Uczeń autonomiczny

„Jeśli dasz człowiekowi rybę, nakarmisz go na jeden dzień.
Jeśli nauczysz go łowić, nakarmisz go na całe życie.”
(Confucjusz, 551-479 BC)


Jestem nauczycielką języka angielskiego, z pełną świadomością wybrałam ten zawód i dlatego tez z ogromną pasją i zamiłowaniem ten zawód wykonuję. Dlatego tez moje zainteresowania dotyczą głownie metodyki nauczania, metod i strategii pozwalających ułatwić uczniom naukę a mi prace. Obecnie polskie szkolnictwo nadal stawia czoło problemowi reformy edukacji. Wiadomo, to, co jest nowe, nieznane zawsze budzi obawy. Miedzy innymi odchodzimy od wiedzy encyklopedycznej, tak bardzo zakorzenionej w nauczaniu, a przechodzimy do nauczania jak się uczyć i jak zdobyć praktyczne umiejętności. Z tego powodu zaczęłam coraz bardziej interesować się sposobami, jakimi nauczyciele języka angielskiego, a także innych przedmiotów, mogą zmienić metody nauczania, aby dotrzymać kroku zmianom edukacyjnym. Zainteresowałam się tematem ucznia autonomicznego – niezależnego.
Uczeń niezależny jest jednym z czołowych celów edukacyjnych współczesnej metodyki nauczania, uczeń, który:
• świadomy jest możliwości edukacyjnych dostępnych poza klasa,
• jest wstanie ocenić swoje postępy,
• bierze aktywny udział diagnozowaniu swoich potrzeb,
• wyznacza sobie cele,
• rozróżnia i ocenia różnorodne materiały niezbędne do nauki
• wybiera i wprowadza rożne strategie nauczania
• Innymi słowy, idealny uczeń
Prawdopodobnie nikt nie ma wątpliwości, iż autonomia ucznia jest celem pożądanym z wielu powodów: filozoficznych, pedagogicznych oraz praktycznych. Filozoficznym uzasadnieniem autonomii jest przekonanie, iż uczeń ma prawo do dokonywania wyborów dotyczących każdej sfery życia, a wiec również nauki. Promowanie autonomii ucznia jest uzasadnione ze względów pedagogicznych, jako że uczniowie, którzy biorą udział w podejmowaniu decyzji i dokonywaniu wyborów czują się znacznie pewniej i bezpiecznie podczas procesu zdobywania wiedzy. Praktycznym argumentem popierającym promowanie niezależności ucznia jest proste stwierdzenie ze nauczyciel nie zawsze może być przy uczniu wiec uczeń musi nauczyć się radzić sobie sam.
W tym momencie pojawia się jednak pytanie: „jak osiągnąć ten idealny stan ucznia autonomicznego.?” Po pierwsze, wszyscy musimy zdać sobie sprawę ze autonomia ucznia nie jest sprawa „wszystko albo nic.” Pewni uczniowie mogą odrzucać, odmówić bycia niezależnym; mogą w rzeczywistości wybrać bycie zależnym od nauczyciela. Uczniowie powinni mieć wolność wyboru czy chcą sami kierować swoim zdobywaniem wiedzy czy wolą, aby zrobili to za nich inni. Na szczęście coraz więcej uczniów wybiera odejście od zależności od nauczyciela na rzecz samowystarczalności, zapewniając sobie w ten sposób autonomie, jaka cieszą się w innych dziedzinach życia.
