeń, do których na ogół wraca się chętnie. Ale i z rodziną, i ze szkołą związane są też przykrości, a nawet dramaty.
Osobliwość wpływów szkoły polega głównie na tym, że naucza i wychowuje zgodnie z obowiązującym regulaminem, programem szkolnym, a więc w sposób planowy i przy pomocy personelu pedagogicznego. Wpływy rodziny nie podlegają na ogół z góry ustalonym przepisom. Każda rodzina dopracowuje się w sposób naturalny pewnego stylu oddziaływania w wyniku pewnych przyzwyczajeń i tradycji.
Na szkole spoczywa obowiązek pomagania rodzicom, którzy nie radzą sobie z wychowaniem dzieci lub też zaniedbują obowiązki rodzicielskie.
Naczelnym celem współdziałania nauczycieli i rodziców jest dążenie do usprawnienia pracy wychowawczej z uczniami, nie tylko z tymi, którzy wykazują trudności, lecz z wszystkimi bez wyjątku.
Innym celem współpracy jest lepsze poznanie przez nauczycieli i rodziców poszczególnych uczniów, zarówno w środowisku szkolnym jak i domowym. Zjednywanie rodziców dla ogółu uczniów jest również bardzo ważne dla usprawnienia pracy wychowawczej w szkole. Mogą oni m.in. pomagać w organizowaniu różnego rodzaju zajęć i imprez uczniowskich, w umożliwianiu zwiedzania zakładów pracy, w przygotowywaniu wycieczek, uroczystości szkolnych, zawodów sportowych.
Dzięki współpracy nauczycieli i rodziców:
- umacnia się więź emocjonalna podczas wspólnie wykonywanych zadań,
- następuje wymiana opinii i spostrzeżeń np. w sprawie rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego uczniów
- sugeruje się rodzicom określone formy oddziaływań wychowawczych, aby pomóc dzieciom w nauce i zachowaniu
- łatwiej zrozumieć nauczycielom stosunek ucznia do swej rodziny oraz jej oczekiwań wobec niego
Nauczyciel spotykając się z rodzicami uzgadnia działania wychowawcze, czyli następuje ujednolicenie wymagań stawianych uczniom przez nauczycieli i rodziców zwłaszcza w dziedzinie wychowania moralnego, społecznego, estetycznego a więc w sferze oddziaływań kształtujących u dzieci określone wartości, oceny, zasady, normy.
Wiele szkół osiąga zadowalające wyniki w działalności dydaktyczno-wychowawczej dzięki należycie zorganizowanej współpracy z rodzicami, są jednak i takie szkoły, w których współdziałanie nie jest zadowalające. Wszelką współpracę paraliżuje na ogół zbytnie obarczanie odpowiedzialnością za wychowanie wyłącznie nauczycieli lub wyłącznie rodziców. Częściej rodzice niż nauczyciele zrzucają z siebie odpowiedzialność za prawidłowy rozwój osobowości dzieci i młodzieży, uważając, że szkoła dysponuje tak przemożnymi możliwościami wywierania wpływów wychowawczych, iż sama jest w stanie zadbać o ich właściwy rozwój. Taką sytuację dzieci szybko wyczuwają i zaczynają wymykać się spod kontroli rodziców a z czasem i nauczycieli.
Nierzadko spotykanym objawem niedomagań szkoły i rodziny jest traktowanie współdziałania nauczycieli i rodziców w sposób doraźny (wywiadówki i spotkania z rodzicami dzieci sprawiających trudności wychowawcze). W wielu szkołach prowadzi się pedagogizację rodziców, zaprasza ich na uroczystości czy imprezy szkolne, angażuje do działań na rzecz szkoły i środowiska. Najczęściej są to jednak tylko doraźne akcje.
Głównym warunkiem skutecznego współdziałania nauczycieli i rodziców jest rozmowa. Jest ona często pierwszym osobistym kontaktem między rodzicami i nauczycielami.
Poprawnie przebiegająca rozmowa może oddać obu stronom niejedną usługę np:
- pomóc w lepszym poznaniu się, a zwłaszcza w poznaniu samych uczniów
- pogłębić wzajemne zaufanie
- łagodzić u rodziców napięcia psychiczne spowodowane trudnościami dziecka
- przełamać uczucie osamotnienia u rodziców w pracy wychowawczej z dzieckiem
- ograniczać błędy wychowawcze rodziców i nauczycieli
- pomóc w bardziej jednolitym i zwartym oddziaływaniu pedagogicznym szkoły i domu.
Tematem rozmów nauczycieli i rodziców są najczęściej warunki materialne i mieszkaniowe rodziny, sposób spędzania wolnego czasu, stan zdrowia dziecka, atmosfera wychowawcza panująca w domu, w tym m.in. konflikty małżeńskie, a powinny być przede wszystkim pozytywne aspekty zachowania uczniów. Nauczyciele, którzy nie potrafią dopatrzyć się u dzieci pozytywnych zachowań, nie znają ich z pewnością dokładnie. To samo dotyczy rodziców.
Niezmiernie ważnym warunkiem poprawnie przebiegającej rozmowy jest okazywanie sobie właściwych postaw i oczekiwań, czyli ta rozmowa, w której dominują elementy dyskusji.
Ze względu na spełnianą funkcję wyróżnia się następujące rodzaje rozmów:
- towarzyską, (prowadzoną doraźnie przy różnych sytuacjach)
- taką, której celem jest poinformowanie rozmówcy o jakiejś sprawie
- rozmowę, mającą na celu przeprowadzenie konsultacji pedagogicznej
- rozmowę, w wyniku której pragnie się podjąć wspólnie decyzję w ważnej sprawie

Najczęstszymi błędami w przeprowadzeniu rozmowy są:
- dyrygowanie tzn. udzielanie rad w formie pouczeń, wydawanie upomnień
- debatowanie – toczenie sporów i trwanie z uporem przy własnym stanowisku
- dogmatyzowanie – powoływanie się na autorytety
- generalizowanie – ocenianie jednostek według schematu
- monologizowanie
- abstrahowanie czyli ogólne, mało konkretne wyrażanie się i używanie języka naukowego.
Wizyty domowe nie cieszą się tak wielkim uznaniem jak rozmowy, ale w sytuacjach trudnych wychowawczo są one koniecznością. Pozwalają obiektywne ocenić całokształt warunków domowych, poznać bardziej rodziców, zbadać przyczyny zaniedbań ucznia w nauce.
Najbardziej popularnymi, pośrednimi formami współpracy szkoły i domu są kontakty nauczycieli z rodzicami za pomocą dzienniczka ucznia i rozmowy telefoniczne. Znacznie rzadziej praktykowane jest porozumiewanie się listowne.