Program zajęć przygotowujący uczniów do egzaminu gimnazjalnego "Chemia - biologia w pigułce"

Wstęp

Egzamin gimnazjalny jest ważnym etapem w życiu każdego ucznia. Decyduje on o możliwościach dalszego rozwoju poprzez wybór odpowiedniej szkoły średniej. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom uczniów, pragnąc pomóc im w uzyskaniu jak najlepszych wyników na egzaminie kończącym gimnazjum, opracowałam ten program. Najważniejszym jego elementem jest usystematyzowanie, uzupełnienie wiedzy z dziedziny chemii i biologii zdobytej w ramach lekcji chemii i biologii w gimnazjum.

Zajęcia przewidziane są dla:

- uczniów trzeciej klasy gimnazjum chcących przypomnieć sobie oraz uzupełnić wiedzę z zakresu chemii i biologii wymaganą na egzaminie gimnazjalnym. Zajęcia odbywać się będą 1 raz w tygodniu od września do połowy kwietnia.

Realizowane cele dydaktyczno – wychowawcze:

1. Cel poznawczy – utrwalenie wiadomości z działów:

Chemia

Substancje i ich przemiany.
Wewnętrzna budowa materii.
Woda i roztwory wodne.
Kwasy.
Wodorotlenki.
Sole.
Węgiel i jego związki z wodorem.
Pochodne węglowodorów.
Substancje o znaczeniu biologicznym.

Biologia

Biologia nauka o życiu.
Jedność i różnorodność organizmów.
Bakterie i wirusy. Organizmy beztkankowe.
Świat roślin.
Świat bezkręgowców.
Świat kręgowców.
Organizm człowieka. Skóra – powłoka organizmu.
Aparat ruchu.
Układ pokarmowy.
Układ krążenia.
Układ oddechowy.
Układ wydalniczy.
Regulacja nerwowo – hormonalna.
Narządy zmysłów.
Rozmnażanie i rozwój człowieka.
Zdrowie a cywilizacja.
Genetyka.
Ewolucja życia.
Ekologia.
Człowiek i środowisko.

Dodatkowo:
• analiza doświadczeń chemicznych związanych z różnymi działami chemii,
• analiza doświadczeń biologicznych: określenie problemu badawczego, postawienie hipotezy, wyciąganie wniosków,
• mikroskopowanie,
• rozwiązywanie testów egzaminacyjnych.

2. Cel kształcący – nabywanie i doskonalenie umiejętności w zakresie:

• planowania własnej, systematycznej pracy,
• formułowania problemów i hipotez oraz rozwiązywania ich różnymi metodami,
• logicznego rozumowania – własna analiza doświadczeń na podstawie pojęć chemicznych i biologicznych,
• kształtowania badawczego sposobu myślenia,
• samokształcenia - zdobywanie informacji z różnych źródeł.

3. Cel wychowawczy – kształtowanie poglądów dotyczących:

• odpowiedzialności za wyniki własnej edukacji,
• rozwijanie zainteresowań poznawczych i postaw twórczych,
• posługiwania się zdobytą wiedzą,
• dokładności i dociekliwości podczas pracy teoretycznej i doświadczalnej,
• współpracy w grupie w czasie rozwiązywania zadań i problemów,
• tolerancji w stosunku do odmiennego zdania innych, dotyczącego rozwiązywanego problemu.

Procedury osiągania celów

W celu osiągnięcia założonych celów zostaną wykorzystane w pracy z uczniem następujące elementy:

Środki dydaktyczne – podręczniki, ćwiczenia, vademecum z chemii i biologii, Internet, plansze dydaktyczne, ćwiczeniowe modele człowieka, testy.
Formy pracy – zespołowa – zajęcia z nauczycielem, indywidualna – samodzielna praca w domu, praca z literaturą fachową, podręcznikiem, zeszytem ćwiczeń, zbiorem zadań, praca z Internetem.

Metody pracy:
- problemowa:
• rozwiązywanie zadań, testów i arkuszy egzaminacyjnych,
• dyskusja,
- podająca:
• wykład,
• praca z materiałem źródłowym,
• praca z materiałami multimedialnymi,
• wyszukiwanie wiadomości w Internecie,
• samodzielne wykonywanie doświadczeń, preparatów mikroskopowych (pod nadzorem nauczyciela).