Podczas mojej dość krótkiej praktyki zawodowej odkryłam (prawdopodobnie nie „odkrywając Ameryki”) ze uczniowie zdobywają najwięcej wiedzy oraz uczą się najchętniej, gdy biorą aktywny udział w procesie nauczania. Podnoszenie świadomości językowej jest jednym z podstawowych założeń metodyki uczenia: „jak się uczyć”, co z kolei jest bardzo blisko powiązane z konceptem autonomii ucznia, która ma na celu dostarczać uczniom języka obcego strategii i odwagi, aby przyjąć na siebie odpowiedzialność za swoje postępy i naukę. Nauczanie „jak się uczyć” bierze pod uwagę fakt, iż każdy uczeń uczy się w indywidualny dla siebie sposób, wybierając różnorodne sposoby, korzystając z rożnych strategii w rożnym czasie. Strategie te zależą od natury przedmiotu do nauczenia, nastroju, poziomu motywacji oraz ambicji. Uczenie „jak się uczyć” ma na celu pomóc uczniowi rozważyć czynniki, które wpływają na proces zdobywania wiedzy oraz odkryć strategie, które pasują mu najlepiej tak, aby stał się skutecznym i efektywnym uczniem. Uświadamianie uczniom strategii jest przełomowe dla nich, ponieważ uczniowie, którzy są świadomi i odpowiedzialni za własną naukę potrafią kontynuować naukę na własną rękę poza klasą oraz przenieść strategie najbardziej im odpowiadające na inne przedmioty. Uczniowie ci skupiają swoja uwagę na bardzo ważnym aspekcie nauki: „jak się uczyć” a nie na tym, „czego się uczyć.”
Istnieje wiele sposobów, aby wcielić świadomość „jak się uczyć”w proces nauczania. Jak wcześniej wspomniałam, podnoszenie świadomości nie jest stratą czasu, ponieważ świadomość różnorodności metod i strategii pozwala uczniom używać ich bardziej efektywnie i skutecznie. Nauczyciele powinni pomóc uczniom budować tą świadomość oraz rozwijać umiejętności poprzez różnorodność ćwiczeń, materiału, najpierw prezentując potrzebne informacje i rozwijając konieczne umiejętności i strategie a następnie popchnąć ich w kierunku przejęcia kontroli nad własną edukacją. Nauczyciele powinni także asystować swoim uczniom w monitorowaniu i dostrzeganiu ich postępów. Nauczyciele mogą zaoferować uczniom indywidualne spotkania lub zachęcać ich do prowadzenia własnych dzienników, w których będą odnotowywać swoje postępy. Umiejętność samo oceniania jest bardzo ważna, ponieważ uczniowie mogą wtedy sami oszacować swe postępy i zaplanować przyszłe działania. Kolejna metodą wprowadzania ucznia w świat niezależności jest dostarczenie mu szerokiego spektrum materiałów do samodzielnej pracy. Doskonałym pomysłem wydaje się stworzenie ośrodka samokształcenia gdzie uczeń może pracować w sposób dla siebie odpowiedni, w dogodnym czasie i tempie. Jednak łatwiej powiedziec niż zrobić szczególnie w krajach takich jak Polska gdzie przez wiele lat nie było żadnego szacunku dla indywidualność i niezależności. Wielu uczniów nadal oczekuje ze nauczyciel będzie podejmował każdą decyzja i ze władza leży w jego rekach. Także wielu nauczycieli przyzwyczaiło się do autorytarnego modelu nauczania: „Nauczyciel-wie-najlepiej-więc-rób-co-ci-się-mówi.” Innymi słowy nauczyciel był guru, który decydował, czego należy się uczyć. Wielu nauczycieli czuje się bezradnie, kiedy stają przed zadaniem wprowadzania strategii nauczania do klasy. Zakres zmian roli nauczyciela sprawia ze nauczyciele czują, iż ich pozycja została zachwiana. Także uczniowie przyzwyczaili się do pasywnej postawy oraz do faktu ze podaje im się wszystko na tacy.
Jeśli o mnie chodzi, dobrze pamiętam swoje pierwsze miesiące na studiach, które były dla mnie bardzo trudne. W szkole średniej dostarczano mi wszystkich niezbędnych informacji i materiałów do pracy. Nikt nie uczył mnie jak zdobywać i gromadzić właściwe materiały oraz wybierać odpowiednie strategie do różnych zadań. Na studiach wszystko się zmieniło, musiałam pracować sama, aby przetrwać i aby stać się lepszym studentem. Chciałabym oszczędzić moim uczniom tego szoku.
