Program zajęć korekcyjno-kompensacyjnych dla dzieci z opóźnionym / zaburzonym rozwojem ruchowym

PROGRAM ZAJĘĆ KOREKCYJNO - KOMPENSACYJNYCH DLA DZIECI
Z OPÓŹNIONYM / ZABURZONYM ROZWOJEM RUCHOWYM

(zaburzenia lateralizacji, orientacji przestrzennej
i koordynacji wzrokowo – ruchowej)

CEL GŁÓWNY: wyrównywanie deficytów rozwojowych, zapobieżenie wystąpieniu „rozwiniętej” dysleksji w późniejszych etapach edukacji szkolnej i związanych z tym zaburzeń emocjonalno-motywacyjnych powstałych na skutek niepowodzeń szkolnych;

CELE BEZPOŚREDNIE:
- Usprawnianie zaburzonych / opóźnionych funkcji ruchowych, wzrokowo przestrzennych;
- Podniesienie motywacji do nauki, wzbudzenie motywacji do osiągnięć poprzez umożliwienie uzyskania „sukcesu”, wzmocnienie poczucia własnej wartości;
- Kształtowanie umiejętności samoobsługi, zdobycie przez dziecko umiejętności i nawyków związanych z higieną, ubieraniem się, jedzeniem, kulturą osobistą, korzystania z różnych narzędzi i pomocy szkolnych;
- Kształtowanie umiejętności współżycia w grupie, nawiązywania innych kontaktów społecznych, umiejętności radzenia sobie w miejscach publicznych, wyrabianie umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach życiowych;

OSOBY WSPÓŁPRACUJĄCE W REALIZACJI PROGRAMU: personel medyczny (lekarz prowadzący, rehabilitanci, psycholog), personel szkolny (nauczyciele nauczania zintegrowanego, wychowawcy Pozalekcyjnego Zespołu Zajęć Wychowawczych (PZZW), logopeda szkolny);

CZAS REALIZACJI PROGRAMU: turnus sanatoryjny (4 – 8 tygodni); turnus szpitalny (3 – 7 tygodni);
lekcje nauczania zintegrowanego, gimnastyka korekcyjna, terapia zajęciowa, PZZW, zajęcia indywidualne i grupowe, codzienne sytuacje: higiena, ubieranie się, wyjścia na spacery, zajęcia na wolnym powietrzu, na basenie;

ADRESACI PROGRAMU: uczniowie I – III klasy szkoły podstawowej z zaburzonym / opóźnionym rozwojem ruchowym przyjeżdżającym do sanatorium bez opracowanego programu zajęć w tym zakresie (np. tylko zalecenia w opiniach PPP); Uczniowie z ryzykiem dysleksji;

DZIAŁANIA ZWIĄZANE Z PRZYGOTOWANIEM I REALIZACJĄ PROGRAMU:
• Zgromadzenie wstępnych informacji o uczniu podczas przyjęcia do sanatorium - rozmowa z rodzicem / opiekunem prawnym wg obowiązującego kwestionariusza (w załączeniu), uzyskanie pisemnej ich zgody na włączenie ucznia do zajęć terapeutycznych;
• Analiza zebranych dokumentów (opinia PPP, wychowawcy klasy szkoły macierzystej);
• Konsultacja z personelem medycznym: informacje zdrowotne, przeciwwskazania i potrzeby, możliwość włączenia elementów niniejszego programu do procesu rehabilitacyjnego;
• Ustalenie harmonogramu spotkań z uwzględnieniem zajęć rehabilitacyjnych, lekcji szkolnych, zajęć wychowawczych na oddziale, możliwości psychofizycznych uczniów;
• Dobór niezbędnych pomocy i opracowanie zestawu zadań i ćwiczeń dla osób współpracujących;
• Opracowanie dokumentowania zajęć (teczka ucznia);

REALIZACJA PROGRAMU:

Lp. Tytuł modułu Liczba godzin / czas realizacji Koordynator Osoba współpracująca Uwagi
1. Zajęcia wstępne – integracja grupy
• Nawiązanie kontaktu z uczniami, utworzenie grupy, zawarcie kontraktu;
• Zajęcia integracyjne (przykłady): „GRA W IMIONA” - uczestnicy siadają w kręgu, pierwsza osoba mówi: nazywam się... Następna mówi: nazywam się..., a to jest... i wskazuje swojego poprzednika; Przy drugim okrążeniu do imienia dodaje się coś charakterystycznego o sobie, np.: jestem śpiewająca Zosia, a to jest wysoki Tomek;; „ZGADNIJ O KOGO CHODZI” – jedna z osób staje plecami do pozostałych, a ktoś inny opisuje jednego z uczestników grupy (pozytywny obraz). W ciągu określonego czasu osoba stojąca tyłem musi zgadnąć, o kogo chodzi. Kiedy zgadnie, wybiera następną osobę, która ma się odwrócić; WARIANT: osoba stojąca tyłem zamiast słuchać opisu, może sama zadawać pytania; „ZAGRAJ W SWOJE IMIĘ” – uczestnicy tworzą koło; jedna osoba wchodzi do środka przedstawia się i pokazuje, jak się czuje w danym momencie. W tym samym czasie reszta mówi jej imię i pokazuje to samo co ona. Osoba ze środka wybiera następną, która wejdzie do kręgu; WARIANT: pokazywać można dowolne rzeczy, np. to co się lubi robić, jakieś zwierzę itp.
45 min.
Pierwsze dni pobytu Osoba prowadząca Pedagog szkolny
Wychowawca PZZW
Nauczyciel zintegr. Większość zabaw integracyjnych wykonywana w ramach PZZW;
W miarę możliwości - włączenie do zabaw uczniów spoza grupy celem zapobieżenia wystąpienia efektu „stygmatyzacji”;
2. Terapia zaburzonych funkcji ruchowych
a) Ćwiczenia ogólnej sprawności ruchowej:
• usprawnianie koordynacji ruchowej i kontroli nad własnym ciałem (bieganie po różnorodnym podłożu; podskoki obunóż i na jednej nodze; ćwiczenia równoważne; przeskakiwanie przeszkód; zeskakiwanie z różnych wysokości; czołganie się, chodzenie na czworakach);
• rozluźnianie napięć mięśniowych (wymachy, krążenie ramion; umiejętność rozróżniania napiętych i rozluźnionych mięśni – „przylot i odlot bocianów”, „idziemy wysoką trawą”, „nauka pływania”, „drzewa na wietrze”; elementy Dennisona), zajęcia z masażystą;
• ćwiczenia dotyczące celowości ruchów i umiejętności ich dostosowywania do wymagań zadania (bieg do celu z wykonywa-niem podanych czynności; rzuty piłeczkami do celu – ręką prawą, lewą; dużą piłką oburącz; poruszanie się po torze przeszkód; chwytanie piłki z jednoczesnym wykonaniem jakiegoś polecenia, „zabawa w pranie i prasowanie”, „zabawa w gotowanie obiadu”);
• uczestnictwo w ogólno-sanatoryjnych i oddziałowych grach i zabawach ruchowych organizowanych w trakcie pobytu w sanatorium (tenis stołowy, piłka nożna, piłkarzyki stołowe, piłka chińska, zabawy, dyskoteki itd.)
b) Ćwiczenia małej motoryki:
• czynności samoobsługowe (mycie rąk; zawiązywanie kokardek; zapinanie guzików; sznurowanie butów; zakręcanie i odkręcanie kranu lub nakrętek) i związane z spożywaniem posiłków (np. posługiwanie się widelcem, nożem – krojenie, smarowanie);
• ćwiczenia precyzji ruchów palców i rąk (nawlekanie koralików; przewlekanie sznurków; ugniatanie papierowych kul; zabawy plasteliną; wycinanki i wydzieranki; posługiwanie się nożyczkami),
• ćwiczenia ruchów nadgarstka (np. nawijanie skakanki na nadgarstek; zwijanie kłębka wełny lub sznurka).
Ćwiczenia grafomotoryczne:
• ćwiczenia dużych ruchów pisarskich, ruchów rozmachowych (kreślenie ruchów i liter w powietrzu; kreślenie dużych form kredą na tablicy, pędzlem, palcem; pogrubianie konturów; zamalowywanie farbami dużych płaszczyzn: kartonów, gazet, arkuszy szarego papieru dużym pędzlem, zamalowywanie dużej przestrzeni ograniczonej konturem, pogrubianie konturów dużych form geometrycznych i dużych rysunków, malowanie dużych form kolistych z zachowaniem kierunku pisania owali liter, malowanie dużych form falistych i szlaków),
• ćwiczenia drobnych ruchów dłoni i palców (kolorowanie ma-łych powierzchni; kreskowanie i kropkowanie; kopiowanie; rysowanie po śladzie; labirynty), „Raczek” – zeszyt magnetyczny;
• ćwiczenia płynnych, ciągłych ruchów pisarskich (np. obrysowywanie szablonów; rysowanie szlaczków; rysowanie po śladzie; łączenie punktów; wpisywanie liter w leniwą ósemkę, rysowanie kół, owali w różnych odmianach).