Szczegółowy plan pracy

Chemia

1. Substancje i ich właściwości.

Cele
Przypomnienie:
- właściwości podstawowych substancji chemicznych i ich zastosowanie: tlen, dwutlenek węgla, azot, wodór, gazy szlachetne,
- terminów: mieszaniny jednorodne i niejednorodne, związek chemiczny, pierwiastek, reakcja chemiczna, przemiana fizyczna, metale niemetale
- obliczania gęstości

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
- uczeń potrafi określić właściwości i zastosowanie podstawowych substancji
-zna podstawowe terminy,
-potrafi wykonywać obliczenia gęstości

2. Wewnętrzna budowa materii.

Cele
Przypomnienie:
- obliczeń masy cząsteczkowej, składu procentowego substancji, stosunku masowego substancji,
-odczytywania informacji z układu okresowego,
-prawa stałości składu związku chemicznego i prawa zachowania masy

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
- uczeń wykonuje obliczenia chemiczne,
-odczytuje informacje z układu okresowego,

3. Reakcje chemiczne.

Cele
Przypomnienie:
-znaczenia wartościowości w pisaniu wzorów związków,
-wiązań chemicznych i równań reakcji chemicznych,

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
- uczeń pisze wzory związków i równania reakcji chemicznych,
-zna znaczenie tworzenia wiązań chemicznych.

4. Woda i roztwory wodne.

Cele
Przypomnienie:
-właściwości wody, budowy cząsteczki wody,
-rodzajów roztworów i czynników wpływających na szybkość rozpuszczania substancji w wodzie,
-odczytywania wartości z krzywych rozpuszczalności substancji,
-definicji stężenia procentowego i jego obliczania.

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, obliczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń zna właściwości i budowę cząsteczki wody,
-wie jakie są rodzaje roztworów,
-potrafi odczytywać informację z wykresów krzywych rozpuszczalności substancji,
-potrafi obliczać zadania dotyczące stężeń procentowych substancji.

5. Kwasy i zasady.

Cele
Przypomnienie:
- informacji dotyczących kwasów i zasad: wzory, równania reakcji ich otrzymywania oraz zastosowania kwasów i zasad,
-pH roztworów

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń zna podstawowe kwasy i zasady, ich zastosowania oraz pH roztworów.

6. Sole.

Cele
Przypomnienie:
-sposobu pisania i nazewnictwa soli,
-sposobów otrzymywania soli i ich zastosowania

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń zna podstawowe informacje dotyczące soli

7. Węgiel i jego związki z wodorem.

Cele
Przypomnienie:
-wzorów i nazewnictwa węglowodorów nasyconych i nienasyconych,
-właściwości, otrzymywania i zastosowania przedstawicieli węglowodorów nasyconych i nienasyconych.

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń potrafi pisać wzory i nazwy alkanów, alkenów i alkinów, zna szeregi homologiczne tych związków i właściwości, sposoby otrzymywania, zastosowania ich przedstawicieli.

8. Pochodne węglowodorów i substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym.

Cele
Przypomnienie:
-pochodnych węglowodorów i substancji chemicznych o znaczeniu biologicznym: wzory, nazewnictwo, szeregi homologiczne, przedstawiciele i ich właściwości i zastosowanie.

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń zna rodzaje pochodnych węglowodorów, potrafi je rozróżnić i zaliczyć do danej grupy.
-zna substancje mające znaczenie biologiczne.

9. Doświadczenia (3 godz)

Cele
Przypomnienie doświadczeń realizowanych na zajęciach chemii i ich omówienie.

Formy realizacji
- wykonywanie doświadczeń i ich analiza.

Osiągnięcia
- uczeń zna cele doświadczeń, potrafi je analizować, wyciągać wnioski

Biologia

1. Budowa i funkcjonowanie komórki.

Cele
Przypomnienie:
-budowy i funkcjonowania komórki roślinnej, zwierzęcej, bakterii i grzyba
-różnice pomiędzy poszczególnymi komórkami.

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń zna budowę i funkcjonowanie oraz różnice w komórkach roślin, zwierząt, bakterii i grzyba.

2. Tkanki roślinne i zwierzęce

Cele
Przypomnienie:
-rodzajów i funkcji tkanek roślinnych i zwierzęcych.

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń zna rodzaje tkanek i pełnione przez nie funkcje.

3. Bakterie, wirusy, protisty, glony, grzyby, porosty

Cele
Przypomnienie:
-budowy bakterii i wirusów i ich znaczenia,
-przedstawicieli protistów: pierwotniaki, protista roślinopodobne, śluzowce
-glonów jak przedstawicieli trzech królestw,
-budowy i znaczenia grzybów i porostów

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń zna budowę, funkcjonowanie, znaczenie bakterii, wirusów, grzybów, porostów i protistów.

4. Świat roślin

Cele
Przypomnienie:
-budowy, znaczenia i cyklu rozwojowego roślin: mszaki, paprotniki, rośliny nagonasienne i okrytonasienne
-budowy liścia, korzenia i łodygi roślin.

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń zna budowę i znaczenie roślin różnych gatunków.

5. Bezkręgowce i kręgowce

Cele
Przypomnienie:
- różnorodności gatunkowej świata bezkręgowców: gąbki i parzydełkowce; płazińce i nicienie; pierścienice; stawonogi; mięczaki
-różnorodności gatunkowej świata kręgowców: ryby, płazy, gady, ptaki, ssaki.