Moim zdaniem role zarówno uczniów jak i nauczycieli powinny zostać przedefiniowane. Uczniowie powinni przestać być postrzegani jako bierne stworzenia, które muszą opanować pewna partie materiału. Niestety nie jest to łatwe, jak już wspomniałam wielu uczniów przyzwyczaiło się do bycia „karmionych wiedzą.” Lubią, gdy mówi im się, co mają zrobić a co ważniejsze, co zrobić, aby dostać dobry stopień, nie liczy się dla nich wiedza tylko stopnie. Takie nastawienie powinno ulec zmianie. Jeśli uczniowie maja zostać wyleczeni z uzależnienia od swoich „guru” i zacząć być nie niezależnymi muszą nie tylko przyswoić sobie niezbędne techniki uczenia się, ale także zmienić swoje psychologiczne nastawienie do nauki. Nie wystarczy uczyć technik i strategii, nauczyciele powinni próbować motywować uczniów do samodzielnej pracy, oraz pokazać im ze nauka języka obcego nie jest tylko kolejnym przedmiotem w programie szkolnym, ale przede wszystkim bardzo ważnym narzędziem w ich przyszłym życiu.
Status nauczyciela nie powinien już nigdy być oparty hierarchicznej władzy, ale na jakości i ważności ich związku z uczniami. Według zasady „nauczyciel ma wpływ na wieczność, nigdy nie może powiedzieć gdzie jego wpływ się kończy”(Adams in Bartletts), nauczyciele powinni myśleć o przyszłości swoich uczniów, kiedy to nie będą w ich zasięgu, aby im pomóc. Polscy nauczyciele stoją przed niezmiernie trudnym zadaniem zmiany działania i metodyki nauczania. Oczekuje się ze przyjmą na siebie nowe funkcje:
• Przewodnika
• Doradcy
• Pomocnika
• Informatora
• Kontrolera
• Taksatora
• Podpowiadającego
• Uczestnika
• Źródła
• Organizatora
Nowe umiejętności to także rozpoznawanie strategii, prowadzenie treningu uczenia się tychże strategii, pomaganie uczniom, aby osiągnęli idealny stan niezależności. Nauczyciele musza zapewnić odpowiednie środowisko, które ułatwi uczniom odnalezienie strategii, które najlepiej im odpowiadają. Nauczyciele powinni postawić wyzwanie tak, aby uczniowie zechcieli opuścić bezpieczne terytorium ich ojczystego języka, aby zechcieli bawić się językiem obcym, aby byli gotowi przyjąć krytykę. Uczniowie muszą nauczyć się widzieć język obcy w pozytywnym świetle, nauczyć się akceptować i cieszyć się autonomią i odpowiedzialnością za ich własna edukacje.
Biorąc pod uwagę trudna sytuacje polskiego szkolnictwa, lecz mając na uwadze ogromne korzyści płynące z autonomii uczniów moje zainteresowania bezustannie krążą wokół wprowadzenia nauczania technik i strategii w praktykę. Nalezę do młodszego pokolenia nauczycieli, co oczywiście nie znaczy, że lepszego. Jestem szczególnie zainteresowana metodami, sposobami, jakimi mogą sprawić, aby życie moich uczniów stało się łatwiejsze i aby pomóc im stać się bardziej efektywnymi użytkownikami języka angielskiego.
My, nauczyciele, wybraliśmy sobie bardzo wymagającą, trudną i stawiającą wyzwania profesję. Zawód, w którym człowiek cale życia naucza i sam się uczy. Ale trzeba podkreślić ze jest to zawód, który niezmiernie satysfakcjonuje i nagradza. Poprzez pomoc uczniom w stawaniu się niezależnymi ludźmi nasza praca oraz ich nauka może stać się jeszcze bardziej satysfakcjonująca.

Bibliografia:
1. Bartletts, J., et al. 1992. Bartletts' Familiar Quotations. Boston: Little Brown and Company.
2. Ellis, G. i Sinclair, B. Learning to Learn English (What can you do in a self-access centre). Cambridge: Cambridge University Press.
3. Finnocchario, M. 1989. English as a Second Language; From Theory to Practice. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice Hall Regenents.
4. Harmer, I. 1991. The Practice of English Language Teaching. New York: Longman Publishing.
5. Murphey, T. 2000. Why don’t teachers learn what learners learn? English Teaching Forum.
6. Stevick, Earl, W. 1976. Memory, Meaning and Method - Some Psychological Perspectives on Language Learning. Massachusetts: Newbury House Publishers, Inc.
7. Student-centered learning. Artykuł z Internetu, bez autora.
8. Tauris, C. and C. Wade. 1990. Psychology. New York: Harper and Row Publishers, Inc.