W zależności od rodzaju zajęć:
- kilka razy dziennie (np. samoobsługa);
- kilka razy w tygodniu (np. ćwiczenia ogólne);
- 2 – 3 razy w tygodniu 10 – 20 min. (np. ćwiczenia grafomotoryczne);

Osoba prowadząca
Pedagog szkol-ny (a, b)
Wychowawca PZZW (a, b)
Personel medyczny – rehabilitant, masażysta (a)
Nauczyciel zintegr. (a, b)
Zajęcia w ramach PZZW, ćwiczeń rehabilitacyjnych, gimnastyki śród-lekcyjnej, czy zajęć plastycznych, muzycznych, kółko plastyczne;
Zajęcia w grupie, lub indywidualne;
3. Terapia zaburzonych funkcji wzrokowych i przestrzennych
• Wyrobienie i utrwalenie schematu ciała; strona prawa i lewa, góra i dół (oznaczenie jednej ręki; odtwarzanie prostych pozycji ułożenia ciała przez naśladowanie, wg rysunkowego schematu lub zgodnie z instrukcją – te ostatnie: ćwiczenie koordynacji słowno – ruchowej np. prawą ręką pokaż prawe oko, ucho, kolano; Po dobrym opanowaniu: lewą ręką dotknij prawego ucha, oka);
• Ćwiczenia orientacji w przestrzeni - wprowadzenie określeń: za, przed, pod, nad, z tyłu, z przodu, obok (poruszanie się wg poleceń; odpowiednie manipulowanie przedmiotami zgodnie z poleceniami: podaj koledze piłkę pod..., podaj piłkę koledze nad..., z prawej, lewej strony... do przodu, do tyłu...). Układanie na stoliku różnych przedmiotów po podzieleniu go na część lewą, prawą, górę i dół;
• Wyrobienie i utrwalenie schematu ciała osoby stojącej na-przeciwko (ćwiczenia przed lustrem - po opanowaniu wcześniejszych etapów; ćwiczenia z osobą stojącą naprzeciw).
• Ćwiczenia w orientacji na płaszczyźnie: pionowej (np. tabli-ca), poziomej (ławka) - rysunki pod dyktando; odpoznawanie, różnicowanie i klasyfikowanie materiału graficznego-figur, znaków litero-podobnych, liter, cyfr; zabawa zegarowa;
• Równoważenie stron ciała (ćwiczenia równoważne; rysowanie oburącz; leniwa ósemka; elementy Dennisona).
• Ćwiczenia percepcji wzrokowej (odnajdywanie tych samych przedmiotów na obrazkach; szukanie różnic w obrazkach; odrzuca-nie obrazka różniącego się od pozostałych; odpoznawanie przed-miotów na obrazkach („Od obrazka do słowa”); układanki, mozaiki, klocki układane wg wzoru; układanie historyjek obrazkowych (tworzenie komiksu z gotowych elementów typu obrazek, dymek, napis); ćwiczenia z materiałem literopodobnym i literowym).
• Ćwiczenia pamięci wzrokowej (odtwarzanie układów obrazków, układów przedmiotów, elementów graficznych, nawlekanie kolorowych korali zgodnie z podanym wzorem, wyliczanie zapamiętanych elementów; zauważanie zmian w zapamiętanym obrazie; gry typu „memory”).