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń zna różnorodność świata bezkręgowców i kręgowców

6. Budowa i funkcjonowanie organizmu człowieka (3 godz)

Cele
Przypomnienie:
- budowy i funkcji układów organizmu człowieka: szkieletowy, mięśniowy, pokarmowy, krwionośny, oddechowy, wydalniczy, nerwowy i narządy zmysłów, rozrodczy.

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń zna budowę i funkcje układów narządów tworzących organizm człowieka

7. Genetyka

Cele
Przypomnienie:
- terminologii: genetyka, DNA, RNA, mitoza, mejoza, mutacje, choroby genetyczne,
-przebiegu replikacji DNA, mitozy i mejozy,
-sposobów dziedziczenia cech i płci oraz chorób sprzężonych z płcią,
-znaczenia mutacji.

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń zna kluczową terminologię dotyczącą genetyki
-zna przebieg: replikacji DNA, mitozy i mejozy
-zna sposoby dziedziczenia cech i płci,
-zna choroby sprzężone z płcią
-wie co to są mutacje

8. Ewolucja życia

Cele
Przypomnienie:
-dowodów pośrednich i bezpośrednich na istnienie ewolucji,
-pochodzenia człowieka
Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń zna dowody pośrednie i bezpośrednie na istnienie ewolucji

9. Ekologia

Cele
Przypomnienie:
-czym zajmuje się ekologia,
-cech populacji,
-jakie są zależności wewnątrzgatunkowe,
-antagonistycznych i nieantagonistycznych zależności miedzy gatunkami
-zagadnień dotyczących ekosystemów

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń wie czym zajmuje się ekologia
-zna cechy populacji,
-wie jakie są zależności wewnątrzgatunkowe organizmów oraz antagonistyczne i nieantagonistyczne zależności między gatunkami,
-wie co to są ekosystemy, zależności pokarmowe organizmów, biomy i jak krąży materia i przepływa energia w ekosystemie

10. Ochrona środowiska

Cele
Przypomnienie:
- zagadnień dotyczących zanieczyszczeń, sposobów ich usuwania i ochrony atmosfery, wód i gleby.

Formy realizacji
- pogadanka, dyskusja dydaktyczna, ćwiczenia, rozwiązywanie testów podsumowujących dane zagadnienie.

Osiągnięcia
-uczeń zna przyczyny i skutki zanieczyszczeń atmosfery, wód i gleby,
-zna sposoby usuwania zanieczyszczeń i sposoby ochrony środowiska przyrodniczego.

11. Doświadczenia, mikroskopowanie. (3 godz)

Cele
Przypomnienie doświadczeń realizowanych na zajęciach biologii i ich omówienie np: przewodzenie wody przez rośliny, osmoza, kiełkowanie nasion itp.oraz obserwacja preparatów mikroskopowych

Formy realizacji
- wykonywanie doświadczeń i ich analiza oraz preparatów mikroskopowych i ich obserwacja.

Osiągnięcia
- uczeń zna cele doświadczeń, potrafi je analizować, wyciągać wnioski,
-umie wykonywać i obserwować preparaty mikroskopowe,
-prawidłowo posługuje się mikroskopem.

Przewidywane osiągnięcia

Uczniowie uczęszczający na zajęcia przypomną, usystematyzują i uzupełnią swoją wiedzę z przedmiotów chemii i biologii, co pomoże im osiągnąć lepsze wyniki na egzaminie gimnazjalnym.

Ewaluacja

Ewaluacja programu będzie przebiegać na bieżąco w trakcie realizacji programu i w zależności od potrzeb zgłaszanych przez uczniów. Na koniec pierwszego semestru przeprowadzona będzie ankieta, dzięki której będę mogła modyfikować zajęcia w następnym semestrze.

Proponowany wykaz podręczników i pomocy naukowych wykorzystywanych na zajęciach i w samodzielnej pracy ucznia w domu


Literatura:
• Podręczniki i zbiory zadań do gimnazjum: chemia - „Chemia nowej ery” część 1,2,3, biologia - „Puls życia” część 1,2,3, Wydawnictwo Nowa Era,
• Egzamin gimnazjalny Chemia, Trening przed egzaminem, Wydawnictwo WSiP,
• Egzamin gimnazjalny Biologia, Trening przed egzaminem, Wydawnictwo WsiP,
• Vademecum, egzamin gimnazjalny, chemia, Wydawnictwo Operon,
• Vademecum, egzamin gimnazjalny, biologia, Wydawnictwo Operon.

Bibliografia

• H. Komorowska, Konstrukcja, realizacja i ewaluacja programu nauczania, Warszawa 1995r.
• H. Komorowska, O programach prawie wszystko, WSIP, Warszawa 1999r.
• M. Szczepańska, Program autorski – jak go napisać, IMAGE 1999r.