Poradnik profilaktyki logopedycznej dla rodziców

Poradnik profilaktyki logopedycznej dla rodziców

Opracowała: Anna Łepska –logopeda dyplomowany

WSPIERANIE ROZWOJU MOWY DZIECKA – PODSTAWOWE ZASADY

- Karmienie piersią, czyli tzw. karmienie naturalne – wspiera rozwój wszystkich narządów mowy (wargi, język, podniebienie, żuchwa) oraz stanowi początek dialogu między dzieckiem a matką.
- Wczesne karmienie dziecka łyżeczką oraz picie z kubka; gryzienie i żucie pokarmów – wykształca się wówczas prawidłowy nawyk połykania oraz prawidłowy zgryz
- Częste zabawy dźwiękonaśladowcze (np.: naśladowanie dźwięków zwierząt, dźwięków z najbliższego otoczenia) oraz śpiewanie piosenek – kształtuje mowę i wrażliwość słuchową.
- Czytanie i opowiadanie bajek, wierszyków, częste rozmawianie z dzieckiem – wzbogaca słownictwo, doskonali umiejętność budowania wypowiedzi.
- Częste oczyszczanie nosa z wydzieliny, zwłaszcza podczas infekcji – ułatwia utrzymanie nawyku oddychania przez nos.
- Kontrola prawidłowego rozwoju słuchu u dziecka – prawidłowy rozwój słuchu jest warunkiem niezbędnym do kształtowania się mowy u dziecka.
- Dostarczanie prawidłowych wzorców wypowiedzi – nie należy powtarzać po dziecku nieprawidłowych wytworów językowych dziecka oraz zdrabniać wypowiedzi.
- Używanie bogatej mimiki i gestykulacji podczas zwracania się do dziecka, utrzymywanie kontaktu wzrokowego. Dopytuj o wypowiedzi dziecka, powtarzając po nim jego nieporadne słowa w sposób poprawny – bądź jak echo.
- Bądź dobrym słuchaczem – patrz na dziecko, kiedy do Ciebie mówi, nie przerywaj mu.
- Nie porównuj swojego dziecka do innych dzieci, nie krytykuj go.

CZEGO UNIKAĆ?!

-Karmienie sztuczne (butelką) - sprawia, że nie rozwijają się mięśnie odpowiedzialne za unoszenie języka do góry, co przyczynia się do przetrwania niemowlęcego typu połykania, powstawania wad zgryzu i wad wymowy.
-Ssanie smoczków, gryzaków, rogu poduszki, palca, itp. – wpływają na powstawanie zaburzeń w obrębie aparatu artykulacyjnego.
Najpóźniej po 1. roku życia należy odstawić wszelkie butelki i smoczki!!!
-Nie należy dopuszczać u dziecka do oddychania przez usta – powoduje to częste infekcje górnych dróg oddechowych oraz powoduje płaskie ułożenie języka, co w konsekwencji prowadzi do wad zgryzu oraz wymowy.
-Jeśli dziecko źle wymawia jakąś głoskę – nie każmy mu powtarzać wyrazów zawierających tę głoskę po 10 razy, bo to tylko utrwali złą wymowę. Dopiero dziecko przygotowane pod względem artykulacyjnym do wypowiedzenia danej głoski może wykonywać ćwiczenia wskazane przez logopedę.
-Nie należy karać ani zawstydzać za złą wymowę – hamuje to bowiem chęć do mówienia, a w konsekwencji proces rozwoju mowy.

Dziecko 3 letnie, potrafi porozumieć się z otoczeniem, jednak rozwój mowy odbywa się w dalszym ciągu i często pojawiają się błędy. Dziecko trzyletnie powinno już wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe, spółgłoski: p, b, m, f, w, ś, ź, ć, dź, ń, k, g, h, t, t, d, n, l, ł, j. Pojawiają się również głoski takie jak: s, z, c, dz. Dziecko już umie wypowiadać większość z tych głosek poprawnie w izolacji, a w mowie potocznej zastępuje je zaś głoskami łatwiejszymi. Dziecko zmiękcza głoski: sz, ż, cz, dż na głoski: s, z, c, dz.


Najczęstsze błędy językowe pojawiające się u trzylatków, które mogą utrzymywać się do 4 roku życia, to:

- opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej (lokomotywa - komotywa);
- przestawianie głosek w wyrazie (lokomotywa - kolomotywa);
- tworzenie nowych wyrazów (zadzwonić + telefonować = zatelefonić).
- głoska r może być wymawiana jako j lub l , ewentualnie jako ł ,
- zamiast f występuje często ch i odwrotnie.


Dziecko 4 letnie, potrafi już mówić o przeszłości i przyszłości, zadaje też mnóstwo pytań.

- utrwalają się głoski s, z, c, dz, dziecko nie powinno ich zamieniać na ich zmiękczone odpowiedniki ś, ź, ć, dź;
- głoski sz, ż, cz, dż dziecko może zamieniać na s, z, c, dz - jest to tzw. seplenienie fizjologiczne;
- pojawia się głoska r, choć jej brak nie powinien jeszcze niepokoić;
- może pojawić się tzw. hiperpoprawność związana z opanowaniem nowych, trudnych głosek np. zastępowanie głosek s, z, c, dz, przez sz, ż, cz, dż - np.: szer, żegar.


Dziecko 5 letnie, mowa dziecka w tym wieku powinna być zrozumiała, a wypowiedzi dziecka wielozdaniowe

- dziecko potrafi już bezbłędnie powtórzyć sz, ż, cz, dż, choć w mowie potocznej mogą wciąż być zastępowane przez s, z, c, dz;
- głoska r powinna być już wymawiana, chociaż często pojawia się dopiero w tym okresie;
- wypowiedzi uwzględniają kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo - skutkowe, są zwykle poprawne gramatycznie;
- dziecko potrafi wyjaśnić znaczenie słów, opisać cechy przedmiotów i możliwość ich zastosowania;
- dziecko chętnie poprawia innych i samego siebie, szukając prawidłowego brzmienia wyrazu;

Dziecko 6 letnie powinno już prawidłowo wymawiać wszystkie głoski, a także powinno mieć opanowane mówienie.

- powinno poprawnie wymawiać wszystkie dźwięki nawet te najtrudniejsze do opanowania czyli głoski sz, ż, cz, dż oraz r;
- umieć porównywać (odnajdywać różnice i podobieństwa) oraz klasyfikować przedmioty pod względem wielkości, kształtu, koloru, funkcji użytkowej
- dokonywać analizy i syntezy słuchowej wyrazów o prostej budowie fonetycznej (tzw. głoskowania)
- wyodrębniać głoski na początku, na końcu i w środku wyrazu
- samodzielnie wymyślać wyrazy rozpoczynające się na daną głoskę
- wyklaskiwać ilość sylab w wyrazie
- określać położenie przedmiotu względem otoczenia (nad, pod, obok, między, na, w, wewnątrz itp.)
- określać kierunek (do tyłu, na wprost, w bok, itp.)

Literatura:
1. Michalak – Widera, Węsierska: „Aby nasze dzieci mówiły pięknie”, wyd. Unikat – 2, Katowice 2001.
2. Cieszyńska, Korendo: „Wczesna interwencja terapetyczna”, Wydawnictwo edukacyjne, Kraków 2008.