• Zajęcia z wykorzystaniem technologii komputerowej – pro-gramy graficzne (rysowanie), edukacyjne; W miarę możliwości codziennie 20 – 45 min. – minimum 3 razy w tygodniu; Osoba prowadząca Pedagog szkol-ny
Wychowawca PZZW
Nauczyciel zintegr. Zajęcia grupowe w ramach PZZW, lekcji, zajęć indywidualnych
4. Profilaktyka i terapia zaburzeń sfery emocjonalno-motywacyjnej
• Motywowanie do pracy korekcyjnej w ramach prowadzonych zajęć;
• Pokazywanie, docenienie nawet niewielkich efektów pracy (urządzenie wystawy prac na oddziale, na gazetce szkolnej);
• Docenianie wysiłku wkładanego przez dziecko w pokonywanie trudności dydaktycznych;
• Omawianie ewentualnych niepowodzeń szkolnych, trudności w kontaktach rówieśniczych, oraz pomoc i wsparcie w ich pokonywaniu;
• Radzenie sobie ze stresem (ćwiczenia wyciszające, relaksujące);
• Kształtowanie pozytywnych postaw nauczycieli, rówieśników i personelu medycznego wobec problemów ucznia z zaburzeniami rozwoju ruchowego;
• Konsultacje z nauczycielami w celu dostosowania wymagań edukacyjnych (wskazówki do pracy, przykładowe ćwiczenia, wymiana doświadczeń, obserwacji z zachowań uczniów);
• Współpraca z psychologiem sanatoryjnym (omówienie szczególnych trudności (np. wystąpienie dodatkowych zaburzeń typu trudności z koncentracją, cechy nadpobudliwości psychoruchowej), ustalenie oddziaływań;
• Kontakt z rodzicami dzieci uczęszczających na zajęcia; W trakcie całego pobytu Osoba prowadząca Pedagog szkol-ny
Wychowawca PZZW
Psycholog sanatoryjny Zajęcia grupowe i indywidualne -

CZYNNOŚCI ZWIĄZANE Z ZAKOŃCZENIEM PROGRAMU:
• podsumowanie przebiegu zajęć z uczniami;
• sporządzenie oceny opisowej osiągnięć uczniów (poinformowanie nauczycieli / wychowawców szkół macierzystych o postępach uczniów)
• przygotowanie dyplomów dla uczestników zajęć („za wytrwałość i udział w...”, „za systematyczność i udział w...”, „za osiągnięcia w...” itp.)
• poinformowanie rodziców o efektach prowadzonych zajęć, przekazanie wskazówek do dalszej pracy w domu, oraz o konieczności ewentualnego kontynuowania zajęć prowadzonych przez specjalistę;
ZAMIERZONE EFEKTY PROGRAMU:
• zwiększenie sprawności ruchowej (motoryka duża i mała);
• wzrost poziomu osiągnięć szkolnych (w późniejszym okresie czasu);
• osiągnięcie wyższego poziomu umiejętności czytania i pisania (tempo, płynność – j.w.);
• podniesienie poziomu graficznego pisma (również w późniejszym okresie czasu);
• podniesienie motywacji do nauki (na bieżąco);
• opanowanie umiejętności radzenia sobie z napięciem emocjonalnym, oraz:
• ukształtowanie u uczniów poczucia odpowiedzialności za przebieg i efekty zajęć (przy kontynuowaniu ćwiczeń);
• wdrażanie do samodzielności (na bieżąco).